Bu bölümde çalışma için hangi desenin seçildiği, örneklemin nasıl seçildiği, veri aracının geliştirilmesi, verilerin toplanması ve analiz edilmesi hakkında bilgi verilmiştir.
3.1 Çalışmanın Modeli
Nitel araştırma, olayları veya olguları bizzat yaşayan insanların açısından değerlendirmedir. Nitel araştırmalarda önemli olan kişilerin yaşadıkları olayları nasıl yorumladıklarıdır (Öktem, 2003). Bu çalışmada, nitel araştırma yaklaşımına dayalı olgubilim yöntemi kullanılmıştır. Bireylerin algı ve deneyimleri üzerine çalışılmasına olanak tanıyan nitel araştırma desenlerinden olgubilim, katılımcıların bir kavram veya fenomenle ilgili deneyimlerinin ortak anlamını kavramak amacıyla yapılan çalışmalarda kullanılmaktadır (Creswell, 2013). Olgubilim, bireylerin ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadıkları bir fenomenin ne anlama geldiği hakkında görüşlerinin belirlenmesinde kullanılan bir desendir (Yıldırım ve Şimşek, 2005). Olgubilim araştırması, öncelikle kavram veya obje gibi bir fenomen belirlenmesi, ardından çalışmanın amacına uygun olarak seçilen katılımcılardan bu fenomen ile ilgili görüşlerinin alınması ve son olarak katılımcıların deneyimlerinin betimlenmesi sürecidir (Güler, Halıcıoğlu ve Taşğın, 2013; Creswell, 2013). Bu çalışmada katılımcıların farklı seviyelerde deneyimledikleri alternatif öğretim tekniklerine yönelik tanımları, düşünceleri ve yorumları anlaşılmaya çalışıldığından en uygun desenin olgubilim olduğu düşünülmektedir. Ayrıca öğrencilerin tam olarak ne olduğunu bilmedikleri düşünülen bu fenomen hakkında düşünmeleri ve görüşlerini ifade etmeleri beklendiğinden bu desen tercih edilmiştir (Yıldırım ve Şimşek, 2005).
3.2 Çalışmanın Grubu
Bu çalışmada kolay ulaşılabilir örnekleme türü kullanılmıştır. Kolay ulaşılabilir örneklemede araştırmacı, hali hazırda ulaşabildiği kişiler arasından yeteri sayıda örneklemi belirler. Kolay ulaşılabilir örneklemeye şans eseri, tesadüfi ve kazara örnekleme de denilmektedir (Singleton ve Straits, 2005). Bu örneklem türü zaman açısından ekonomik olması sebebiyle tercih edilmiştir. Bu araştırmanın katılımcıları
seçilirken kolay ulaşılabilir durumda olan ve alternatif öğretim tekniği olarak belirlenen fenomeni deneyimlemiş farklı sınıf seviyelerinde Sosyal Bilgiler öğretmenliği adayları tespit edilmiştir. Farklı sınıf seviyeleri, öğretmen adaylarının deneyimlerindeki değişikliklerin alternatif öğretim teknikleri algılarına nasıl etki ettiğini ortaya koymak amacıyla seçilmiştir. Böylece sınıf seviyesine göre öğretmen adaylarının görüşlerindeki benzerlik ve farklılıkların belirlenebileceği düşünülmektedir. Katılımcılara ilişkin bilgiler Tablo 3.1’de yer almaktadır.
Tablo 3.1 Katılımcılara ilişkin bilgiler
Sınıf Düzeyi Kadın Erkek Toplam
1.Sınıf 2. Sınıf 3. Sınıf 4. Sınıf 5 5 5 5 5 5 5 5 10 10 10 10 Toplam 20 20 40
Tablo 3.1’ de görüldüğü üzere, araştırmanın katılımcı grubunu, 2018-2019 eğitim- öğretim yılı bahar döneminde Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde öğrenim gören 1., 2., 3. ve 4. sınıftan 10’ar olmak üzere toplam 40 Sosyal Bilgiler öğretmen adayı oluşturmaktadır.
