Alt Bilgi Sistemleri

İşletmelerin bilgi gereksinimlerinin yönetim bilgi sisteminden sağlandığı ve bu sistemin de birçok alt sistemden oluştuğu daha önceki konularda bahsedilmişti. Bilgi sistemlerinin alt sistemlerden biri de finansal ve finansal olmayan nitelikli bilgileri sağlayan muhasebe bilgi sistemidir. İşletme içi bilgi üretimi ve raporlamanın merkezi muhasebe fonksiyonu ve muhasebe bilgi sistemidir. İşletmelerde bu sistemden etkin olarak yararlanabilmek, sağlıklı iç ve dış raporlama yapabilmek, bu sistemin iyi bir biçimde tasarlanarak işletilmesine bağlıdır (Gümüş, 2007: 1).

Etkin bir muhasebe bilgi sistemi finansal muhasebe bilgi sistemi ve yönetim muhasebesi bilgi sistemi olarak iki alt sistemden oluşmaktadır.

Yönetim muhasebesi işletmelerin yaşamını sürdürmesinde kritik rol oynayan bilgileri sunar. Finansal muhasebe ise işletmenin geçmiş performansını finansal tablolar aracılığı ile ilgililere sunar. Bu iki muhasebe alanı arasındaki en önemli fark, finansal muhasebe bilgilerinin dış kullanıcılara, yönetim muhasebesi bilgilerinin ise iç kullanıcılara yönelik olmasıdır. Noreen ve arkadaşları (2011) bu iki alt muhasebe sistemin birbirinden ayrıldığı noktaları ayrıntılı olarak ele almaktadırlar (Şekil-9).

Şekil-9: Finansal Muhasebe ve Yönetim Muhasebesinin Karşılaştırılması

Kaynak: Noreen Eric W. , Brewer Peter C., Garrison Ray H. , (2011), “Managerial Accounting For

Managers”, Mcgraw – Hill, United States, Second Edition.

Finansal muhasebe bilgi sistemi ve yönetim muhasebesi bilgi sisteminden elde edilen veri ve enformasyon bütünleştirilerek stratejik planlamaların yapılabilmesi için gerekli olan bilgiler üretilebilmektedir. Bu anlamda her iki sistemden de elde

edilen bilgilerle muhasebe bilgi sisteminin daha etkin ve verimli bir biçimde çalışabilmesi sağlanmaktadır (Gümüş, 2007:3).

Finansal Muhasebe Bilgi Sistemi

Finansal muhasebe bilgi sistemini, kıt kaynakların optimum dağılımına ve işletmenin amaçlarına ulaşmasına yardımcı olacak şekilde, kullanıcıların bilinçli yargılarda bulunmasına ve karar vermesine imkan sağlamak üzere belirli bir niceliksel bilgi üreten bilginin kullanıcılara iletilmesini sağlayan bir sistem olarak tanımlamak mümkündür (Usul ve Bekçi, 2001:68). Finansal muhasebe bilgi sistemi, ham verileri işleyerek yatırımcılara bilgilerin; doğru ve güvenilir, analiz edilebilir, işletme içi ve işletmeler arası karşılaştırmaya imkan verecek şekilde sunumunu sağlamaktadır (Soylutürk, 2014: 51). İşletmenin dışa dönük muhasebesi olarak nitelendirilen finansal muhasebe işletmede geçmişte ortaya çıkan ticari işlemleri ispat edici belgelere dayanarak zaman ve konularına göre tutulması zorunlu yasal defterlere kayıtların gerçekleştirildiği faaliyetleri kapsar. İşletmenin tüm finansal muhasebe ve finansal raporlamalarının sağlanabilmesi için oluşturulan sistem finansal muhasebe bilgi sistemidir.

