Beslenme alışkanlıkları kişinin hem ailesinden gelen hem de sonradan kazanılan alışkanlıklarının birikimi olarak ortaya çıkmaktadır. Beslenme alışkanlığındaki aksaklıklar ve eksikler vücudun genel yapısında ve işleyişinde de oldukça büyük problemlere yol açabilmektedir. Bu sorunlardan en önemlisi de obezitedir.
Tablo 12: Bireylerin Öğün Atlama Durumlarına Göre Dağılımı Değişkenler n % Öğün atlama durumu Atlar 33 41.3 Atlamaz 17 21.3 Bazen atlar 30 37.5 Atlanan öğün Sabah 31 49.2 Öğlen 24 38.1 Akşam 8 12.7
İnsanın günde 1–2 öğün yemek yemesi alınan toplam enerjiyi de etkileyeceğinden psikolojik ve metabolik rahatsızlıklar ortaya çıkabilmektedir. Öğün sayısı azaldığında vücutta azotun kullanılabilirliği azalır, glikoz emilimi ve glikojen sentezi artmaktadır (Sağlam ve Yürükçü, 1996). Ayrıca bir öğünde fazla miktarda besin tüketildiğinde insülin yanıtının, trigliserid sentezinin arttığı görülmektedir (Ergülen vd, 2001). Yağ depolarında ve yağ sentezinde artış olmaktadır. Bu nedenle günde en az üç öğün yemek yenmesi tavsiye edilmektedir (Sağlam ve Yürükçü, 1996).
Kömürcü (1978)’nün zayıflama diyetinin etkinliği üzerine yaptığı çalışmada da normal kilolu olanların çoğunun günde 3 öğün, obezlerin ise 2 öğün yemek yedikleri saptanmıştır.
Aslan (2004)’ın aynı hanede yaşayan anneler, onbeş yaş üstü kızları ile diğer kadınlar üzerinde yaptığı çalışmada annelerin % 93.5’i, kızların % 86.6’ sı ve diğer kadınlar grubundaki kadınların % 90.3’ü üç öğün yemek yediklerini ifade etmişlerdir. Öztütüncü (1999)’nün endokrin polikliniğine başvuran 20–40 yaş arası obez olan ve olmayan 52 kadın üzerinde yaptığı bir araştırmada kadınların % 18.0’ inin düzensiz yemek yediği, % 66.0’ sının günde 3–4 kez, % 16.0’ sının 5–6 kez yemek yediği bulunmuştur. Artan (2003)’ ın seksen obez kadın üzerinde yaptığı bir çalışmada kadınların % 60’ ının üç öğün besin tükettiği, % 33.8’ inin öğün atladığı ve öğün atlayanların % 50.7’ sinin öğlen öğününü, % 39.4’ ünün ise kahvaltıyı atladığı saptanmıştır. Boğaz (2003)’ ın hızlı hazır yiyecek tercihlerine yönelik yaptığı bir çalışmada erkek tüketicilerin % 60.0’ ının, kadın tüketicilerin % 57.0‘ sinin günde üç öğün yemek yediği ve en çok atladıkları öğünlerin sırasıyla öğle yemeği (% 30.0), sabah kahvaltısı (% 28.0) ve akşam yemeği (% 10.5) olduğu saptanmıştır. Ergülen vd (2001)’ nin yaptığı başka bir çalışmada ise obez bireylerde öğün atlama alışkanlığının yaygın olduğu ve en sık atlanan öğünün kahvaltı olduğu bulunmuştur. Bizim çalışmamızda da benzer sonuçlar bulunmuş ve kadınların sadece % 21.3’ ünün öğün atlamadıklarını belirmişlerdir. Öğün atlamayan % 78.7 lik kısmın % 49.2 ’si de atladıkları öğün olarak sabah kahvaltısını belirtmişlerdir.
Çalışmamızda da kadınların çoğunun öğün atladığı ve atlanan öğünün sabah öğünü olduğu çalışma sonuçlarıyla uyumlu olarak ortaya çıkmıştır.
Tablo 13: Bireylerin Öğün Atlama Nedenlerinin Aritmetik Ortalama, Standart Sapma ve Standart Hata Değerleri
Öğün atlama sebebi x ± SS S x
Zayıflamak için 1.26 ± 1.088 0.122
Canı istemediği için 1.39 ± 1.355 0.151
Unuttuğu/ fırsat bulamadığı için 0.85 ± 1.223 0.137
Gereksiz 1.01 ± 0.907 0.101
Diğer (Sağlık problemleri vb) 0.20 ± 0.664 0.074
Öğün atlayan kişilerin neden öğün atladıkları sorulduğunda vermiş oldukları cevaplar tercih puan ortalamalarına göre değerlendirdiğinde, en çok canı istemediği için (1.39 ± 1.355), zayıflamak için (1.26 ± 1.088), gereksiz bulduğu için (1.01 ± 0.907), unuttuğu/ fırsat bulamadığı için (0.85 ± 1.2239) ve diğer nedenlerden (0.20 ± 0.664) dolayı tüketmedikleri tespit edilmiştir.