3.3 Veri Toplama Aracı
Olgubilim çalışmalarında veri toplama süreci genellikle katılımcılarla yapılan görüşmelerden elde edilir (Creswell, 2013). Olgubilim çalışmalarının esas veri kaynağı olan görüşme tekniği, katılımcıların tutum, görüş veya davranışları ile ilgili bilgi almak amacıyla kullanılır (Güler, Halıcıoğlu ve Taşğın, 2013). Patton’un da (2014) belirttiği gibi katılımcıların düşüncelerini, amaçlarını ve dünya görüşlerini anlamayı kolaylaştırdığı için bu çalışmada görüşme tekniği tercih edilmiştir. Görüşme türlerinden ise yapılandırılmış görüşme kullanılmıştır. Yapılandırılmış görüşmelerde daha önceden belirlenmiş sorular sorulmakta ve yanıtlar kaydedilmektedir (Güler, Halıcıoğlu ve Taşğın, 2013).
Yapılandırılmış görüşme formu hazırlanırken ilk olarak, ilgili literatür çerçevesinde üç uzman tarafından araştırmacının amaç ve alt problemlerine uygun olarak soru havuzu oluşturulmuştur. Ardından bu sorular aynı uzman grubunun ortak görüşleri çerçevesinde sınırlandırılmıştır. Böylece 13 sorudan oluşan görüşme formu 9 temel ve 2 alt soruya indirgenmiştir. Oluşturulan bu form, güvenirliği artırmak amacıyla farklı üç uzmana daha gösterilmiş ve geri dönütlerine uygun olarak form yeniden düzenlenmiştir. Hazırlanan bu formun ön çalışması asıl uygulamaya geçilmeden iki hafta önce farklı sınıf düzeylerinde 30 Sosyal Bilgiler öğretmen adayına uygulanmış ve elde edilen dönütler doğrultusunda görüşme formuna son hali verilmiştir.
3.4 Verilerin Toplanması
Veriler toplanırken araştırmacılar tarafından hazırlanan görüşme formu kullanılmıştır. Kastamonu Üniversitesi’nde 2018-2019 eğitim-öğretim yılı Mayıs ayının ilk haftası, çalışmanın amacına uygun olarak belirlenen sınıflara izin alınarak gidilmiş ve bu sınıflarda araştırmanın amacı, katılımcılardan beklenenler, görüşmelerin uzunluğu ve kişisel bilgilerin saklı tutulması konularında bilgiler verilmiştir. Gönüllü olan katılımcılar arasından her sınıf seviyesinden 10 öğretmen adayı seçilmiştir. Belirlenen gün, saat ve yerde katılımcılara görüşme formları dağıtılmış ve katılımcıların anlamadığı sorular varsa açıklanmıştır. Katılımcılara formları doldurmaları için 30 dakika verilmiştir. Ardından, tamamlayan katılımcılardan formlar toplanmıştır.
3.5 Verilerin Analizi
Olgubilim çalışmalarında veri analizi doğrudan veri alıntısı yapılması, alıntılardan gruplar oluşturulması ve son olarak betimleyici bir yazı yazılması şeklinde olur. Analiz sürecinde veriler organize edilir, okunur, yorumlanır ve sistematik bir şekilde sunulur (Creswell, 2013). Bu çalışmada kategoriler önceden hazırlanmayıp görüşme formlarında elde edilen veriler ışığında oluşturulduğu, sistematik bir şekilde sunulduğu ve yorumlandığı için verilerin çözümlenmesinde, içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Ayrıca içerik analizinin, verileri benzer kavram veya temalar etrafında bir araya getirerek düzenleme ve sunma imkânı vermesi bu araştırmada tercih edilme sebepleri arasındadır (Yıldırım ve Şimşek, 2005).
İçerik analizi çerçevesinde, veriler sınıf seviyesine göre dosyalanmış, her bir katılımcıya kod isim verilmiş, her sınıf seviyesi kendi içinde analiz edilerek kategoriler oluşturulmuş ve frekans, yüzde dağılımları hesaplanmıştır. Formlar sınıf seviyelerine göre karşılaştırmalı şekilde analiz edilip tablolar hazırlanarak sunulmuştur. Veri analizi sürecinde güvenirliği sağlamak için araştırmacı üçgenlemesi kullanılmıştır. Araştırmacı üçgenlemesi, bir çalışmada birden fazla araştırmacının veri analiz sürecine katılmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2005). Verilerin kategorize edilmesi sırasında ise araştırmacı ve iki uzman arasındaki görüş birliği sayısı, görüş birliği ve görüş ayrılığı sayılarının toplamına bölünerek güvenirlik hesaplanmıştır (Miles ve Huberman, 2015). Uyum yüzdesi %83 olarak bulunduğundan çalışma güvenilir kabul edilmiştir. Ayrıca doğrudan alıntılara yer verilerek de bulgular desteklenmeye çalışılmıştır.