Bazı Lise Türlerine Öğretmen Seçmede Kullanılan Sınav Değişiklikleri:

Eğitim Bakanlığı Anadolu Liseleri Öğretmenlerinin Seçimi ve Atamalarına ilişkin Yönetmelik çerçevesinde düzenlenen Anadolu Liselerine Öğretmen Seçme sınavı, Kasım 2006 tarihli ve 2590 sayılı Tebliğler Dergisi'nde yayımlanan ''Millî Eğitim Bakanlığı Anadolu Liseleri Öğretmenlerinin Seçimi ve Atamalarına İlişkin Yönetmeliğin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Yönetmelik’in 1'inci maddesiyle Yürürlükten kaldırılmıştır (MEB, 2006). 2005/73 sayılı genelge dayanak gösterilerek yapılan Anadolu liselerine sınavsız öğretmen atamaları Danıştay 2. Dairesi’nin 2005/2651E. 2007/2508K. sayılı kararı ile iptal edilmiş ve 19.09.2009 tarih ve 27354 sayılı Resmi Gazete’de yayımlan “Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri ile Her Türdeki Anadolu Liseleri Öğretmenlerinin Seçimi ve Atamalarına Dair Yönetmelik” ile yönetmelikte ifade edilen lise türlerine öğretmen olarak atanabilmek için tekrar sınav getirilmiştir (ogretmenlersitesi.com, 2009).

19.12.2010 tarihli ve 27790 sayılı resmi gazete’ de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri ile Her Türdeki Anadolu Liseleri Öğretmenlerinin Seçimi ve Atamalarına Dair Yönetmelik’ konulan geçici 26. Maddede “19.09.2009 tarih ve 27354 sayılı

Resmi Gazete’de yayımlan “Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri ile Her Türdeki Anadolu Liseleri Öğretmenlerinin Seçimi ve Atamalarına Dair Yönetmelik kaldırılmıştır” ifadesiyle

Anadolu Liselerine Öğretmen seçiminde kullanılan sınav uygulamasına son verilmiştir. Yönetmelik kaldırılmasına rağmen 2012 yılı mart ayında, MEB yeniden Anadolu liselerine öğretmen seçme sınavı açmış ancak bu okul türlerine öğretmen atamasında sınav dikkate alınmamıştır (Demirci, 2012). 2015 yılına gelindiğinde ise 17.07.2015 tarihli ve 29329 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Milli Eğitim

Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinde yapılan değişiklikler ile Fen ve Sosyal Bilimler liselerine öğretmen olmak için yapılan seçme sınavı uygulamasına son verilmiştir. Bu kurumlara öğretmen olarak atanabilmek için 3 yıldır öğretmen olma şartını taşıma ve hizmet puanı üstünlüğüne göre atama usulü getirilmiştir. Yapılan bu değişiklikte 24.05.2016 tarihli ve Esas No:2016/1149 sayılı Danıştay kararı ile son bulmuş, karar sonrası Fen ve Sosyal Bilimler liselerine öğretmen olarak yer değiştirme talebinde bulunabilmek için, halen Fen ve Sosyal bilimler lisesinde görev yapmak ya da bu kurum türlerinden ayrıldığı tarihten itibaren 5 yılı doldurmamak şartlarından birini taşımak gerekmektedir (memurlar.net, 2017). 2017 yılında ortaöğretime geçiş sisteminin değişmesiyle tüm Fen ve Sosyal Bilimler liselerinin yanı sıra bazı anadolu, imam hatip ve meslek liselerinin proje okulu olmasıyla bu okullara öğretmen seçiminde proje okulları yönetmeliğince işlem yapılmaya başlanmıştır. Bu kurumlara eğitim kurumunun bağlı bulunduğu genel müdürlüğün inhası, İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğünün teklifi ve Bakanın onayı ile dört yıllığına öğretmen ataması yapılmakta, görev süresi bir sefere mahsus 4 yıl daha uzatılabilmektedir. Ayrıca yönetmeliğe göre proje okullarında öğretim üyeleri de görevlendirilebilmektedir (MEB, 2016).

