Batı Trakya Türk Azınlığı

‘’Türkiye ile Yunanistan arasındaki tek sorun Batı Trakya değildir. Ancak bu sorun iyi çözülürse, bütün öbür sorunlarla birlikte yaşamayı sağlayabilir ve barışçıl bir ortam yaratabilir.’’86

Batı Trakya, Yunanistan’ın kuzey doğusunda yer alırken, Gümülcine, İskeçe ve Dedeağaç şehirlerinden oluşmaktadır. Yunanistan’ın toplam nüfusu 11 milyon iken, Batı Trakya’da var olan Müslüman Türk nüfusu 140,000-150.000 civarındadır.

85 _{Ali Hüseyinoğlu, a.g.e, s. 47.}

86 _{Mümtaz Soysal, Türk Yunan İlişkilerinde Batı Trakya Sorunu, Konferans Yayınları, 1. Baskı, BTAYTD} Yayınları, Gümülcine 2007, s. 94.

Lozan Antlaşması’ndan bu yana Batı Trakya Türkleri Yunanistan’ın tanıdığı tek resmi azınlıktır.87

Batı Trakya Türk Azınlığı’nın hakları Yunanistan sınırları içerisinde Yunanistan’ın da dahil olduğu ikili ve uluslararası antlaşmalarla güvence altına alınmıştır. 1923 Lozan Barış Antlaşması’nda “Türk ve Rum Ahalisinin Mübadelesi’ne Dair Sözleşme ve Protokol” başlığı altında imzalanan maddelere göre, ‘’Türkiye’de yaşayan Rumlar ile Yunanistan’da yaşayan Müslüman Türklerin yer değiştirmesi ancak 30 Ekim 1918’den önce İstanbul Belediyesi sınırları içerisinde yerleşmiş Rumlarla, Batı Trakya Türkleri’nin değişim dışında tutulması öngörülmüştür.’’88 _{Yapılan diğer anlaşmalar ise, Lozan Antlaşması’nı baz alarak}

imzalanmıştır.

Yunanistan ve Türkiye’de yaşayan azınlıkların durumları göz önüne alındığında, iki azınlığın hakları 1923’de imzalanan Lozan Antlaşması’nın 37-45. Madde’leriyle garanti altına alınmıştır.89 _{Ancak Yunanistan ve Türkiye, karşılıklı}

olarak ve ilişkilerin boyutuna göre azınlıklar üzerinde baskılarını arttırmış ya da azaltmışlardır.

1950’li yılların ortasına kadar sorunsuz geçen ilişkiler, Kıbrısta Türklere karşı saldırıların başlaması ve Selanik’teki Türk Başkonsolosluğu’na bomba atılmasından dolayı gerilmiş, bazı Türk fanatikler 1955 yılında İstanbul ve İzmir’deki

87 _{Ali Hüseyinoğlu, Türk Yunan Nufüs Mübadalesi’nin ‘’Kalanlar’’ ‘’Bırakılanlar’’ Boyutu:}

Yunanistan’daki Batı Trakya Türkleri ve Geçmişten Günümüze Azınlık Eğitimi, 6-7 Uluslararası

Mübadale ve Balkan Türk Kültürü Araştırmaları Kongesi Bildirileri Samsun-Türkiye, Samsun Mübadele ve Balkan Türk Kültürü Araştırmaları Derneği Kültür Yayınları Serisi:9, s. 240.

88 _{Ali Chousein, Continuities And Changes İn The Minority Police of Greece: The Case Of Western Thrace,} (Middle East Technical Universty, Department of International Relations, The Dagree of Master of Science) Ankara 2005, s. 52.

