Bilirkişilerin Dinlenmesinde Uygulanacak Hükümler

Yargılama esnasında sadece hukuki bilgiler kullanılır gibi bir durum söz konusu olamaz. Hayat ilişkileri ve uyuşmazlıklar bazen çok farklı konularda bilgi sahibi olunmasını gerektirebilmektedir. Hâkimin söz konusu uyuşmazlığı çözebilmesi; kimi zaman günlük kimi zaman teknik kimi zaman tarihi bilgilere ulaşılmasını gerektirmektedir. Hâkimin tüm bunları bilmesi mümkün olmayacağı için bu bilgilere ulaşabilmesi için alanında uzman olan kimselerden faydalanması gerekecektir350. Bir davada eğer söz konusu hususun çözümü hukuk dışında özel veya teknik bilgiyi gerektiriyorsa; mahkeme kendiliğinden veya talep üzerine bilirkişiye başvurabilir. Bilirkişiye ehlivukuf yahut ehlihibre de denir351_{. Genel hayat} bilgisi sonucu herkesin, dolayısıyla da hâkimin de bilebileceği konularda ve hukuki bilginin söz konusu olduğu hallerde bilirkişiye başvurulamaz352_{. Yargıtay’ın dikkat} ettiği bir diğer husus da bilirkişinin alanında uzman ve söz konusu bilgiyle donanmış bir kimse olmasıdır353. Bilirkişiler bilirkişi listelerinden seçilir. Söz konusu liste, Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle gösterilir354_{. Eğer mevcut yargı}

349 _{Ertanhan, a.g.e., s.52.}

350 _{Pekcanıtez, Atalay Özekes, a.g.e., s.456; Karslı, a.g.e., s.630; Yıldırım, Yıldırım, a.g.e., s.358.} 351 _{Taşpınar Ayvaz, a.g.e., s.440; Muşul, a.g.e., s.400; Yıldırım, Yıldırım, a.g.e., s.363.; Tanrıver,}

a.g.e., s.898.

352 _{Ercan, a.g.e., s.456; 3. HD, 03.07.2014, E. 2014/5789, K. 2014/10954} 353 _{Ercan, a.g.e., s.456; 3. HD, 03.07.2014, E. 2014/5789, K. 2014/10954.}

354 _{Taşpınar Ayvaz, a.g.e., s.443; Muşul, a.g.e., s.403; Pekcanıtez, Atalay Özekes, a.g.e.,s.459;}

109

çevresi içinde alanında uzman bilirkişi bulunmuyorsa, farklı yargı çevrelerindeki bilirkişi listesinden bilirkişiler Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi vasıtasıyla dinlenebilir.

Bilirkişi; kendisine verilen görevi zamanında bitirip mahkemenin kendisine söylediği gün ve saatte hazır etmelidir. Bu görevleri geçerli bir özrü olmadığı halde yerine getirmeyen bilirkişilere tanıklara özgü disiplin hükümleri uygulanır355_{. Tıpkı} tanıklarda olduğu gibi bilirkişilerde de Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemiyle dinlenmeleri için rızaları sorulmaz. Tarafların ve hâkimin rızası yeterlidir. Hâkim kararıyla gerekirse kolluk marifetiyle Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi salonunda hazır edilir. Burada dikkat edilecek husus, bu durumun bilirkişiler için geçerli olmasına rağmen, uzmanlarda durum farklıdır. Uzman eğer duruşmaya gelmiyorsa yahut Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi salonunda hazır edilmeyi kabul etmiyorsa zorla hazır edilme gibi bir durum söz konusu değildir. Bu durumda uzman raporu delilinden vazgeçilmiş sayılır. Bilirkişinin yaptığı görev bir kamu görevidir. Bilirkişi kendisine tevdi edilen görevi bizzat yerine getirmek zorundadır; kendisine verilen görevi kısmen yahut tamamen bir başkasına bırakamaz356_{. Bilirkişi görevini} mahkemenin sevk ve idaresinde yürütür. Tereddüte düştüğü durumlarda her zaman bu tereddüdün giderilmesi için mahkemeye başvurup konunun aydınlatılmasını talep edebilir.

