çıkan gruplar toplu protesto gösterilerinden proje aley-hinde yayınlar yapmaya kadar çok çeşitli platform-larda tepkilerini sergilemektedirler. Karşı çıkan grupların dayandıkları temel noktalar, GAP bölgesinde yapılan baraj çalışmaları nedeniyle sular altında kalan tarihi eserlerin durumu, insanların yeniden yer-leşimi, GAP ile Türkiye’nin suyu tamamen kendi çı-karları için ve bölgede bir güç unsuru olmak için kullanacağı v.b. gibi noktalardır.
GAP’nde Dış Kaynak Kullanımı
GAP İdaresi Başkanlığı’nın açıklamalarında dış kre-dilerin, genelde teknik destek ve tarımsal mekanizas-yon alanında Fransa, İsveç, Avusturya, Almanya ve İtalya gibi bazı Avrupa Hükümetlerinin yanı sıra, AB Avrupa Sosyal Kalkınma Fonu ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlardan da sağladığı belirtilmekte-dir.
Dünya Bankası (DB) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi dış kuruluş ve donörlerden ve ABD Ticaret Kal-kınma Ajansı (TDA), Kanada Uluslararası KalKal-kınma Ajansı (CIDA), ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) gibi kalkınma kuruluşlarından sağlanan dış hibelererin ise farklı kalkınma projelerinin özellikle proje hazırlık ve fi-zibilite çalışmalarında kullanıldığı açıklanmıştır. GAP’nde 2,1 milyar dolarlık dış kredi kullanılmış olup Dış Kredi Kullanılan Projeler ile kredi veren kuruluş ve hükümetler Ek 6 daki tabloda verilmiştir.
GAP’nde dış kaynaklı hibe kullanılan projeler ise Ek 7’deki tabloda verilmiştir.
Uluslararası Kuruluşlarla Gerçekleştirilen Ortak Projeler/Uluslararası Programlar
PROJE ADI UYGULAYAN KURULUŞ
Sürdürülebilir Kalkınma Programı UNDP / GAP BKİ Kırsal Kalkınma Programı FAO / GAP BKİ GAP Bölgesel Kalkınma Programı AB / GAP BKİ Dünya Bankası Destekli Projeler DB / GAP BKİ
Tablo 10: GAP’nde Uluslar-arası Kuruluşlarla Gerçek-leştirilen Ortak Projeler ve Programlar
GAP kapsamında uluslararası kuruluşlarla birlikte or-taklaşa geliştirilen projeler de yer almakta olup, bıun-lardan başlıca projeler ve programlar Tablo 10’da verilmiştir.
Uluslararası Su Kuruluşlarıyla İlişkiler
GAP Bölgesel Kalkınma İdaresi’nin uluslararası su ku-ruluşlarıyla olan ilişkilerinde aşağıdaki noktalara odaklandığı belirtilmektedir:
Su kaynaklarına dayalı bir proje olarak GAP’nin uluslararası platformlarda tanıtımı ve savunusu,
Uluslararası su kuruluşlarıyla görüş alışverişi,
Karar alma süreçlerinde etkili olmak amacıyla ulus-lararası su kuruluşlarının yönetiminde yer alma. GAP Bölgesel Kalkınma İdaresi’nin ilişki kurduğu uluslararası su kuruluşları aşağıda verilmiştir.
1. Uluslararası Su Kaynakları Birliği (IWRA) 2. Dünya Su Konseyi (WWC)
3. Küresel Su Ortaklığı (GWP)
4. Uluslararası Hidrolik Enerji Birliği (IHA) 5. Uluslararası Su Yönetimi Enstitüsü (IWMI) 6. Akdeniz Su Enstitüsü (IME)
7. Tokyo Su Kulübü
Bunun yanısıra GAP İdaresi, çeşitli uluslararası kuru-luşlar, sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerle en-tegre bölgesel kalkınma sürecinde bilgi ve deneyimlerin karşılıklı paylaşımı, uzman değişimi ve teknoloji transferi amaçlı işbirliği çalışmalarını yürüt-mektedir. Bu kapsamda ABD, Mısır, Suriye, İsrail, İtalya gibi ülkelerin kurum, kuruluş ve üniversiteleri ile işbirliği protokolleri imzalanmıştır. Bu kuruluşlar Ek 9 da verilmiştir.
GAP En Etkili Bölgesel Kalkınma Planı Ama!!!
Ülkemizde DPT tarafından Beş yıllık kalkınma plan-ları çerçevesinde, bölgesel dengesizlikleri azaltmak ve kalkınmayı teşvik etmek amacıyla, bazı bölgesel
kal-kınma planları ve kalkal-kınma planlarının sektörel önce-liklerini mekansal boyutlara entegre eden entegre böl-gesel kalkınma planları hazırlanmıştır. Bunlar arasında en önemlileri, Doğu Marmara Planlama Pro-jesi, Antalya ProPro-jesi, Çukurova Bölgesi ProPro-jesi, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Zonguldak Bartın -Karabük Bölgesel Kalkınma Projesi, Doğu Anadolu Projesi ve Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Planı’dır Ancak GAP haricinde, hazırlanan bölgesel kalkınma planları son zamanlara kadar etkili bir şekilde uygu-lanamamıştır. Bu başarısızlığın önemli sebeplerinden biri de yerel otoriteler ile merkezi otorite arasında bir orta seviye bölgesel idari yapının yokluğu olarak kabul edilmektedir. Benzer şekilde, kırsal kalkınma projelerinin başarısının da, finansal ve yönetimsel problemlerden dolayı, sınırlı kaldığı açıklanmaktadır. Güneydoğu Anadolu Projesi, Türkiye’de, sektörel ola-rak entegre edilen ve uygulanan tek bölgesel kalkınma planı olmuştur. Ancak, bu proje bile, daha çok yöne-timsel, kurumsal ve mali sebeplerden ötürü, istenilen etkiyi sağlayamamıştır. Her ne kadar, Ön Ulusal Kal-kınma Programında (2003) GAP’nin çok başarılı ol-duğu iddia edilise de, GAP’nin başarısı ve takip ettiği model birçok araştırmacı tarafından ciddi şekilde sor-gulanmaktadır. Örneğin, Ertugal, (56) GAP Yönetimini, merkeziyetçi, parçalı, yerel katılımı az ancak devlet et-kisi fazla, kurumsal uyumluluğu ve özerkliği zayıf, böl-gesel kalkınmayı ilerletecek strateji ve araçları bulunmayan bir kurum olarak değerlendirmektedir. Ertugal’ın iddiasına göre, bölgedeki etnik yapı ve dev-letin Türkiye’nin toprak bütünlüğüne olan güvenlik tehdidi algılaması, ademi-merkeziyetçiliği bir güvenlik sorunu haline getirmiştir.
Öte yanda, her ne kadar hemen hemen bütün kamu planlarında ve resmi açıklamalarda bölgesel denge-sizlikleri azaltmanın öncelikli olduğu belirtilmişse de, bu önceliğe yeterlice finansal kaynak sağlanmadığı anlaşılmaktadır. Örneğin, 1990-2001 döneminde GAP bölgesindeki kamu yatırımları, Türkiye’nin yedi gesi arasında en düşük seviyede kalmıştır. GAP böl-gesindeki nüfus, Türkiye’nin toplam nüfusunun yaklaşık %10’unu oluşturduğu halde, söz konusu