Artan (2003)’ ın 80 obez kadın üstünde yaptığı çalışmada kadınların % 33.8’ inin her zaman öğün atladığı ve öğün atlama nedeni olarak % 67.6’ sının zaman yetersizliğinden, % 15.5’ inin alışkanlığı olmadığından, % 9.9’ unun canı istemediği için ve % 7.0’ ının zayıflamak için öğün atladıkları belirlenmiştir. Sormaz (2003)’ ın lise öğrencileri üzerinde yaptığı bir çalışmada kızların ana öğün atlama nedeni olarak kahvaltıyı % 36.0’ sının zaman yetersizliğinden, öğlen yemeğini % 46.9’ unun okulda olduğu için, akşam yemeğini ise % 48.8’ inin iştahsızlıktan dolayı yemedikleri belirlenmiştir. Kılıç (2005)’ ın üç kuşak kadın (kız, anne, anneanne) üzerinde yaptığı çalışmada, kadınların öğün atlama nedeni olarak kızların sırasıyla % 37.0’ sin zaman yetersizliğinden,% 33.1’ inin okula/işe geç kalacakları için zaman yetersizliğinden,
annelerin % 44.0’ ünün zaman yetersizliğinden, % 27.5’ inin zayıflamak için, anneannelerin % 35.2’ sinin zaman yetersizliğinden, % 21.6’ sını yemek yemeyi sevmediği için öğün atladıkları belirlenmiştir.
Yapılan araştırmalarda olduğu gibi çalışmamızda da benzer sebeplerden dolayı öğün atlandığı saptanmıştır. Bu konu ile ilgili sağlıklı beslenme kurallarının anlatıldığı sağlık programlarının arttırılıması, yazılı basında da konuya daha fazla yer verilmesi toplum sağlığı açısından yararlı olabilir.
Tablo 14: Bireylerin Ev Dışında Yemek Yeme Durumlarına Göre Dağılımı
n %
Ev dışında yemek yeme durumu
Yer 35 43.8 Yemez 16 20.0 Bazen yer 29 36.2 Ev dışında yenen öğün Sabah 20 31.3 Öğle 33 51.5 Akşam 11 17.2
Tablo 14’de ev dışında yemek yeme alışkanlıkları araştırıldığında ankete katılan kadınların % 50.0’ sinin ev hanımı olmasına rağmen % 80.0 ‘inin dışarıda yemek yediği görülmektedir. Dışarıda yenen öğün araştırıldığında % 51.5 oranla öğlen öğünü olduğu bulunmuştur.
Kılıç (2005)’ ın üç kuşak kadın (kız, anne, anneanne) üzerinde yaptığı çalışmada, ev dışında yemek yeme alışkanlıkları araştırıldığında kızların % 61.9’ unun, annelerin % 28.2’ sinin, anneannelerin % 16.2’ sinin ev dışında yemek yediği saptanmış ve ev dışında yemek yeme durumunun kuşaklar arasında istatistiksel açıdan önemli bir farklılığı olduğu saptanmıştır.
Çalışmamızda da benzer sonuçlar elde edilmiştir. Kadının çalışma hayatına girmesi, gelirin artması gibi nedenler ev dışında yemek yeme durumunu etkileyen etmenler arasında olabilir.
Tablo 15: Bireylerin Öğün Aralarında Besin Tüketme Alışkanlığına ve İçeriklerine Göre Dağılımı
n %
Öğün aralarında besin tüketme durumu
Tüketir 53 66.2
Tüketmez 12 15.0
Bazen tüketir 15 18.8
Öğün aralarında tüketilen besinler
Simit-poğaça 14 20.6
Ayran-süt-yoğurt 3 4.4
Meyve 30 44.1
Kek-bisküvi 35 51.5
Cips-çikolata 13 19.1
Sandviç-tost 5 7.4
Katılımcıların % 81.2’ si öğün aralarında besin tüketmektedir. Buna göre öğün aralarında besin tüketenlerin ne tür besin tükettikleri araştırıldığında en çok kek-bisküvi ve meyve gözlenmiştir. Süt ve süt ürünleriyle gazlı-gazsız içeceklerin pek tercih edilmediği Tablo 15’de görülmektedir.