Rumlara saldırmıştır. 90 _{Yunanistan, 20 Eylül 1955‘te çıkardığı Vatandaşlık}

Kanunu’nun 19.Maddesi ile Yunan asıllı olmayanların dışarı seyahati halinde vatandaşlıktan çıkarılacağı kararını almıştır. 1960’lı yıllarla birlikte, Türklerin mülkiyet hakları kısıtlanmış, topraklarını sadece Yunanlılara satma şartı getirilmiş, çiftçilikle geçinen Türklere otomobil ve traktör ehliyeti almalarında zorluk çıkarılmış, kamulaştırma ve askeri bölge ilanlarıyla bazı topraklar Türklerin elinden alınmıştır.91

Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahalesi sonrasında da Türk azınlığına verilmeyen haklar, devlet destekli yapılanmalar tarafından çeşitli saldırılara maruz kalmış, Türklere ait mal ve mülkler tahrip edilmiştir. 1974 yılında askeri cunta yerini Karamanlis hükümetine bırakınca Yunanistan’a yeniden demokrasi gelmiş ve yeni anayasa oluşturulmuştur. Karamanlis askeri cunta yönetiminde yapılan uygulamaların bir çoğunu iptal etse de Batı Trakya Türklerini ilgilendiren baskıcı uygulamalar artarak devam ederek devlet, cemaat mallarının idaresine daha çok müdahale etmeye başlamıştır. 1980 yılında çıkarılan “Müslüman Azınlığın Vakıfları ve Onların Mal Varlıklarının Yönetim ve İşletilmesi” başlığını taşıyan 1091 sayılı kanun ile vakıfların ekonomik ve idari yetkileri kısıtlanmıştır.92

1950-1955 yılları arasında yaşanan Altın Yıllar, 6-7 Eylül olaylarına kadar Türkiye Yunanistan ilişkilerinde pozitif ve verimli gelişmeleri beraberinde getirmiştir. 1951 yılında, iki ülke arasında imzalanan Kültür Anlaşması ve Yunanistan’ın da çabalarıyla karşılıklı olarak eğitim alanında adımlar atılmıştır. Bu Anlaşma sayesinde akademisyen değişimlerinin desteklenmesi, kültürel ve bilimsel

90 _{Hüseyin Özkan, Feyyaz Sağlam, II.Uluslararası Batı Trakya Türkleri Araştırmaları Kongresi, Batı} Trakya Türkleri Araştırma Merkezi Yayınları, Münih 2007, s. 90.

91 _{Mithat Atabay, a.g.e., s. 227.}

92 _{Ayşe Nükhet Adıyeke, Yunanistan Sınırları İçinde Müslüman Cemaat Örgütlenmeleri: “Cemaat-ı}

projelerin teşviki, kitap değişimlerinin sağlanması gibi konularda ilerleme kaydedilmiştir.93

1980 yılında, Yunan Parlamentosu’ndan çıkan bir yasayla Batı Trakya azınlığı vakıfları ve servetlerinin idare ve işletmesine ilişkin idare ve yetki müftülüğün elinden alınarak valiliklerin eline bırakılmıştır. Batı Trakya Türklerinin tepkileri üzerine bu karar 1989 yılına kadar yürürlüğe konulamamış, 1996 yılında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle valilere geçen yetkiler Bölge Genel Sekreteri’ne devredilmiştir.94

1981 yılında, PASOK Hükümeti’nin iktidara gelmesi ve Yunanistan’ın AT’ye üye olmasıyla, azınlıklar konusu Avrupa standartları ve denetimi altına girmiş ancak PASOK sosyalist yapıda bir parti olmasına rağmen Batı Trakya Türkleri konusunda herhangi bir yumuşaya gitmemiştir. Batı Trakya Türklerinin isteklerine rağmen Davos’ta “Türk Azınlığı” konusu gündeme alınmamıştır. 1980’li yıllarda Batı Trakya Türklerinin lideri Sadık Ahmet ile güçlenen Batı Trakya Türklerinin hareketi, 1990’lı yıllarda Türk kamuoyunun daha fazla dikkatini çekmiştir.95

Yunanistan, 1984 yılında Ortaokul-lise mezuniyet sınavlarının Yunanca yapılması talimatını vermiş, 1995’te yapılan bir düzenlemeyle Türkçe ders sayısını azaltmıştır. 1999 yılına gelindiğinde ise, Avrupa Konseyi ve Avrupa baskısı sonucu Yunanistan, Yunanca’yı Türklerin ikinci dili olarak kabul ederek Türk öğrenciler için %0.5’lik kontenjan ayırmıştır.96

