BDTÜG Anketinin Uyarlanması

Bu araştırmada kullanılan BDTÜG anketi, “Views on Science-Technology-Society (VOSTS)” anketindeki sekiz kategoriden oluşan 114 maddelik soru havuzundan altı kategoriye ait toplam 20 madde seçilmiştir. Bunlar;

 Bilim ve Teknoloji: (3 soru)

 Toplumun Bilim ve Teknoloji Üzerine Etkisi: (2 soru)

 Bilimin ve Teknolojinin Toplum Üzerindeki Etkisi: (2 soru)

 Bilim İnsanlarının Karakteristik Özellikleri: (1 soru)

 Bilimsel Bilginin Sosyal Yapısı: (1 soru)

 Bilimsel Bilginin Doğası: (11 soru )

Bu maddeler belirlenirken, anketin orijinalindeki kategoriler ve bu kategorileri temsil eden özelliklerin sayılarıyla birlikte daha önce literatürde bilimin doğası üzerinde en çok yer verilen konuların temsil edilmesine dikkat edilmiştir. Bu süreçte seçilen 20 madde ilk olarak Türkçe’ye uyarlanmıştır. Uyarlama sürecinde Şeker ve Gençdoğan (2006) tarafından önerilen orijinalinden geri çevirme yöntemi kullanılmıştır. Seçilen 20 soru önce hem dile hem de alana hakim iki uzman tarafından Türkçeye çevrilmiş ardından çeviriler arasından en uygunu seçilip üzerinde düzeltmelere gidilmiştir. Daha sonra bu anket iki dil uzmanı tarafından İngilizceye geri çevrilmiştir. İki fen eğitimi uzmanı tarafından iki anketin dil uyumu incelenmiş ve Türkçe ankette düzeltmeler yapılmıştır. Anketin son hali iki Türk Dili uzmanına anlam ve yazım açısından inceletilip, önerileri doğrultusunda gerekli düzeltmeler yapılmıştır.

Ayrıca anketi geliştirenlerden Glen S. Aikenhead ile e-mail yoluyla iletişim kurularak anketin kullanımı için izin alınmış ve araştırma süreci ile ilgili görüş ve önerileri değerlendirilmiştir. Aikenhead, pilot çalışma yapılma koşuluyla anketin, lise öğrencileri, öğretmenler ve öğretmen adayları üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmadan, rahatlıkla kullanılabileceğini bildirmiştir. (Bkz. Ek-3)

Hazırlanan BDTÜG anketi ilk olarak pilot çalışma kapsamına alınan İnönü üniversitesi öğrencisi 53 Fen Bilgisi Öğretmen adayına uygulanmış ve adayların ankete verdikleri cevaplar analiz edilmiştir. 53 Fen Bilgisi öğretmen adayının 20 maddelik ankete toplamda verdikleri cevap sayısı 1060 (53x20) iken bu cevapların sadece 31 (%2,92) tanesi, anketin her maddesinin sonunda tekrarlanan 3 benzer cevabı

“Anlamadım”, “Bu konuda seçim yapmak için yeterli bilgiye sahip değilim” ve “Bu seçeneklerin hiçbirisi benim kişisel görüşlerimi yansıtmıyor” şıklarını temsil etmektedir.

Pilot çalışma kapsamında öğretmen adaylarının 20 maddelik ankete toplamda verdikleri cevapların %2,92’si anketin her maddesinin sonunda tekrarlanan son üç seçenekten birisini içermiştir. Tekrarlanan son üç şıkkın literatürdeki oranları (Aikenhead, 1988 (%12); Rubba, Schoneweg-Bradford, ve Harkness, 1996 (%10,03); Lieu, 1997 (%5,93);

Aslan, 2009 (%4,75); Mıhladız, 2010 (%2,78) ) karşılaştırıldığında uygulama sonucunun en düşük değerler arasında biri olduğu ve böylece araştırma için oldukça uygun olduğu tespit edilip asıl çalışma için hazır hale getirilmiştir (Bkz. Ek-1).

Tablo 3.2’de BDTÜG anketinin maddeleri ve bu maddelerin içerikleri verilmiştir.

Tablo 3.2. Anketteki Soru Kökleri ve Bilimin Doğasının Yoklanan Özellikleri

Soru No

Bilimin Doğasının

Yoklanan Özelliği Anketteki Soru Kökü

1

Bilim ve Teknoloji Bilimin Tanımı Bilimi açıklamak zordur çünkü bilim karmaşıktır ve birçok konuyla ilgilidir.

2 Bilim ve

teknolojinin birbiriyle ilişkisi

Bilim ve teknoloji birbirleriyle yakından ilişkilidir.