Sağlam (1989)’ ın 400 yetişkin kadın üzerinde yaptığı bir çalışmada normal kilolu kadınların % 40.9’ unun, obez kadınların % 56.9’ unun öğün aralarında besin tükettikleri görülmüştür. Erceğiz Bilgiç (2004)’ in eğitim düzeyleri farklı çalışan ve çalışmayan kadınlar üzerine yaptığı çalışmada çalışan kadınların öğün aralarında % 28.2’ sinin simit, poğaça, kurabiye, börek vb, % 24.2’ si meyve sebze, % 22.2’ si çikolata, gofret, kraker, bisküvi tüketirken, çalışmayan kadınları % 40.3’ ünün meyve sebze, % 22.5’ inin simit, poğaça, kurabiye, börek vb, % 13.9’ unun meyve suyu, ayran, süt tükettikleri saptanmıştır.
Yapılan benzer araştırmalarda olduğu gibi çalışmamızda da kadınların çoğunun öğün aralarında bir şeyler tükettikleri ve yenen yiyeceklerin genellikle enerji içeriği yüksek gıdalar olduğu saptanmıştır. Bu nedenle kadınların düzenli yemek yeme alışkanlığını edinmeleri ve ara öğün seçimleri konusunda eğitilmeleri gerekmektedir.
Tablo 16: Bireylerin Öğün Atlama, Ev Dışında Yemek Yeme Durumu, Öğün Aralarında Besin Tüketme Alışkanlığı ile Beden Kütle İndeksi Arasındaki İlişki
Beden kütle indeksi 25.0–39.9 40.0–51.0 n % n % X2 p Öğün atlama Atlar 27 81.8 6 18.2 Bazen Atlar 29 96.7 1 3.3 7.74 0.26 Atlamaz 13 76.5 4 23.5
Ev dışında yemek yeme
Bazen yer 27 93.1 2 6.9
Yer 32 91.4 3 8.6 9.77 0.14
Yemez 10 62.5 6 37.5
Öğün aralarında besin tüketme
Bazen Tüketir 14 93.3 1 6.7
Tüketir 44 83.0 9 17.0 5.90 0.43
Tüketmez 11 91.7 1 8.3
Bireylerin beslenme alışkanlıklarına bakıldığında öğün atlamayan kadınların (4 kişi) 23.5’ inin beden kütle indeksi 40.0–51.0 kg/m² (obez) arasındadır. Ev dışında yemek yemeyen kadınların % 37.5 inin beden kütle indeksi 40–51 kg/m² arasındadır. Ev dışında yemek yiyen kadınlara baktığımızda ise bu oranın çok düşük kaldığı Tablo 16’da gösterilmiştir.
Bununla beraber araştırmaya katılan bireylerin beslenme alışkanlıklarının beden kütle indeksini etkileyip etkilemediklerini 0.05 anlam düzeyinde incelediğimizde öğün atlamanın, ev dışında yemek yemenin ve öğün aralarında besin tüketme alışkanlığının beden kütle indeksine etkisinin olmadığını ki-kare testiyle test edilmiştir (p> 0.05).
Arslan (1982a)’ın çalışan yetişkin kadınların enerji gereksinmelerinin değerlendirilmesiyle ilgili yaptığı çalışmada, kadınların beslenme alışkanlıklarının orta ve iyi düzeyde olduğunu, ağırlık durumunun genel beslenme alışkanlığından çok öğün atlama durumu ile ilişkili olduğunu, deneklerin % 24.4’ ünün sabah kahvaltısını, % 7.3’ ünün öğlen yemeğini ve % 0.8’ inin akşam yemeğini yemediklerini, fiziksel aktivite türü ile deneklerin ağırlık durumları arasında istatistiksel anlamda bir önemlilik bulunmadığı (p<0.05) saptanmıştır.
Tablo 17: Bireylerin Hızlı Hazır Yiyecekleri Tüketme Durumuna Göre Dağılımı
n %
Hızlı hazır yiyecek tüketme durumu
Tüketir 44 55.0
Tablo 18: Bireylerin Hızlı Hazır Yiyecek Tüketme Nedenlerinin Tercih Durumlarının Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata(S x ) Değerleri x ± SS S x Servisi hızlı 0.66 ± 1.158 0.129 Fiyatları uygun 0.31 ± 0.756 0.084 Doyurucu 0.50 ± 0.827 0.092 Menüleri çeşitli 0.40 ± 0.836 0.093 Reklamların etkisi 0.26 ± 0.775 0.087 Lezzetli 0.80 ± 1.184 0.132
Besin değeri yüksek 0.25 ± 0.224 0.025
Ulaşılması kolay 0.34 ± 0.810 0.090
Tablo 17’ye baktığımızda ankete katılan kadınların %55.0’ i hızlı yiyecek tükettiklerini söylemişler ve neden hızlı yiyecek tükettikleri sorulduğunda tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınların tükettikleri hızlı hazır yiyecekleri en çok lezzetli olduğu için (0.80 ± 1.184), servisi hızlı olduğu için (0.66 ± 1.158), doyurucu olduğu için (0.50 ± 0.827) tercih ettikleri tespit edilmiştir.
