Belirli Süreli Sözleşme Esaslı Neden Olmaksızın Zincirleme Olarak

1475 Sayılı eski İş Kanunu döneminde işverenler, kıdem tazminatı gibi sözleşmenin feshi halinde işçiyi koruyan hükümleri bertaraf etmek için, belirli süreli sözleşme yapmakta ve bunları art arda yenilemekteydiler. Yargıtay ise bu soruna çözüm olarak kararlarında, belirli süreli iş sözleşmelerinin art arda yapılmasını “akit yapma hakkının kötüye kullanılması” olarak niteliyor, bu sözleşmelerin başından itibaren belirsiz süreli sayılacağına hükmediyordu. 4857 sayılı İş Kanunu bu ihtiyacı

65 _{Yarg. 9HD, 23.11.2011, E.2009/26201, K.2011/45279; SÜZEK, SARPER, s.269.}

66_{ŞAHANKAYA, SARP. 2016. Ankara Barosu Dergisi “Belirli Süreli İş Sözleşmeleri”. Sayı-4.}

http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2016-4/9.pdf . s.196;

DORUK, ŞULE. 2009. Yüksek Lisans Tezi “Belirli Süreli İş Sözleşmelerinde Haksız Fesih”.

Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ . s.15.

67_{ŞAHANKAYA, SARP. 2016. Ankara Barosu Dergisi “Belirli Süreli İş Sözleşmeleri”. Sayı-4.}

http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2016-4/9.pdf . s.196.

Yarg. 9HD 07.06.2005 E.2004/24583–K.2005/20488 “Davacı işçi yabancı uyruklu olup davalı özel üniversite bünyesinde 9 yılı aşkın süre her yıl yenilenen iş sözleşmeleriyle çalışmıştır. Taraflar arasındaki ilişkinin belirli süreli iş sözleşmesine dayanıp dayanmadığı uyuşmazlığı oluşturmaktadır. Davacı işçi, zincirleme olarak yapılan iş sözleşmeleri nedeniyle iş ilişkisinin belirsiz süreli hale dönüştüğünü ileri sürerek ihbar tazminatı isteğinde bulunmuş, davalı işveren ise davacının konumu gereği her yıl birer yıllık sözleşmelerin yapıldığını ve belirsiz süreli hale dönüşmeyeceğini savunmuştur. Davacının üniversitede öğretim elemanı ve sanat uygulayıcısı olarak görev yaptığı anlaşılmaktadır. Sorunun çözümü için 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun çerçevesinde çalışma izinlerinin alınıp alınmadığı önem kazanmaktadır. Gerçekten anılan Kanunun 5. maddesinde, ikamet izninin süresi, iş sözleşmesinin veya işin süresine göre en çok bir yıl için yabancı uyruklu işçiye çalışma izni verileceği kurala bağlanmıştır. Kanunun 6. maddesinde ise, belli koşullar dahilinde süresiz çalışma izni, verilebileceği hükmü mevcuttur. Davacı işçi yönünden ne şekilde çalışma izinlerinin alındığının tespiti ile sorunun buna göre çözümü gerekir. Çalışma izinlerinin birer yıllık olarak alınmış olması halinde iş sözleşmesinin de aynı sürelerle birer yıllık olarak yapılması yerinde bir uygulama olup, birbirini takip eden birden fazla sayıda sözleşme yapılmış olması, iş sözleşmesini belirsiz süreli hale dönüştürmeyecektir. Böyle bir durum da ihbar tazminatı isteğinin reddine karar verilmelidir.”

19

göz önünde bulundurarak, kanun 11. maddesinde zincirleme iş sözleşmelerini düzenlemiştir.68

4857 sayılı İş Kanununun 11. maddesi 2. fıkrası uyarınca, belirli süreli iş sözleşmeleri, kural olarak art arda, yani zincirleme yapılamaz. Belirli süreli sözleşmelerin art arda yapılabilmesi için esaslı bir neden bulunmalıdır. Aksi takdirde, iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir. Başka bir deyişle kanun, belirli süreli iş akdinin yenilenmesi için objektif nedenlerin varlığını zorunlu tutmuştur.