2006 yılında Anadolu Liselerine Öğretmen Seçme sınavı kaldırılmış ardından 2009 yılında yeni bir yönetmelikle belirtilen lise türlerine öğretmen olarak atanabilmek için öğretmen seçme sınavı tekrar getirilmiştir. 2010 yılında yapılan değişiklikle 2009 yönetmeliği yürürlükten kaldırılmış, böylece bazı lise türleri için öğretmen seçme sınavı uygulaması terk edilmiştir. Yönetmelik kaldırılmasına rağmen 2012 yılında öğretmen seçme sınavı açılmış ancak sınav sonuçlarına göre atama yapılmamıştır. 2015 yılına gelindiğinde bu yıla kadar fen liselerine öğretmen seçmede kullanılan sınav da kaldırılmış ancak Danıştay’ın değişikliğe müdahale etmesiyle bu karar da uygulanamamıştır. 2017 yılında değişen sınav sistemiyle

beraber proje okullarına öğretmen seçim işlemlerinin, özel program ve proje uygulayan eğitim kurumları yönetmeliğine göre yapılması öngörülmüştür.

4.3.4. Öğretmenlik Kariyer Basamakları:

2005 yılında Hüseyin Çelik döneminde; Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 43. Maddesinin 2004 yılında değiştirilmesiyle öğretmenlik mesleği; öğretmen, uzman öğretmen ve başöğretmen olmak üzere üç kariyer basamağına ayrılmıştır. 13 Ağustos 2005 tarih ve 25905 Sayılı Resmî Gazete ‘de yayımlanan “Öğretmenlik Kariyer Basamaklarında Yükselme Yönetmeliği” ile toplam serbest öğretmen kadrosunun yüzde 20’si oranında uzman öğretmen, yüzde 10’u oranında da başöğretmen kadrosu ayrılması öngörülmüştür (MEB SGB, 2011). Ayrıca yönetmeliğe göre alanında veya eğitim bilimleri alanında yüksek lisans eğitimini tamamlamış öğretmenler uzman öğretmen, doktora eğitimini tamamlamış öğretmenler ise başöğretmen kariyer basamağına alınmışlardır. Lisansüstü eğitim yapmamış öğretmenlerden 7 yıl ve üzeri hizmet süresine sahip olanların yapılacak sınava katılma hakkı kazanmıştır. Bir üst kariyer basamağına geçebilmek için uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik kariyer basamaklarına yönelik ayrı ayrı iki merkezi yazılı sınav getirilmiştir. Yazılı sınavlarda başarılı sayılabilmek için 60 puan ve üzeri almak gerekmektedir. Yazılı sınavın konuları ve ağırlık katsayıları; 30 Türkçe, yüzde 20 genel kültür, yüzde 40 pedagojik formasyon bilgisi ve yüzde 10 Milli eğitim mevzuatı, eğitim yönetimi ve eğitim sistemi ile ilgili temel bilgiler yer almaktadır. Bir üst kariyer basamağına geçebilmek için yazılı sınavda başarılı olmanın yanı sıra, bakanlığın yapacağı değerlendirmede hizmet içi eğitim faaliyetleri yüzde 40, kıdem yüzde 20, sicil ve teftiş puanları yüzde 20 ve öğretmenin katıldığı mesleki ve kültürel etkinlikler yüzde 20 oranında göz önünde bulundurulması öngörülmüştür. Bu değerlendirilme neticesinde başarılı bulunan öğretmenler, puan üstünlüğüne göre yukarıda ifade edilen oranlarda bir üst kariyer basamağına geçirilmiştir (MEB, 2005). Anayasa Mahkemesi 2009 yılında yönetmeliğin bazı bölümlerini iptal etmiştir. 2010 yılında

Anayasa Mahkemesi kararı göz önünde bulundurularak uzman ve başöğretmenlik uygulamalarına aşağıdaki koşulları getirmiştir.

➢ 1- Anayasa Mahkemesi, "hizmet içi eğitimin" kariyer

öğretmenlikte dikkate alınmasını Anayasa’ya aykırı bulduğundan, hizmet içi eğitim bir ölçüt olmaktan çıkarılmıştır.