Sormaz (2006)' ın öğrenciler üzerinde yaptığı bir çalışmada hızlı hazır yiyecek servisi yapan yerleri tercih nedenlerinde kız ve erkek öğrenciler tarafından en büyük tercih nedenin tercih puanına göre birinci sırada sevdikleri (erkek: 1.69 ± 1.31, kız: 1.93 ± 1.22), ikinci sırada lezzetli olduğu (erkek: 1.44 ± 1.24, kız: 1.59 ± 1.16), fiyatları uygun olduğu (erkek: 0.84 ± 1.06, kız: 0.70 ± 0.99) için tercih ettikleri saptanmıştır.
Son yıllarda zamansızlık nedeniyle her şey hızlı bir şekilde yapılmaya ve yaşanmaya başlanmıştır. Bu durum insanların besin tercihlerini de etkilemiş ve hızlı hazır yiyecekleri devreye sokmuştur. Sonuç olarak da daha obez bir yeni nesil ortaya çıkmıştır. Bu konuda çocukluktan başlayarak sağlıklı beslenme kurallarının aile tarafından da uygulanarak çocuğa öğretilmesi, okullarda bu konu ile ilgili derslere ağırlık verilmesi, yetişkinlere daha sağlıklı ve kolay ulaşılabilir alternatif yiyecek seçenekleri sunulması yararlı olabilir.
Tablo 19: Bireylerin Hızlı Hazır Yiyecek Restoranlarını Tercih Nedenlerinin Tercih Puanlarının Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata(S x ) Değerleri
x ± SS S x Hamburger restoran 0.71 ± 1.193 0.133 Pide restoran 0.46 ± 0.826 0.092 Pizza restoran 0.50 ± 0.886 0.099 Kebap-köfte restoranı 0.59 ± 1.110 0.124 Lahmacun restoranı 0.35 ± 0.713 0.080 Sandviç restoranı 0.40 ± 0.963 0.108
Tavuk ürünleri restoranı 0.28 ± 0.728 0.081
Tablo 19’da fast food restoranlarda en çok hangi restoranı tercih ettikleri gösterilmiştir. Kadınların hızlı hazır yemek servisi yapan restoran tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin hamburger restoran (0.71 ± 1.193), kebap-köfte salonu (0.59 ± 1.110) ve pizza restoran (0.50 ± 0.886) olduğu tespit edilmiştir.
Buna paralel olarak da en çok tercih edilen yiyecek türünde de tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin hamburger (0.55 ± 1.113), ızgara et-köfte (0.28 ± 0.826) ve kebaplar (0.28 ± 0.779) olduğu tespit edilmiştir (Tablo 20).
Sormaz (2006)' ın öğrenciler üzerinde yaptığı bir çalışmada hızlı hazır yiyecek servisi yapan yerlerde kız ve erkek öğrenciler tarafından en çok tercih edilen restoranın
tercih puanına göre birinci sırada hamburger restoranı (erkek: 1.13 ± 1.36, kız: 1.75 ± 1.23), ikinci sırada erkeklerde pide restoranı (1.02 ± 1.1), kızlarda pizza
restoranı (1.30 ± 1.23), üçüncü sırada erkeklerde ve kızlarda kebap-köfte restoranı (erkek: 0.91 ± 1.2, kız: 0.64 ± 1.00) olduğu bulunmuştur. Bu restoranlarda tercih
puanına göre en çok tercih edilen ürünler ise birinci sırada hamburger (erkek: 1.19 ± 1.39, kız: 1.40 ± 1.38), ikinci sırada erkeklerde et döner (1.17 ± 1.3),
kızlarda pizza (0.77 ± 1.14), üçüncü sırada erkeklerde tavuk döner (0.68 ± 1.07), kızlarda et döner (0.72 ± 1.05) olarak bulunmuştur.
Boğaz (2003)’ ın hızlı hazır yiyecek servisi yapan yerlerde en çok tercih edilen restoranın tercih puanına göre birinci sırada kebap-köfte restoranı (549 puan), ikinci sırada hamburger restoranı (480 puan), üçüncü sırada pizza restoranı (396 puan) bulunmuştur. Bu restoranlarda tercih puanına göre en çok tercih edilen ürünler ise birinci sırada et döner (614 puan), ikinci sırada ızgara köfte (438 puan) olduğu bulunmuştur. Çalışmamızdan elde ettiğimiz sonuçlar da bu çalışmaların sonuçları ili uyumlu çıkmıştır.
