Bilgi Yönetimi Kaynakları

Bilgi kaynakları, bilgi yönetim sistemin başarısı açısından oldukça önemlidir. Bilgi kaynaklarının tanımlanması, sınıflandırılması, düzenlenmesi ve erişimin sağlanması bilgi yönetimine giden yolu belirlemede temel faktördür (Özdemirci ve Aydın, 2008: 173).

Bilgi çoğunlukla birey ve grup çalışmaları ile üretilir. Kuruluş ve işletmeler, stratejik anlamda kullanıcıları bir bilginin kurum içerisinde yaratıcısından daha uzun yaşamasını garanti etmelidir. Önemli bir bilginin yaşamını uzun zamanlı garantileyecek tek yol o bilgiyi kurumun paylaşılabilir bir bilgi tabanına koymaktır (Özdemirci ve Aydın, 2008: 174).

Bilgi, resmi ya da gayri resmi kaynaklardan elde edilebilir. Resmi kaynaklar, düzenlenmiş ve sistematik bir yapı içerisinde bilgi sağlarken, gayri resmi kaynaklar, tahmin ve tesadüflere dayanan, sistematik olmayan bir yapıda resmi kaynaklara göre daha az maliyetli fakat kullanılması daha zor olan bilgiler sağlamaktadırlar. Bilgi yönetimi açısından değerlendirme yapıldığında kurumsal bilgi kaynakları, iç bilgi kaynakları ve dış bilgi kaynakları olarak iki gurupta incelenebilir.

İç Bilgi Kaynakları

Bilgi yönetimi açısından, bir işletmedeki iç bilgi kaynaklarını iki grupta değerlendirmek mümkündür. Bunlardan birincisi, insan kaynakları olan çalışanlar, ikincisi ise işletmenin doğal faaliyetleri ve yasal yükümlülükleri sonucunda üretilen ve kullanılan belgeler ve çeşitli yayınlardan oluşan entelektüel kaynaklardır. İşletmenin faaliyetleri ve alt yapısını içine alan entelektüel kaynak yapısal sermaye, çalışanlar olarak değerlendirilen entelektüel kaynak ise insan sermayesidir.

Yöneticiler, araştırmacılar, uzmanlar, danışmanlar, her kademedeki çalışanların yetkinlik, deneyim, bilgi, birikim, beceri ve tecrübeleri, kuruluş ve işletmelerin birinci grup iç bilgi kaynağını oluşturmaktadır. Kütüphane, dokümantasyon, belge, arşiv gibi kurum bilgi merkezlerinin bilgi kaynaklarını oluşturan belgeler, arşiv belgeleri ve çeşitli yayınların yanı sıra muhasebe, personel, müşteri vb. kayıtların

bulunduğu kurumsal bilgi sistemlerinde çeşitli ortamlarda bulunan veri, enformasyon ve bilgiler ise ikinci grup iç bilgi kaynaklarıdır (Özdemirci ve Aydın, 2008: 175).

Dış Bilgi Kaynakları

Dış bilgi kaynakları, iç kaynaklara göre daha geniş bir alanı kapsamaktadır. Kurum dışındaki her tür bilgi merkezleri, çeşitli veri tabanları, web sayfaları, bağımsız araştırmacılar, danışmanlık hizmeti veren kuruluşlar, çeşitli eğitim programları, kongre konferans ve toplantılar belli başlı dış bilgi kaynaklarını oluşturmaktadır. Dış bilgi kaynaklarının boyutu işletmenin sosyal sermayesinin büyüklüğü ölçüsünde değerlendirilebilir. Bu bağlamda işletmenin dışarısıyla olan sosyal ilişkisi elde edeceği kaynağın miktarını ve niteliğini etkileyecektir.

Dış bilgi kaynaklarına erişme ve kullanma konusunda bir politikasının ve yol haritasının olması gerekir. Aksi takdirde bilgi yığınları arasında kaybolacak ve istediği bilgiye istediği zamanda ve en uygun maliyetle erişmesi hiçbir zaman mümkün olamayacaktır (Özdemirci ve Aydın, 2008: 176).

1.4. Bilgelik

“Bilgi” kelimesi gibi “bil” kökünden türemiş, Orhun Yazıtları’ nda da

günümüz anlamıyla kullanılmış eski Türkçe bir kelimedir. Eski Türkçe’ de “ga” son ekiyle “bilge” kelimesi oluşmuştur (Etimoloji Türkçe, 2015). Durumu ifade eden

“lik” ekiyle “bilgelik” kelimesi oluşmuştur.

Türk Dil Kurumu “bilgelik” kavramını “bilge olma durumu ve niteliği” olarak ifade etmektedir. Kurum, felsefi olarak “kendini tanımanın bilgisi”, “vukuf”,

“hikmet” gibi tanımlamalara da yer vermektedir. “Bilge” kelimesi için de “bilgili”, “iyi ahlaklı”, “olgun” ve “örnek (kimse)”, hakim” anlamları ilişkilendirilmektedir.