93 _{Ali Hüseyinoğlu, The New Development of Minority Education…a.ge, s. 159-160.}

94 _{Batı Trakya Online, Batı Trakya Türkleri Resmi Sitesi, Türk’ün Yunan ile imtihanı,}

http://www.batitrakya.org/kose-yazilari/ayhan-demir/turkun-yunan-ile-imtihani.html

95 _{Baskın Oran, Türk Dış Politikası Cilt 2…, s. 117.}

96 _{Halis Ayhan, ‘’Batı Trakya Türk Azınlığının Hukuki ve Siyasi Sorunlarının Asimilasyon Politikası} Çerçevesinde Tahlili’’, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 42. Sayı Kütahya 2014, s.177.

1990 yılında yapılan seçimlerde Batı Trakya Türk azınlığından Dr. Sadık Ahmet Gümülcine’den, Ahmet Faikoğlu’da İskeçe’den bağımsız milletvekili seçilmiştir. Ancak Yunan Parlamentosu seçimlerden hemen sonra seçim yasasında değişiklik yaparak bağımsız adayların seçilme barajını %3 yapmıştır. Değişen yasayla 1993 yılı erken genel seçimlerinde Ahmet Faikoğlu ve Dr. Sadık Ahmet milletvekili seçilememiştir.97

Yukarıda da anlatıldığı üzere 1980 sonrası dönemde, Batı Trakya Azınlığı Yunanistan tarafından sert yaptırımlara maruz kalmış, bu baskıcı muamele siyasi, iktisadi, sosyolojik olarak her alanda kendisini göstermiştir. Özellikle Papandreu'nun siyasi alandaki etkisinin azalmasından sonra Yunanistan, bir takım yeniliklere giderek Batı Trakya siyasetinde yumuşama yolunu seçmiştir. 98 1990’lı yıllarda, Batı Trakya sorunu Türk-Yunan ilişkilerinden daha çok Avrupa gündemine oturmuştur. Başta AB olmak üzere, Yunanistan çeşitli platformlarda Batı Trakya Türkleri politikası yüzünden eleştirilere maruz kalmış ve yargılanmıştır.99

1990’lı yıllarda Yunanistan’ın Batı Trakya Türkleri üzerindeki politikası değişikliğe uğramıştır. Özellikle 1991 yılından sonra değişime uğrayan azınlık politikası sayesinde Türkler 1980 yılların baskıcı tutumuna nazaran biraz olsun rahatlamıştır. Yunan hükümeti Batı Trakya’daki yaşam koşullarını daha da iyiye getirmeyi hedeflemiştir. 1991 yılındaki bu değişen politika Batı Trakya için önemli bir nokta olsa da yine de istenilen düzeyde tam etkili olamamıştır. Mal edinemeyen Türkler 1991 yılından itibaren mal edinmeye başlamıştır. Mallarını rahatça satma hakkı eden Türkler aynı zamanda araba ve traktör sahibi olma haklarına da kavuşmuşlardır. Ayrıca, 1991 yılı öncesinde evlerini bile tamir edemeyen Türkler, evlerini tamir etmeye ve yeni evler inşa etmeye başlamıştır. Yapılan iyileştirmeler

97 _{EK-8 Batı Trakya Raporları,}

http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/belge/kr_19BatiTrakya.pdf, (10.10.2015)

98 _{Ailin İsmail, Yunanistan’da Azınlık Hakları: Batı Trakya Türk Azınlığı Örneği, (Ankara Üniversitesi,} Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2012, s. 85. 99 _{Baskın Oran, Türk Dış Politikası Cilt II…, s. 445.}

sayesinde Batı Trakya’dan yapılan göçlerde azalmaya başlamıştır. 1955 yılında yürürlüğe giren Vatandaşlıktan Çıkarma Yasası da bu dönemde özellikle AB’nin etkisiyle yürürlükten kaldırılmıştır.100 _{Fakat azınlık hakları ihlallerinin büyük bir}

kısmı günümüzde devam etmektedir. Müftü seçememe, Türk derneklerinin kapalı olması gibi engeller Batı Trakya Türk azınlığı için halen daha çözümlenmeyi beklemektedir.