Tablo 20: Bireylerin Hızlı Hazır Yiyecek Restoranlarında Tercih Ettikleri Yiyeceklerin Puanlarının Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri
x ± SS S x Hamburger 0.55 ± 1.113 0.124 Pideler 0.21 ± 0.589 0.066 Pizza 0.24 ± 0.661 0.074 Et döner 0.24 ± 0.680 0.076 Izgara et-köfte 0.28 ± 0.826 0.092 Cheese burger 0.13 ± 0.513 0.057 Tavuk burger 0.28 ± 0.746 0.083 Sosisli sandviç 0.18 ± 0.652 0.073 Patates kızartması 0.14 ± 0.470 0.053 Balık fileto 0.08 ± 0.414 0.046 Salata bar 0.15 ± 0.618 0.069 Nugget 0.03 ± 0.157 0.018 Kumpir 0.04 ± 0.249 0.028 Kebaplar 0.28 ± 0.779 0.087 Lahmacun 0.14 ± 0.568 0.064 Soğuk sandviç 0.19 ± 0.597 0.067 Tavuk döner 0.14 ± 0.497 0.056 Paylar 0.01 ± 0.112 0.013
Tablo 21: Bireylerin Geleneksel Mutfağımızda Bulunan Yemekleri Tercih Puanlarının Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri x ± SS S x Su böreği 0.75 ± 1.164 1.130 Gözleme 0.38 ± 0.848 0.095 Erişte 0.48 ± 0.886 0.099 İçli köfte 0.73 ± 1.006 0.113 Çiğ köfte 0.36 ± 0.733 0.082 Mantı 0.94 ± 1.184 0.132 Tarhana çorbası 0.69 ± 1.121 0.125 Kısır 0.64 ± 0.971 0.109 Zeytinyağlı sarmalar 0.96 ± 1.287 0.144
Tablo 21’de geleneksel mutfağımızda bulunan yemeklerden sıklıkla tercih edilenler tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin zeytinyağlı sarmalar (0.96 ± 1.287), mantı (0.94 ± 1.184) ve su böreği (0.75 ± 1.164) olduğu tespit edilmiştir.
Sormaz (2006)' ın öğrenciler üzerinde yaptığı bir çalışmada geleneksel mutfağımızda bulunan yemeklerden kız ve erkek öğrenciler tarafından en çok tercih
edilen yemeğin tercih puanına göre birinci sırada mantı (erkek: 1.21 ± 1.28, kız: 1.41 ± 1.29), ikinci sırada erkeklerde su böreği (0.73 ± 1.21), kızlarda zeytinyağlı
sarma (0.95 ± 1.15), üçüncü sırada erkeklerde gözleme (0.57 ± 0.99), kızlarda su böreği (0.71 ± 1.17) olduğu bulunmuştur.
Ayrıca geleneksel mutfağımızda yer alan tatlıların sıklıkla tercih edilenlerin tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin baklava (0.79 ± 1.076), kadayıf (0.76 ± 1.150) ve sütlaç (0.69 ± 1.132) olduğu tespit edilmiştir (Tablo 22).
Boğaz (2003)’ ın geleneksel mutfağımızda yer alan tatlıların sıklıkla tercih edilenlerin tercih puan ortalamasına bakıldığında en çok tercih edilen tatlı tercih puanına göre birinci sırada baklava (540 puan), ikinci sırada kadayıf (297 puan), üçüncü sırada kakaolu sütlü tatlılar (218 puan) olduğu bulunmuştur.
Tablo 22: Bireylerin Geleneksel Mutfağımızda Bulunan Tatlıları Tercih Puanlarının Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri x ± SS S x Kadayıf 0.76 ± 1.150 0.129 Aşure 0.48 ± 0.927 0.104 Baklava 0.79 ± 1.076 0.120 Şöbiyet 0.46 ± 0.913 0.102 Revani 0.36 ± 0.733 0.082 Sütlaç 0.69 ± 1.132 0.127 Kazandibi 0.51 ± 0.981 0.110 Tulumba 0.36 ± 0.799 0.089 Keşkül 0.39 ± 0.879 0.098 Şekerpare 0.30 ± 0.736 0.082 Yaş pasta 0.61 ± 1.085 0.121
Sormaz (2006)' ın öğrenciler üzerinde yaptığı bir çalışmada geleneksel tatlı tercihlerinde kız ve erkek öğrenciler tarafından en çok tercih edilen tatlının tercih puanına göre birinci sırada baklava (Erkek: 1.79 ± 1.34, Kız: 1.62 ± 1.34), ikinci sırada erkeklerde kadayıf (0.79 ± 1.1), kızlarda yaş pasta (1.49 ± 1.24), üçüncü sırada erkeklerde yaş pasta (0.72 ± 1..05 ) ve kızlarda tulumba tatlısı (0.66 ± 0.91) olduğu bulunmuştur.