➢ 2- Düzenleme ile öğretmenliğe en az lisans düzeyinde

yükseköğrenim görmüş olanların atanmasına imkân sağlanmaktadır. Dolayısıyla ön lisans mezunları artık öğretmen olmayacaktır.

➢ 3- Anayasa Mahkemesi "ile diğer hususların" ibaresini de

Anayasa'ya aykırı bulmuş, bu nedenle yönetmelikte yer alan bazı düzenlemeler kanuna taşınmaktadır. Buna göre, değerlendirme 100 tam puan üzerinden yapılacak; değerlendirme puanının, yüzde 20’sini yükseköğrenim ve lisansüstü eğitim durumu, yüzde 5’ini öğretmenlikteki kıdem, yüzde5’ini sicil notu, yüzde 20’sini bilimsel, kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler, yüzde 50’sini ise sınav puanı oluşacaktır.

➢ 4- Anayasa Mahkemesi "sınava katılacaklarda aranacak en az

çalışma süresinin yönetmelikle düzenlenmesini de Anayasa'ya aykırı bulmuştu. Yönetmelikte daha önce uzman öğretmenlik için 7 yıl olarak belirlenen şart 10 yıla çıkarılmıştır. Yine daha önce yönetmelikte "Başöğretmenlik için uzman öğretmenlikte 6 yıl" olarak belirlenen şart, kanun tasarısında "başöğretmenlik sınavına katılacaklarda uzman öğretmen unvanıyla en az 5 yıl görev yapmış" olarak yer almıştır (MEB SGB, 2011,s.228).

Öğretmenlik Kariyer Basamaklarında Yükselme Sınavı ilk ve son kez; lisans mezunları için 27.11.2005 tarihinde, lisans öncesi mezunu öğretmenler için ise 30.04.2006 tarihinde gerçekleştirilmiştir. ÖSYM tarafından yapılan sınav ve MEB değerlendirmesi neticesinde ilgili yönetmelik gereği 92.382 uzman öğretmen ve 338 başöğretmen ataması yapılmıştır (Cankar, 2017). Anayasa mahkemesi kararı sonrası bakanlığa itirazlar yapılmış ve MEB tarafından valiliklere gönderilen 10 Haziran

2011 tarihli resmi yazıda “öğretmenlik kariyer basamakları yükselme sınavında 60 ve üzeri puan alanlar ile alanında veya eğitim bilimleri alanında tezli yüksek lisans öğrenimini 30 Eylül 2005 tarihine kadar tamamlayıp uzman öğretmenlik kontenjanınan giremeyenlere, başvuru yapmaları halinde uzman öğretmenlik sertifikası düzenleneceği ifade edilmiştir (MEB, 2011). Yapılan başvular ve açılan davalar neticesinde 2016 yılına gelindiğinde bakanlık bünyesinde başöğretmen kadrosunda 418 öğretmen, uzman öğretmenlik kadrosunda 110 bin 352 öğretmen yer almıştır (CNN TÜRK, 2017). 2017 yılında dönemim MEB Müsteşarı Yusuf Tekin tarafından; daha önce yapılan sınav benzeri sınavlarla kariyer basamaklarında ilerleme yapılmayacağı uzman ve başöğretmen unvanlarının öğretmen performans sistemi içerisindeki performans göstergelerine göre verileceği ifade edilmiştir (ogretmenlericin.com, 2017).

2004 yılında yapılan değişiklikle öğretmenlik mesleğinin; öğretmen, uzman öğretmen ve başöğretmen olmak üzere üç kariyer basamağına ayrıldığı ve ilerleyen süreçte tek defaya mahsus yapılan sınavlar ve belirtilen ölçütlere göre, değişikliğin hayata geçirildiği görülmektedir. Sonraki dönemlerde yapılan hukuki itirazlar neticesinde belirtilen şartları taşıyan öğretmenler kariyer basamaklarına geçiş yapmıştır. Kariyer basamakların tek defaya mahsus uygulanmasının yol açtığı adaletsizlik hale gündemdeki yerini korumaktadır.

4.3.5. Eğitim Fakültelerinde Hizmet Öncesi Eğitimde Yapılan Değişiklikler