3

Teknolojiyle uğraşan insanların geliştirmek için bilgileri vardır.

Teknolojideki çok az gelişme doğrudan bilimdeki buluşlardan elde edilir.

4

Toplumun Bilim ve Teknoloji Üzerine Etkisi

Siyasetin bilim faaliyeti üzerindeki etkisi

Bir ülkedeki politikalar, o ülkenin bilim insanlarını da etkiler.

Bunun nedeni bilim insanlarının ülke halkının çok önemli bir parçası olmalarıdır (yani, bilim insanları yaşadıkları toplumdan ayrı tutulamazlar).

5

Toplumun bilim insanları üzerine etkisi

Bazı toplumlarda diğer toplumlardan daha fazla bilim insanı yetişir. Bu; çocukların ailelerinden, okullarından ve toplumlarından almış oldukları yetiştirilme tarzının sonucu olarak ortaya çıkar.

6

Bilimin ve Teknolojinin Toplum Üzerindeki Etkisi Bilim ve

teknolojinin sosyal problemlerin çözümündeki etkisi

Bilim ve teknoloji, kirlilik veya aşırı nüfus artışı gibi sosyal problemlerin çözümünde büyük oranda yardım sağlar.

7

Bilim ve

teknolojinin sosyal düşünmeye katkısı

Bilim ve teknoloji günlük düşüncelerimizi etkiler çünkü bilim ve teknoloji bize yeni kelimeler ve yeni fikirler sunar.

8 mantıklı, önyargısız ve tarafsızdır. Bu kişisel özellikler bilimin en iyi şekilde yapılması için gereklidir.

9

Bilimsel Bilginin Sosyal Yapısı

Bilimsel kararlar

Yeni bir bilimsel teori önerildiğinde bilim insanları onun kabul edilip edilmeyeceğine karar vermelidir. Onların bu kararları, kişisel duygu ve güdülerinden etkilenmeden, teoriyi destekleyen objektif gerçeklere dayanmalıdır.

Tablo 3.2. Anketteki Soru Kökleri ve Bilimin Doğasının Yoklanan Özellikleri (devem)

Soru No

Bilimin Doğasının

Yoklanan Özelliği Anketteki Soru Kökü

10

Bilimsel Bilginin Doğası

Gözlemlerin doğası

Uzman bilim insanları farklı teorilere inanıyorlarsa genellikle yaptıkları bilimsel gözlemler de farklı olacaktır.

11 Bilimsel

modellerin doğası

Laboratuvarda kullanılan çoğu bilimsel modeller (Isı, Nöron, DNA veya Atom modeli gibi) gerçeğin kopyalarıdır.

12 Bilimsel bilginin

değişebilirliği

Bilimsel araştırmalar doğru yapılsa bile bilim insanlarının bu araştırmalardan elde ettiği bilgi gelecekte değişebilir.

13 Hipotezler, teoriler ve kanunlar

Bilimsel fikirler, hipotezlerden teorilere doğru gelişirler ve sonunda eğer yeteri kadar iyilerse de bilimsel kanunlara dönüşür.

14 Bilimsel

varsayımlar

Bilim insanları yeni teori veya kanunları geliştirirken bazı varsayımlarda (örneğin maddeler atomlardan oluşur gibi) bulunurlar. Bilimin düzenli bir şekilde ilerlemesi için bu

Bilim insanları ve mühendisler doğru bilgiye dayandırılmış tahminler yaparken bile bize sadece ne olabileceğini söyleyebilirler. Ne olacağını kesin olarak söyleyemezler.

17 insanlarının bilimsel kanunları keşfettiklerini düşünürler. Bazıları da bilim insanlarının onları icat ettiklerini düşünürler. Siz ne düşünüyorsunuz?

18

Bu ifade için, bir sanatçı bir heykeli icat ederken bir altın madencisin altını keşfettiğini farz edin. Bazı insanlar bilim insanlarının bilimsel hipotezleri keşfettiklerini düşünürler.

Bazıları ise bilim insanlarının onları icat ettiğini düşünürler. Siz ne düşünüyorsunuz?

19

Bu ifade için, bir sanatçı bir heykeli icat ederken bir altın madencisin altını keşfettiğini farz edin. Bazı insanlar bilim insanlarının bilimsel teorileri keşfettiklerini düşünürler. Bazıları ise bilim insanlarının onları icat ettiğini düşünürler. Siz ne bakabilirler (örneğin H⁺ kimyacıların asit oranını, fizikçilerin protonları düşünmesine neden olur). Bu, farklı alanlardaki bilim insanlarının birbirlerinin çalışmalarını anlamalarını zorlaştırır.