Tablo 23: Bireylerin Hızlı Hazır Yiyecekleri Tüketme Durumu ile Beden Kütle İndeksi Arasındaki İlişki
Beden kütle indeksi (kg/m2) 25.0–39.9 40.0–51.0
n % n % X2 p
HHY tüketme durumu
Tüketir 40 90.9 4 9.1
2.27 0.52
Tüketmez 29 80.6 7 19.4
Tablo 23’de hızlı hazır yiyecekleri tüketme durumu ile BKİ arasındaki ilişki gösterilmiştir. Hızlı hazır yiyecek (fast food) tüketen kişi oranı yemeyenlerle aynı oranda olup beden kütle indeksine etkisini Ki-kare testiyle incelediğimizde p=0,52 olduğundan hızlı yiyecek tüketiminin beden kütle indeksine etkisi yok bulunmuştur (p> 0.05). Bu sonuçta çalışmamıza alınan kadınların % 48.8’ inin ev hanımı olup hızlı hazır yiyecek tüketme oranlarının düşük olması olabilir.
Boğaz (2003)’ ın hızlı hazır yiyecek tercihlerine yönelik yaptığı bir çalışmada hızlı hazır yiyecek tüketen erkeklerin % 58.0’ inin, kadınların % 74.5’ inin BKİ’ nin 30.0’ un üzerinde olduğu bulunmuştur. Çalışmamızda da benzer sonuçlar bulunmuştur. Hızlı hazır gıdaların yağ ve enerji içeriğinin yüksek olması, genelde kısa süreli tokluk sağlaması ve sık tüketimi bu gıdaların obeziteyi tetikleyiciliğinde etkili olabilir.
Tablo 24: Bireylerin Et Tüketme Durumuna Göre Dağılımı
n % Et tüketme durumu
Tüketir 78 97.5
Tüketmez 2 2.5
Araştırmaya katılan kadınlardan 2 (% 2.5) tanesinin hiç et tüketmedikleri görülmektedir (Tablo 24).
Tablo 25: Bireylerin Et Tüketme Önceliklerinin Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri
x ± SS S x Tavuk eti 2.09 ± 0.944 0.106 Hindi eti 0.60 ± 0.756 0.085 Balık eti 1.20 ± 1.011 0.113 Kırmızı et 1.93 ± 1.145 0.128
Kadınların tükettikleri et çeşitlerinin tercih puan ortalamasına bakıldığında;
kadınlar tarafından en çok tercih edilenin tavuk eti (2.09 ± 0.944), kırmızı et (1.93 ± 1.145) ve balık eti (1.20 ± 1.011) olduğu tespit edilmiştir (Tablo 25).
Öztütüncü (1999)’nün endokrin polikliniğine başvuran 20–40 yaş arası obez olan ve olmayan 52 kadın üzerinde yaptığı bir araştırmada kadınların % 11’ inin kırmızı et,
% 21’ inin tavuk eti, % 21’ inin tavuk + balık eti ve % 47’ sinin tavuk + kırmızı et yediği bulunmuştur. Tercih sıralamasında çalışmamızı benzer şekilde tavuk etinin ilk sırada yer almasında fiyatının daha ucuz olması önemli bir etmen olabilir.
Tablo 26: Bireylerin Kurubaklagil Tüketme Durumuna Göre Dağılımı
n %
Tüketir 72 90.0
Tüketmez 8 10.0
Kurubaklagil tüketme durumuna bakıldığında kadınlardan 8 (% 10) tanesinin hiç kurubaklagil tüketmedikleri bulunmuştur (Tablo26).
Tablo 27: Bireylerin Kurubaklagil Tüketme Önceliklerinin Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri
x ± SS S x
Etli kuru fasulye 1.43 ± 1.251 0.140
Etli nohut 1.26 ± 1.122 0.125
Etli mercimek 0.70 ± 1.060 0.119
Börülce 0.44 ± 0.979 0.109
Zeytinyağlı barbunya 1.11 ± 1.201 0.134
Pilakiler 0.44 ± 0.760 0.85
Kadınların tükettikleri kurubaklagil çeşitlerinin tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin etli kurufasülye (1.43 ± 1.251), etli nohut (1.26 ± 1.122) ve zeytinyağlı barbunya (1.11 ± 1.201) olduğu tespit edilmiştir (Tablo 27).
Tablo 28: Bireylerin Pilav- Makarna Tüketme Durumuna Göre Dağılımı
n %
Pilav- makarna tüketme durumu
Tüketir 77 96.3
Tüketmez 3 3.8
Araştırmada ortaya çıkan sonuca göre sadece 3 kişi pilav veya makarna tüketmemektedir (Tablo 28).