Bilgelik, bilgi edinme, idrak, görgü, sağduyu ve sezgisel anlayış ile birlikte bu hususiyetleri özümseyebilme ve uygulayabilme kapasitesidir. Bu vasıfları taşıyan kişiye bilge denir. Bilginin, sağduyu, derin görüşlülük ve muhakemeli mantık ile tatbikidir (Wikipedia, 2005). Akıl ve bilgelik anlamları bazı durumlarda birbiriyle örtüşür. Bilgelik veya derin görüş, bir meziyet olarak kültürel, felsefi ve dinî

kaynaklarda geçmektedir. Bilgelik kavramı için Oxford İngilizce Sözlüğü üç alternatif anlamı da ortaya koymaktadır; (1) hayat ve davranış ile ilgili konularda doğru yargılama yeteneği, (2) özellikle felsefe ve bilimle alakalı bilgi, öğrenme, ya da alimlik, ve (3) bilge söylem veya sözler.

Yıllar itibariyle bazı tanınmış filozofların bilgelik kavramı ile ilgili tanımları şu şekildedir; Erikson (1964); kişinin kendi hayatını onayladığı ve gördüğü bireysel kapasitedir. Clayton (1982); paradoksal, çelişkili ve sürekli değişime tabi insan doğasını kavramak için yetenektir. Baltes, (1993); hayatın önemli ve belirsiz konularını kapsayan, mükemmel tavsiye ve yargıya olanak sağlayan, hayatın temel pragmatikleri içindeki uzman bilgi sistemdir. Meacham, (1983); belirsizlik, şüphe ve çelişkileri tölere etme ve belki de yaratıcılıktan faydalanma, yapıcı bir şekilde anlayışı başarma yeteneğidir. Orwoll ve Perlmutter, (1990); bağlılık ve sosyal kaygıları etkileyen bilişsel bir entegrasyondur. Arlin, (1990); problem bulma yeteneği şeklini sık sık alan sosyal yargı ve yansımanın temel bilişsel bir sürecidir (Moberg, 2001: 379-380).

Bilgelik kavramının tarihsel izlenimi kültürel ve toplumsal ayrımların neden olduğu farklı bakış açılarını ortaya koymaktadır. Yazının bulunmasından milattan önce 2500’ e kadar Mısır ve Mezopotamya’da ahlaki yaşam prensipleriyle ilgili vaazlar, masallar, atasözleri ve sözlü geleneklerde erken bilgelik literatürüne dair kökler yer almaktadır. İbrani geleneğinde Hz. Süleyman ve vaizlerin kitaplarında Yahudiler için indirilen tanrının buyruğu Tevrat’ta bilgelik öğretileri, dini ve din dışı konular deneyim ve gözlemlerler anlatılmıştır. Bilgelik kavramı teorik, pratik ve bilimsel bilgelik olarak biçimlendirilmiş Yunan geleneğinde bilgisizliğinin bilincine varma erdemine sahip olan Socrates ve yaşamla tefekkür arasında tefekkür seçimini yapan Aristotales bilgelik literatürüne katkı yapmışlardır. Zen Budizm, Taoizm, Hinduizm ve temsil ettiği doğu geleneği engin bilgelikle bir doktrin oluşturmakta, literatürde önemli bir yer tutmaktadır (Moberg, 2001: 380-382). Mantık dini olan İslamiyet ilahi komutların yer aldığı kutsal kitap Kuran-ı Kerim ile rasyonelliği işaret etmektedir. Akıl ve düşünce gücünün insanı doğru yola yönlendiren bir harita

olduğunu belirtmektedir. Aynı zamanda İslamiyet bilgeliğin erdemlerinden olan iyi ahlakı da işaret etmekte olan bir dindir.

Bilgelik, gerçeğin farkına varılması ve gereken değerlendirmenin yapılması için, tecrübe, önsezi, derin düşünce aracılığıyla gelişen bir yetenektir. Bazen sağduyunun en gelişmiş hali şeklinde kavramsallaştırılmaktadır (Karakoçak, 2007: 24). Bilgelik olayların gerekçelerini ve sonuçlarını dikkate alma, öngörüye sahip olma, geniş bir bakış elde etme gibi yansımalar ile uygun amaçlar seçme ve değerlendirme, sağlam muhakeme yapma, hedeflere ulaşma için bilgiyi kullanma gibi özelliklerde ortaya çıkar (Bierly vd., 2000: 602).

Bilgelik, bilge düşünce ve eyleminin yönleri, iş ahlakı, sürdürülebilirlik, dönüşümcü liderlik, kurumsal vatandaşlık ve sosyal sorumluluk ile işyeri demokratikleşmesi gibi filizlenen disiplinlerin merkezidir (Hays, 2007: 17). Bilgelik, görünen durumun ötesine bakmak, olağanüstü faktörleri tanımak ve sıra dışı sonuçlarını tahmin etmek için deneyimden doğan sezgisel yeteneği kullanmayı gerektirir (Thierauf, 1999: 9). Esasen bilgelik, tecrübe ve düşünce ile edinilen kişisel kapasitedir.