Becker’in Yan Bahis YaklaĢımı

Becker‟in Yan Bahis yaklaĢımının hangi tipoloji içerisinde değerlendirilmesi gerektiği konusunda örgütsel bağlılık yazınında görüĢ ayrılığı bulunmaktadır. Allen ve Meyer, genel görüĢün aksine Becker‟in yaklaĢımının davranıĢsal yaklaĢım içerisinde değerlendirilmesini eleĢtirmiĢlerdir. Söz konusu araĢtırmacılara göre bir örgütten ayrılmanın farkına varılması, iĢ görenin örgütle iliĢkisinin psikolojik bir boyutunu yansıttığından dolayı tutumsal bir nitelik arz etmektedir. Dolayısıyla örgütten ayrılmanın doğuracağı maliyetler üzerine kurulmuĢ olan Yan Bahis YaklaĢımının tutumsal bağlılık içerisinde değerlendirilmesi gerektiği düĢünülmektedir (Ġnce ve Gül, 2005:49). KiĢi bazen genel kültürel beklentileri için gelecekteki aktivitelerini zorlar. Ġnsanlar çok sık iĢ değiĢtiren birini güvenilmez ve kararsız olarak bulurlar. Becker yan bahisin diğer sosyal süreçlere doğru ilerlediğini tartıĢmıĢtır. Becker devam bağlılığının daha çok hesaplanabilen değerler ile

ETMENLER DAVRANIġ DAVRANI ġ PSĠKOLOJĠK DURUM

geliĢmediğini, normatif bağlılığı daha çok temel aldığını belirtmiĢtir. Bunun yanı sıra normatif değerlerin kavramı daha çok batı literatürünün bağlılık kavramını takip eder (Wasti, 2002:529).Becker, bağlılık kavramını daha az duygusal daha çok çıkar yönünden incelemiĢ ve bireyin örgüte olan bağlılığının toplam kazanç (emeklilik aylığı, kıdem) ile iliĢkili olabileceğini ifade etmiĢtir (Çekmecelioğlu, 2006:296).

Bağlılığa farklı bir bakıĢ açısı ile bakan Becker (1992) bağlılık literatüründe daha çok geleneksel bir bakıĢ açısının olduğunu, genellikle örgütsel bir bağlılık ile ilgilenildiği ve iĢ ile ilgili bağlılığın örgütsel bağlılık ölçeği (OCQ) ile ölçüldüğünü ifade etmektedir. Becker bireyin iĢ yerine olan tutumsal bağlılığın organizasyona olan bağlılık ile yeterince açıklanamayacağını bağlılığın farklı odakları ( üst yönetim, süpervisor, iĢ grubu) ve temelleri (tanımlama-teĢhis, içselleĢtirme, uyma) olduğunu ifade eder. Becker (1992), yapmıĢ olduğu araĢtırmalar sonucunda bağlılığın çoklu odaksal ve temelsel bir yapı olarak yeniden kavramsallaĢtırılması gerektiğini ifade etmektedir (Taslak, edi:Dündar, 2007:16).

Becker, bireylerin elde ettikleri ödüller, harcadıkları zaman ve çaba gibi yatırımlar aracılığı ile örgüte bağlandıklarını anlatmaya çalıĢmıĢtır. Bu durum çalıĢanın örgütten ayrılmasının ağır bedelleri olduğu düĢüncesi ile örgüte bağlı kalması durumudur (Sığrı, 2007:263). Bu teori; yatırımlar veya yan bahisler olarak da ifade edilen bir fikre dayanılarak geliĢtirilmiĢtir. Bu teoriye göre, iĢ gören örgüte zaman, enerji, bilgi ve yeteneğini yatırarak bir yan bahis‟e girmektedir. Birey, girdiği bu bahis karĢılığında örgütte bir takım kazançlar elde etmektedir. Ancak, bireyin bu kazançları elde etmesi örgüte yatırmıĢ olduğu değerlerin (zaman, enerji, bilgi ve yetenek gibi) tutarlı bir Ģekilde sürdürülmesine bağlıdır. ĠĢ görenin örgüte yapmıĢ olduğu yatırımlar karĢılığında örgüte bağlılık geliĢtireceği ifade edilmektedir (Hatice, 2006:13).