Tablo 29: Bireylerin Pilav- Makarna Tüketme Önceliklerinin Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri
x ± SS S x Pirinç pilavı 2.26 ± 1.040 0.116 Bulgur pilavı 1.31 ± 1.154 0.129 Kuskus 0.19 ± 0.576 0.064 Erişte 0.70 ± 0.833 0.093 Makarna 1.34 ± 0.993 0.111
Kadınların tükettikleri pilav-makarna çeşitlerinin tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin pirinç pilavı (2.26 ± 1.040), makarna (1.34 ± 0.993) ve bulgur pilavı (1.31 ± 1.154) olduğu tespit edilmiştir (Tablo 29).
Araştırmaya katılan kadınların sebze, meyve, peynir, tatlı tüketiminde % 100.0 e yakın bir sonuç ortaya çıkmıştır. Bu tüketimlerde öncelik vermiş oldukları yiyecek çeşitleri Tablo 30–31–32–33’de gösterilmiştir.
Tablo 30: Bireylerin Sebze Tüketme Önceliklerinin Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri
x ± SS S x
Semizotu yemeği 0.54 ± 1.067 0.119
Kabak yemeği 0.89 ± 1.031 0.115
Taze fasulye yemeği 1.10 ± 1.269 0.142
Ispanak yemeği 0.86 ± 1.177 0.132
Karnabahar yemeği 0.70 ± 1.036 0.116
Patlıcan yemeği 0.99 ± 1.196 0.134
Lahana yemeği 0.36 ± 0.767 0.086
Pırasa yemeği 0.34 ± 0.745 0.083
Kadınların tükettikleri sebze çeşitlerinin tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin taze fasulye yemeği (1.10 ± 1.269), patlıcan yemeği (0.99 ± 1.196) ve kabak yemeği (0.89 ± 1.031) olduğu tespit edilmiştir.
Vanesse vd (2006)' nin 2003 yılında Kanada'da üç eyalette 20 yaş ve üzeri yüzotuzbin kişi üzerinde yaptığı bir araştırmada katılımcıların % 55.8' inin günde beş porsiyondan az, % 35.1' inin beş on porsiyon arası, % 3.4' ünü de on porsiyondan fazla sebze-meyve tükettiği saptanmıştır.
Tablo 31: Bireylerin Meyve Tüketme Önceliklerinin Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri
x ± SS S x Elma 0.75 ± 1.185 0.133 Armut 0.21 ± 0.650 0.073 Portakal 0.36 ± 0.830 0.093 Mandalina 0.25 ± 0.666 0.074 Muz 0.49 ± 1.031 0.115 Üzüm 0.56 ± 1.029 0.115 Kivi 0.19 ± 0.576 0.064 Nar 0.25 ± 0.703 0.079 Kavun 0.23 ± 0.573 0.064 Karpuz 0.81 ± 1.170 0.131 Erik 0.23 ± 0.675 0.075 Kiraz 0.44 ± 0.898 0.100 Vişne 0.38 ± 0.877 0.098 Şeftali 0.56 ± 1.054 0.118 Kayısı 0.13 ± 0.432 0.048 Çilek 0.13 ± 0.487 0.054
Kadınların tükettikleri meyve çeşitlerinin tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin karpuz (0.81 ± 1.170), elma (0.75 ± 1.185) ve şeftali (0.56 ± 1.054) olduğu tespit edilmiştir (Tablo 31).
Sormaz (2006)' ın öğrenciler üzerinde yaptığı bir çalışmada meyve tercihlerinde kız ve erkek öğrenciler tarafından en çok tercih edilen meyve çeşidinin tercih puanına göre birinci sırada erkek öğrencilerde mandalina (1.27 ± 1.38), kızlarda muz (0.94 ± 1.21), ikinci sırada erkeklerde muz (0.82 ± 1.14), kızlarda mandalina (0.86 ± 1.28), üçüncü sırada erkeklerde şeftali (0.59 ± 1.00), kızlarda erik (0.61 ± 1.07) olduğu bulunmuştur.
Tablo 32: Bireylerin Peynir Tüketme Önceliklerinin Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri
x ± SS S x Beyaz peynir 2.01 ± 1.227 0.137 Kaşar peyniri 1.75 ± 0.961 0.107 Lor peyniri 0.25 ± 0.666 0.074 Dil peyniri 0.40 ± 0.821 0.092 Tulum peyniri 0.96 ± 1.084 0.121 Çerkez peyniri 0.29 ± 0.660 0.074 Krem peynir 0.30 ± 0.604 0.068
Kadınların tükettikleri peynir çeşitlerinin tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin beyaz peynir (2.01 ± 1.227), kaşar peyniri (1.75 ± 0.961) ve tulum peyniri (0.96 ± 1.084) olduğu tespit edilmiştir (Tablo 32).
