Birçok ülkede vergi politikalar , istihdam ve üretimi art rmak amac yla uygulanan birdizi politikay destekleyici bir unsur olarak kullan lm t r. Bu politikalardan ba ar l ekilde sonuç alan ülkeler $rlanda, $talya ve Danimarka’d r.
RLANDA; 1980’lerde $rlanda i gücü piyasas Avrupa’da en kötü durumda
olan ülkelerden bir tanesiydi. $ sizlik oran 1979’dan 1986’ya kadar yüzde 7’den yüzde 17’ye ç km t . $ gücüne kat l m oran da dü üktü. Bu dönemde $rlanda, ekonomisi istikrars z, borçlar milli gelirin üstüne ç km , istihdam azalan, i hayat dura an bir ülke konumundayd . Vergi oranlar oldukça yüksekti. Öyle ki, 1984 y l nda ülkedeki en yüksek ki isel gelir vergisi oran yüzde 65, sermaye kazançlar üzerindeki vergi oran yüzde 60 ve kurumlar vergisi oran yüzde 50 seviyelerine ula m t .59 Bu tablo 1990’larda de i mi tir. 1986-2002 y llar aras nda toplam istihdam yüzde 62 büyümü ve tar m d istihdam n pay artm t r. $ gücüne kat l m oran ndaki art daha çok evli bayanlar n i gücüne kat l m n n art sonucunda olu mu tur ve istihdam oran ndaki art büyük ölçüde özel sektördeki istihdam oran n n artmas ndan kaynaklanm t r. Bu süreçte kamu çal anlar n n say s azalm t r.60
Genel olarak $rlanda’n n istihdam piyasas nda sa lad ba ar üretimde önemli oranda art sa lanmas na ve bu art n istihdama dönü türülmesine ba l d r. 1993-2000 y llar aras nda Gayr Safi Milli Has la ortalama yüzde 8 oran nda büyümü , üretim art verimlilikten daha çok yeni istihdam sahalar olu turulmas yoluyla sa lanm , bunun sonucunda i sizlik oran h zl bir biçimde azalm t r. Bu y llar aras nda ki i ba na milli gelir AB ortalamas n n yüzde 70’inden yüzde 102’sine ç km t r. $stihdam art 1990’lar n sonunda yüzde 10’a kadar yükselmi tir.
Bu kapsamda vergi indirimleri önemli bir politika arac olarak kullan lm t r. Marjinal gelir vergisi oran , evli olmayan ve imalat sanayinde ortalama ücret alan bir i çi için, 1984 y l nda yüzde 68,5 seviyesinde idi. Bu oran 2002 y l sonu itibar yla yüzde 48 seviyesine inmi tir. Di er kategorilerde de marjinal vergi oranlar indirilmi tir. Birçok dü ük gelirli çal an, artan oranl gelir vergisi e i inin yükseltilmesi nedeniyle tamamen vergi d kalm t r. Günümüzde ki isel vergi oran n n yüzde 42 oldu u $rlanda’da sermaye kazançlar vergi oran yüzde 20 ve kurumlar vergisi oran sadece yüzde 12,5’dir.61 Kurumlar vergisi oran n n
dü ürülmesi, do rudan yabanc yat r m n artmas nda önemli rol oynayan bir faktördür. Ancak, $rlanda’n n ba ar s nda vergi indirimlerinin önemli ölçüde etkisi olmas na ra men, uygulama ile ili kili di er politikalar n ve d sal faktörlerin etkisi de bu süreçte önemli rol oynam t r:
$rlanda’n n ba ar s nda dünya ekonomisinde meydana gelen h zl büyüme sonucunda büyük oranda do rudan yabanc yat r m çekmesinin önemli oranda etkisi olmu tur. Avrupa ve $ngiltere’nin ekonomik anlamda geni leme sürecinde olmas nedeniyle artan talep $rlanda’n n do rudan yabanc yat r mlar n n artmas nda önemli rol oynam t r. $rlanda 2003 y l nda 25.5 milyar dolar ile G7 ülkelerinden daha fazla do rudan yabanc yat r m çekmeyi ba arm t r.
Ulusal rekabet gücü politikas uygulanm t r. Faiz oran ve döviz kuru politikalar neticesinde reel faizler dü mü ve ekonomi rekabet edebilirlik anlam nda çok iyi bir duruma gelmi tir.
Ücret pazarl klar nda merkezi sistem 1988-2003 y llar aras nda ba ar yla uygulanm ve bu durum yat r m iklimi aç s ndan olumlu sonuçlar do urmu tur. Ulusal ücret pazarl klar s ras nda hükümetler nominal ücretleri dü ük bir seviyede tutabilmek için gelir vergisi indirimleri yapm lard r. Fakat bu durum 2002 y l na kadar sürmü , 2002 y l ndan sonra mali finansman aç s ndan vergi art r m gerekli olmu tur.
60 Walsh (2003) 61 UNCTAD (2004)
Aktif i gücü politikalar na önem verilmi tir. 1980’lerin sonunda aktif i gücü politikalar için yap lan harcamalar GSY$H’n n yüzde 1.5’ine ula m t r. Sosyal yard m sisteminin i gücü piyasas n olumsuz etkileyen unsurlar kald r lm t r. $ sizlik ödemelerinin toplam sosyal yard m ödemeleri içerisindeki pay giderek azalm t r.