Finansal muhasebe bilgi sistemi işletmenin temel olaylarını oluşturan tedarik ve satış işlevlerinin fiziki ve parasal hareketlerini tarih sırasına ve konularına göre kaydeder. Bu faaliyetlerin sonucunu finansal tablolarla ortaya koyar. Finansal muhasebe bilgi sistemi ile işletmeye ilişkin tüm değer artışları ve azalışları ile diğer taraftan işletmenin varlık ve sermaye yapısındaki değişimler belirlenmiş olur. Kısaca işletmenin geçmişine ilişkin faaliyetlerinin fotoğrafını çeker (Gümüş, 2007: 8). İşletmenin finansal kaynaklarının bulunması, bu kaynakların işletme varlıklarına yatırılması ve tüm finansal faaliyetlerin denetlenmesini destekleyen finansal muhasebe bilgi sistemi, sermaye bütçelemesi, finansal tahmin, gibi finansal uygulamaları kapsar.

Finansal muhasebe bilgi sistemi aynı zamanda yasal kurallara ve muhasebe ilkelerine sıkı sıkıya bağlıdır. Bu sistemi yapısını etkileyen en önemli unsurlar arasında; ülkenin vergi yasaları, ulusal ve uluslararası kavram, ilke ve standartlar ile

muhasebe işlemlerini oluşturan yasal belge düzeni yer alır. Ayrıca finansal muhasebe bilgi sistemi çeşitli kişi ve kuruluşlara bilgi sunarken “Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri” ne de uygun olarak hareket eder (Karcıoğlu, 2000; 14).

Yönetim Muhasebesi Bilgi Sistemi

İlk kez 1966’ da Amerika Yeminli Mali Müşavirler Enstitüsü tarafından yapılan tanımlamaya göre; “muhasebe gerçekte bir bilgi sistemidir”, eğer daha ayrıntılı şekilde tanımlamak gerekirse etkin ekonomik uygulamalar alanında bilgilerin genel teorilerinin uygulanması ve niceliksel formda sunulan bilginin önemli bir parçasıdır” (Sajady vd., 2008: 50).

Yönetim muhasebesi sistemi de yönetimin planlama ve kontrol faaliyetlerinde kullanacağı bilgileri üreten bir alt sistemdir (Karakaya, 1994: 58). Bu yönüyle yönetim muhasebesini diğer muhasebe uzmanlık alanlarından ayıran en önemli özelliklerinden biri; işletme içi ve işletme dışındaki ekonomik verileri, finansal verileri ve finansal olmayan verileri toplayarak yönetimin gereksinimi olan bilgiyi işlemesidir (Demir, 2008: 52).

Yönetim muhasebesi bilgi sisteminde işleyiş, verilerin toplanması, işlenmesi, analizi ve bilgilerin yönetilmesi gibi faaliyetleri içerir. Diğer bir deyişle, bu bilgi sistemi ham verilerin toplanmasından başlayıp, üst yönetimin gereksinim duyduğu bilgilerin üretilip sunulmasına kadar işletme yöneticilerini hedef alan muhasebe faaliyetlerini içerir (Karcıoğlu, 2000: 14).

Yönetim muhasebesinin yönetimin planlama ve kontrol faaliyetleri üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır. Yönetim kontrol sistemi; planların hazırlanması ve kontrol kararlarının alınması sürecinin eşgüdümlemesi ve desteklenmesi için bilgilerin toplanması ve kullanılmasını ifade etmektedir (Horngren vd., 2003: 754).

Yönetim muhasebesinin temel görevleri şu şekilde sıralanabilir (Georgescu vd., 2006: 4):

 Stratejik Planlama; Kârın bütçelemesi gibi yardımcı planlarla kısa vadeli

 Finansal Yönetim; Faaliyetlerin gereksinimi olan kaynakların dağıtılması

 Finansal Kontrol; Planların işlerliğini sağlayacak doğru adımların

atılmasında öncülük etme

 İç Denetim, Denetim Yönetimi; İşletme bilgi sistemine raporlar aracılığıyla

bilgi sağlama ve faaliyetlerin buna göre yönlendirilmesini sağlama

Yönetim muhasebesinin bu temel görevlerini yerine getirmesinde, işletmenin örgütsel, davranışsal faaliyetlerinin yürütülmesi ile karar mekanizmasının çalışmasında yönetim muhasebesi bilgi sisteminin etkin bilgi sağlama fonksiyonu oldukça önemlidir.