Tablo 33: Bireylerin Kahvaltılık Tatlı Tüketme Önceliklerinin Aritmetik Ortalama, ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ) Değerleri
x ± SS S x
Bal 1.85 ± 1.181 0.132
Pekmez 1.11 ± 1.043 0.117
Reçel 1.71 ± 1.105 0.123
Marmelat 0.84 ± 0.987 0.110
Kadınların tükettikleri kahvaltılık tatlı çeşitlerinin tercih puan ortalamasına bakıldığında; kadınlar tarafından en çok tercih edilenin bal (1.85 ± 1.181), reçel (1.71 ± 1.105) ve pekmez (1.11 ± 1.043) olduğu tespit edilmiştir (Tablo 33).
Tablo 34: Bireylerin Sigara, Alkol, Gazlı-Gazsız İçecekler, Kahve-Çay vb. Tüketen Kişi Sayısına Göre Dağılımı
n % Sigara 27 34 Alkol 4 5 Kolalı içecekler 29 36 Çay 80 100 Kahve 38 48 Türk kahvesi 28 35 Bitkisel çaylar 15 19
Soda 28 35
Diyet içecekler 5 6
Hazır meyve suları 13 16
Kadınların % 100’ ünün çay, % 48’ inin kahve, % 36’ sının kolalı içecek, % 35’ inin soda ve türk kahvesi, % 34’ ünün sigara tükettiği bulunmuştur (Tablo 34).
Tablo 35: Bireylerin Alkol, Gazlı-Gazsız İçecekler,Kahve-Çay Tüketim Miktarlarının Aritmetik Ortalama ( x ), Standart Sapma (SS), Standart Hata (S x ), Alt-Üst Değerleri
x SS S x Alt- Üst Değer Sigara (adet) 3.6 6.4 0.7 0- 25 Alkol (bardak) 0.1 0.4 0.1 0- 4 Kolalı içecekler(bardak) 0.5 0.9 0.1 0- 6 Çay (bardak) 8 6.3 0.7 0- 25 Kahve (fincan) 0.7 0.7 0.1 0- 5 Türk kahvesi (fincan) 0.4 0.5 0.1 0–2
Soda (şişe) 0.5 1.2 0.1 0- 10
Diyet içecekler(kutu) 0.06 0.2 0.1 0- 1
Hazır m. suyu (bardak) 0.2 0.5 0.1 0- 3
Araştırmamızda sigara, alkol, gazlı-gazsız içecekler, kahve-çay vs. tüketim durumu incelendiğinde; sigara içen kişi sayısı 27 (% 34) dir. Bu kişilerin içtikleri sigaralar değerlendirildiğinde ortalama içilen sigara adeti günlük 3.6 ± 0.7 dur.
Erceğiz Bilgiç (2004)’ in eğitim düzeyleri farklı çalışan ve çalışmayan kadınlar üzerine yaptığı çalışmada sigara tüketme durumlarına bakıldığında çalışan kadınların % 36.7’ sinin, çalışmayanların % 14.4’ ünün sigara içtiği belirlenmiştir. Günlük içilen sigara miktarı 1–5 adet olanların oranı çalışan kadınlarda % 33.3, çalışmayanlarda % 46.2’ dir. Kumar vd (2006) tarafından Norveç Oslo'da beş farklı etnik grup üzerine yapılan bir araştırmada Türklerin % 26.6’ sının, İranlıların % 24.6’ sının, Pakistanlıların % 4.7’ sinin, Sri Lankalıların % 0.0’ ını, Vietnamlıların % 3.3’ ünün sigara içtiği bulunmuştur.
Aynı şekilde alkol kullanan kişi sayısı sadece 4 (% 5.0) olup bunlar arasında değerlendirme yaptığımızda da ortalama tüketilen alkol miktarı günlük 0.1 ± 0.1 çay bardağıdır. Kolalı içecek tüketimini incelediğimizde günlük tüketen kişi sayısı 29 (% 36.0) dur. Bunların tüketim ortalaması ise günlük 0.5 ± 0.1 su bardağıdır. Kadınların tümü çay tüketmektedir. Çay tüketiminin ise günlük ortalaması 8 ± 0.7 çay bardağıdır. Aynı şekilde kahve (nescafe) ve türk kahvesini incelediğimizde, kahve tüketen kişi sayısı 38 (% 48.0) olup ortalama tüketim miktarı 0.7 ± 0.1 fincan, günlük Türk kahvesini tüketen kişi sayısı ise 28 (% 35.0), günlük tüketim ortalaması ise 0.4 ± 0.1 fincandır.
Erceğiz Bilgiç (2004)’ in eğitim düzeyleri farklı çalışan ve çalışmayan kadınlar