Becker, kiĢinin davranıĢlarına bağlılık göstermesinin sebebini tutarlı davranıĢlarda bulunması ile ilgili olduğunu kabul etmektedir. Tutarlı davranıĢlar, uzun zamandan beri süregelen ve farklı faaliyetler içerseler dahi aynı amacı sağlamaya yönelik davranıĢlardır. Birey bu davranıĢları amaçlarına ulaĢmada bir araç

olarak gördüğü için tekrarlama eğilimi göstermektedir (Ġnce ve Gül, 2005:50). Becker, bir kurum, faaliyet yada kiĢiye bağlı olan bireylerin, anılan kurum, faaliyet yada kiĢiyle özdeĢleĢen tutumlar sergilediklerini belirtmiĢ, değiĢiklik yapmanın, bedeli sebebiyle imkânsız olduğunu vurgulamıĢ ve bağlılık kavramına, “bilinç bir taraf tutma davranıĢı” Ģeklinde yaklaĢmıĢtır (Sığrı, 2007:263).Yan bahse girmekle ifade edilmek istenilen, bir davranıĢla ilgili kararın o davranıĢla çok da ilgisi olmayan çıkarları etkilemesidir. Bağlılığın bahse girme kavramına göre, bir kiĢi değer verdiği bir Ģeyi veya Ģeyleri ortaya koyarak, yani bir nevi bahse girerek örgütüne yatırım yapar. Ortaya koydukları kendisi için ne kadar değerli ise bağlılığı da o derece artar. KiĢinin yatırımlar zaman içerisinde arttıkça alternatif iĢ olanaklarının çekiciliği azalmaktadır (Ġnce ve Gül, 2005:51).

Kısacası, davranıĢların uyumlu tutumların geliĢtirilmesine sebep olduğu ve bunların gelecekteki davranıĢları belirlediği, kendini besleyen bir döngü meydana gelmektedir. Sonuç olarak, kiĢi yavaĢ yavaĢ örgütle davranıĢsal ve psikolojik bağlarını arttırmaktadır (Ġnce ve Gül, 2005:51). Sonuçta örgütsel bağlılık modeli düĢüncesini oluĢturan, etkili ve devam bağlılığını kapsayan bir tamamlayıcıdır. (Wasti, 2002:530).

Becker‟e göre çalıĢanların bağlılık göstermesine neden olan yan bahis kaynakları dört tanedir (Saldamlı, 2009:23):

Toplumsal beklentiler Bürokratik düzenlemeler Sosyal etkileĢimler Sosyal roller

Toplumsal beklentiler : KiĢi ait olduğu toplumun beklentilerinin sosyal ve

manevi yaptırımları nedeniyle davranıĢlarını sınırlayan bazı yan bahislere girebilir. Bu tür toplumsal baskılara, sık sık iĢ değiĢtiren kimselere toplumda güvenilir gözüyle bakılmamasını örnek olarak göstermek mümkündür (Saldamlı, 2009:23).

Bürokratik düzenlemeler: Yan bahislerin ikinci kaynağı, bürokratik

düzenlemelerdir. Örneğin, emeklilik aylığı için her ay maaĢından belli bir miktar kesinti yapılan bir kiĢiyi düĢünelim. Bu kiĢi iĢten ayrılmak isteyince, hizmet süresi boyunca maaĢından kesilen miktarın büyük bir tutara ulaĢmıĢ olduğunu görecektir. Emekli aylığı ile ilgili bu bürokratik düzenleme kiĢiyi bir yan bahse sokmuĢtur. Çünkü örgütten ayrıldığı takdirde yıllardır maaĢından kesilen ve hakkı olan bu parayı kaybedecek, emekli aylığı alamayacaktır (Saldamlı, 2009:23).

Sosyal etkileĢimler : Becker‟in yan bahis kaynaklarından birisi de sosyal

etkileĢimlerdir. KiĢi diğerleriyle iliĢki içerisindeyken kendisiyle ilgili bir kanaatin yerleĢmesini sağlamıĢtır. Bu kanaatin bozulmaması için ona uygun davranıĢlar sergilemek zorundadır. Örneğin, kiĢi kendisini sözüne güvenilir biri olarak göstermiĢse, sözüne güvenilir kanaatin bozulmaması için yalan söylememesi gerekmektedir. Bu durumda, dürüst davranıĢlara karĢı bir bağlılık geliĢtirecektir(Saldamlı, 2009:23).

Sosyal roller : Yan bahisler kiĢi içinde bulunduğu sosyal duruma alıĢmıĢ ve

uyum sağlamıĢ olmasından da kaynaklanabilir. Böyle bir durumda kiĢi, içinde bulunduğu sosyal rolün gereklerini yerine getirmeye o kadar alıĢmıĢtır ki, artık baĢka bir role uyum sağlayamayacaktır (Saldamlı, 2009:23).

Becker böylece bağlılığın üç boyutuna da yer vermektedir. Devam bağlılığını ayrılma maliyetine, duygusal bağlılığı öğrenme deneyimlerine, duygusal bakıĢa (iĢ olanakları, örgütsel destek gibi) ve normatif bağlılığı sosyal baskıya yer vermektedir (Saldamlı, 2009:24).