İş Kanunun 11. maddesine paralel olarak, TBK’nin 430. maddesinin II. fıkrasında da, belirli süreli iş sözleşmesinin zincirleme olarak yapılabilmesi için esaslı bir nedenin varlığı aranmaktadır. Aynı fıkranın devamında, esaslı neden bulunmadığı halde sözleşme, süresinin bitiminden sonra örtülü olarak sürdürülüyorsa, sözleşmenin, belirsiz süreli sözleşmeye dönüşeceği belirtilmiştir.

İş Kanununda, objektif neden bulunması halinde belirli süreli iş sözleşmesinin yenilenebileceği kabul edilmiş, ancak bu şekilde oluşacak zincirleme iş sözleşmelerine azami bir sınır getirilmemiştir. Yargıtay ise yıllarca devam eden belirli süreli iş sözleşmelerine bir sınır getirilmesi görüşünü benimsemektedir.69

İş Kanunu, belirli süreli iş sözleşmelerinin zincirleme yapılabilmesine olanak veren esaslı nedenin ne olduğu belirtilmemekle birlikte, aynı maddenin 1. fıkrasında, belirli süreli iş sözleşmelerinin yapılabilmesi için gerekli olan objektif koşullar ve benzeri nedenler ile mevzuatın öngördüğü diğer hallerin kastedildiğinin çıkarımı yapılmaktadır. Çünkü, belirli süreli sözleşmelerin kanunen yapılamadığı hallerde zincirleme yapılabilmesi olanaksızdır.70

68 _{SÜZEK, SARPER, s.272; DORUK, ŞULE. 2009. Yüksek Lisans Tezi “Belirli Süreli İş} Sözleşmelerinde Haksız Fesih”. Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ . s. 18; Yarg. 9HD 05.11.1992 E.1992/4182–K.1992/12212.

69_{SÜZEK, SARPER, s.273; Yarg. 9HD 05.05.2005 E.2005/12170–K.2005/15792 “Davacı işçi} 13.3.1998 tarihli bir yıl süreli iş sözleşmesiyle davalı Kurum yanında MAM başkanlığı Malzeme ve Kimya Teknolojileri Araştırma Enstitüsünde emekli statüde işe başlamıştır. İş sözleşmeleri birer yıllık olmak üzere uzatılmış ve nihayet 15.4.2004 tarihinde hizmetine gerek kalmadığından söz edilerek sözleşme süresinin bitim tarihi itibarıyla feshedilmiştir. İş hukukunda esas olan belirsiz süreli iş sözleşmeleridir. Davacı altı yıl gibi bir süreyle işveren nezdinde çalışmıştır. Dosya içerisinde 4857 sayılı 11. maddesinde belirtilen objektif nedenler davacının yaptığı işle uyum göstermemektedir.

Öte yandan Özel Kanunlar haricinde altı yıl gibi bir süre de art arda yapılan belirli süreli iş sözleşmeleri 4857 sayılı Kanunun 11. maddesi amacı dışına çıkacağından işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştığı kabul edilmelidir. Böyle olunca davacının işe iadesine karar verilmesi gerekir.”

20

Esaslı neden olmadığı takdirde yaptırım olarak, sözleşmenin başlangıçtan itibaren belirsiz süreli olarak kabul edileceğini belirten 2. fıkra hükmünün aksinden, esaslı neden var ise belirli süreli sözleşmelerin zincirleme yapılabileceğini çıkarabiliriz.

İş sözleşmelerinin belirsiz süreli olması asıl, belirli süreli olması istisnadır. Belirli süreli iş sözleşmesinin yapılmasının objektif nedeni varsa ve bu neden devam ediyorsa veya yeni bir neden ortaya çıkmışsa, belirli süreli iş sözleşmeleri yenilenebilir. Zincirleme iş sözleşmelerinin belirli süreli niteliğini koruyabilmeleri için, her birinde aranan objektif nedenlerin aynı olması da şart değildir.71