Bilirkişi görevini yerine getirirken öğrendiği gizli kalması gereken bilgileri kimseye anlatmamakla yükümlüdür357. Bilirkişiye, görevlendirme yazısı gönderilir. Görevlendirme yazısının ekinde; belgeler, inceleyeceği evraklar ve dizi pusulası eklenir; gerekiyorsa mühürlenerek gönderilir. Bilirkişi, kendisine verilen görevi süresi içerisinde inceleyip raporunu mahkemeye sunmalıdır. Bilirkişi raporunu hazırladığında fiziken göndermesinin yanı sıra Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi vasıtasıyla duruşmaya bağlanarak bizzat rapor sonucunu açıklayabilir. Bilirkişiye, raporunu hazırlaması için verilecek süre, üç ayı geçemez. Ancak mahkeme gerekiyorsa, üç ayı aşmamak üzere bilirkişiye ek süre verebilir. Mahkeme, bilirkişiye tevdi yazısında bu süreyi açıkça belirtmelidir. Belirlenen sürede raporu hazırlayıp mahkemeye sunmayan bilirkişi görevden alınıp yerine bir başkası atanacaktır. Bu durumda mahkeme, bilirkişiye o süre içinde yapmış olduğu çalışmaları ve kendisine

355 _{Taşpınar Ayvaz, a.g.e., s.445; Muşul, a.g.e., s.404.}

356 _{Pekcanıtez, Atalay Özekes, a.g.e., s.462-463; Karslı, a.g.e., s.640} 357 _{Pekcanıtez, Atalay Özekes, a.g.e., s.462-463; Karslı, a.g.e., s.649.}

110

tevdi edilen asıl dosyayı geri vermesini isteyecektir. Bu hususlara uymayan bilirkişi için hukuki ve cezai yönden çeşitli yaptırımlar söz konusu olacaktır358_{. Bilirkişinin} hazırladığı rapora yönelik olarak sorulacak sorular hazırlanırken tarafların da fikirleri alınarak hazırlanırsa rapora itiraz etme oranı düşecek ve yargılamanın gereksiz yere uzamasının da önüne geçilmiş olacaktır. Bilirkişi duruşmada hazır bulunamıyorsa, Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi vasıtasıyla bağlandığında, tarafların bu rapora itirazı ve eksik hususların açıklanması sağlanarak itiraz için yeni duruşma günü verilmesi ve yargılamanın uzamasının da önüne geçilecektir. Bilirkişiler Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi vasıtasıyla dinleneceklerinde, tıpkı tanıklıkta olduğu gibi Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi salonundaki görevlice kimlik tespiti yapılır ve kimlik tespiti hâkim tarafından teyit edilir. Bilirkişi, inceleyeceği hususu Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi vasıtasıyla bağlantı yaptığı yerden de inceleyebilir. İnceleme konusu bir senet, sahteliği tartışmalı bir belge yahut herhangi bir şey olabilir. Bu konuda mevzuatta açık bir düzenleme yoktur. Ancak amaçlanan gerçeğin ortaya çıkması olduğundan, gerekirse bilirkişinin laboratuvarından da mahkemeye bağlantı yapılabilir. Bilirkişi, inceleme konusu nesneyi nerede inceleyebilecekse yahut rapora katkı sağlayacak anlatımları nereden yapabilecekse oradan duruşmaya bağlanabilir. Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi, görüntüyü ve sesi aynı anda ileten bir sistemden ibaret olduğu için, bu şartlar sağlandığı takdirde hangi teknik aracın kullanıldığının teoride bir önemi yoktur. Uygulamada ise görüntülü telefon yahut bilgisayarın webcam’i ile bağlanıldığı takdirde, kimlik tespiti ve teyidin nasıl yapılabileceği hususu ise hâkimin takdirine kalmıştır. Ses ve görüntü aynı anda iletildiğinde bilirkişinin beyanları, kâtip vasıtasıyla tutanağa geçirilebilir.

Bilirkişi raporunda eksiklik yahut belirsizlik tespit edilmişse, mahkeme belirsizliğin giderilmesi için bilirkişiye ek rapor hazırlama görevi verebileceği gibi usul ekonomisine daha uygun düşeceği üzere bilirkişinin bizzat duruşmada hazır bulunarak ilgili eksiklik yahut belirsizlik konusunda sözlü açıklamada bulunmasını da isteyebilir359 . Bunun mümkün olmadığı durumlarda Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi vasıtasıyla dinlenmesi en uygun olan yöntem olacaktır. Birden fazla bilirkişi aynı anda duruşmaya bağlanıp dinlenebilir. Hatta aralarında fikir ayrılıkları varsa, bu fikirlerin tartışılması ve en doğru karara varılması için iyi bir yöntem olacaktır. Bilirkişiler raporlarını hazırlarken raporun dayanağı olan belgeleri ve gerekçeleri

358 _{Karslı, a.g.e., s.639; Yıldırım, Yıldırım, a.g.e., s.364-365,369.} 359 _{Karslı, a.g.e., s.644}

111

içerir şekilde, bilimsel metotlara uygun olarak hazırlarlarsa Yargıtay tarafından denetimi de çok daha kolay olacaktır360_.