AB fonlar ndan etkin bir biçimde faydalan lm t r. E itime yo un yat r m yap lm t r.
Çal ma mevzuat esnekle tirilerek bürokratik engeller kald r lm t r.
$leri teknolojiler desteklenerek bunlara öncelik verilmi özellikle bilgi ve ileti im teknolojileri aç s ndan $rlanda bir cazibe merkezi olmu tur.
Sonuç olarak $rlanda vergi indirimlerini di er politikalar destekleyici bir unsur olarak kullanarak önemli bir ba ar elde etmi tir.
TALYA; $talya’da 2002 y l Aral k ay nda istihdam art rmak amac yla bir
te vik yasas yürürlü e girmi tir. Bu kapsamda i verene istihdam edilen her bir i çi için 100 Avro (45 ya n üstündeki i çiler için 150 Avro) katk sa lanmas uygulamas ba lat lm t r. Ortalama ücretin yüzde 40’ n alan bir ücretli için 2000 y l nda yüzde 23.7 olan vergi oran 2005 y l nda 22.5’e inmi tir. 2002 y l nda 8,6 olan i sizlik oran 2005 y l itibar yla 7,7 seviyesindedir. Bölgesel geli mi lik farkl l klar n n oldukça beligin oldu u $talya’da ücret pazarl klar üç seviyede yap lmaktad r: Öncelikle hükümet genel kurallar koymakta, vergi ve sosyal güvenlik kesintilerini belirlemekte, ikinci olarak sektör baz nda i veren sendikalar ile ücret pazarl yap lmakta, son olarak da ücret pazarl klar , bölgeler aras rekabet edebilirlik anlam nda, bölgesel bazda yap lmaktad r. Vergi oranlar n n ücretlerin belirlenmesi a amas nda önemli etkisi vard r. $talya’daki bölgeler baz nda yap lan bir çal mada62 gelir vergisi oran n brüt ücretlerin belirlenmesinde oldukça etkili oldu u ve bu etkinin bölgeler aras nda farkl l k gösterdi i görülmü tür.
Bu dönemde vergi tedbirlerinin yan s ra istihdam art r c di er düzenlemeler uygulamaya konmu tur;
Modern ve etkin i ve i çi bulma sisteminin yarat lmas ve esnek hizmet sözle mesi türlerinin uygulanmas n içeren bir i gücü piyasas reformu yürürlü e konmu tur.
Mesleki e itimin geli tirilmesine yönelik finansman olanaklar art r lm t r.
DAN MARKA63; Danimarka’da 1997 y l nda yüzde 5,3 olan i sizlik oran ,
2004 y l nda yüzde 5,5, 2005 y l nda ise yüzde 4,8 olarak gerçekle mi tir. $stihdam n art r lmas için uygulanan vergi politikalar unlard r:
Vergi oran ve miktarlar n n dondurulmas , vergi yükünün azalt lmas : $stihdam te vik amac yla uygulamaya konulan en önemli tedbir, vergi oran ve miktarlar n n dondurulmas ve 2007 y l na kadar olan süreç içerisinde gelir üzerindeki vergi yükünün fazladan çal may te vik edecek ekilde azalt lmas d r.
Hükümet, vergi ile di er harç ve resimler oransal olarak belirlenmi ise bu oranlarda art yap lmamas n , sabit miktar olarak belirlenmi ise bu miktarlar n art r lmamas n kararla t rm t r. Zorunlu nedenlerle art veya azal yap lmas halinde bunun di er vergi ve harçlardaki art veya azal la telafi edilmesi ve bu ekilde toplam vergi gelirinin sabit tutulmas amaçlanm t r.
2000 y l nda yüzde 32,4 olan gelir vergisinin brüt ücrete oran , 2005 y l nda yüzde 30,4 olmu tur.
$stihdam n art r lmas için vergi politikas d nda uygulanan politikalar unlard r: $ yarat lmas ve giri imcili in te vik edilmesine önem verilmi tir. Bu kapsamda, giri imcilik kültürünün e itim/mesleki e itim sistemi 63 Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl , 2004
içinde hak etti i konumu alabilmesi ve sistem içindeki aktörlerin gerekli bilgiye eri imi için özel kurulu larla da i birli i yap lm t r. Ayr ca, borçlar n yeniden yap land r lmas ve iflas türünden i lemlere maruz kalan ki ilerin kolay bir ekilde yeni i ler kurabilmelerini temin amac yla ilgili mevzuat n gözden geçirilmesi çal mas ba lat lm t r.
Daha iyi e itim ve mesleki e itim eylem plan 2002 y l nda uygulamaya konulmu tur. Bu kapsamda; meslek standartlar n n daha da yükseltilmesi, e itim kurumlar na daha fazla yetki ve özgürlük tan nmas suretiyle etkin yönetim sa lanmas , meslek ve i seçimine ili kin rehberlik hizmetlerinin kurumsal ve sektörel bask lardan ar nd r lmas ve bu hizmetin çe itli e itim kademeleri aras nda uyumla t r lmas , yeni bilgilerin daha fazla say da i letmeye aktar lmas gibi uygulamalar yap lm t r.