Barış eğitiminin kazanımları Barış eğitimi programlarının birçok

hedefi vardır. Barış eğitiminin en temel hedefi; öğrencilerin sosyal adalete sahip bir dünya yapısı oluşturabilmeleri adına desteklenmeleri olarak ifade edilebilir (Harris, 2003). Barış eğitimi öğrenciler için; çatışma durumlarını önleyici bir hizmet olarak da görülmektedir (Johnson ve Johnson, 2004). Barış eğitiminin amaçları şu şekilde açıklanabilir (Sommers, 1982):

 Anlaşmazlıklarla karşılaşıldığında bunları daha pozitif bir tutumla değerlendirmek,

 Sorunların çözümünde işbirliği ve problem çözme odaklı yansıtıcı düşünme metotları kazanmak,

 Toplumsal sorunlara daha evrensel bir perspektifle yaklaşmak,

 Politik, dinsel ve ırksal farklılıklardan kaynaklanan anlaşmazlıklarda tolerans ve kabulün arttırılmasını sağlamak,

 Karar alma, eylem ve yansıtıcı düşünme durumlarında sorumluluk alabilme yetisini kazandırmak,

 Yukarıda hedeflenen davranışlarla bireyin hem kendi iç dünyasında hem de toplumda huzura ulaşmasını sağlamak.

Bir barış eğitimi programı, bütün bu temel amaçlar ışığında düzenlenmelidir. UNICEF bir barış eğitimi programının sahip olması gereken özellikleri ve kazanımları ayrıntılı olarak açıklamıştır (Fountain, 1999). UNICEF’in yayınladığı barış eğitimi programı, temel olarak barış eğitiminin tanımı, düzeyleri, gerekçesi, süreci, yöntem ve teknikleri ve alan ile ilgili yapılan çalışmalar üzerine kurulmuştur.

Barış eğitimi tanımında barış eğitiminin her yaş grubundan katılımcıyı hedef kitle olarak belirlediği görülmüştür. Barış eğitimi tanımlanırken, barış eğitimi kazanımlarından ayrıntılı olarak bahsedilmiş ve bu kazanımlar bilgi, beceri ve tutum başlıkları altında listelenmiştir. En çok vurgulanan kazanımlar şu şekilde ifade edilebilir:

1. Bilgi düzeyinde kazanımlar:

1.1. Çatışmayı ve çatışmanın doğasını anlama 1.2. Barışı ve barışın doğasını anlama

1.3. Çatışma nedenlerini belirleme

1.4. Şiddet dışı çözüm yöntemlerini belirleme 1.5. Hakları ve sorumlulukları bilme

1.6. Önyargıyı tanıma 2. Beceri düzeyinde kazanımlar:

2.1. İletişim, empati, eleştirel, kritik ve yaratıcı düşünme 2.2. Problem çözme

2.3. Çatışma çözme ve çatışmayı önleme

2.4. Şiddet içermeyen çatışma çözme alternatiflerini fark etme 2.5. Ayrımcılığı önleme

2.6. Eşitliği sağlama

2.7. Sosyal, ekonomik ve politik adaleti sağlama

2.8. Bireyde, ailede, akran grubunda ve toplumda değişime açık olma 2.9. Birlikte yaşama

2.10. Tehlike anında doğru kararı verme 2.11. Basmakalıplarla baş etme

3. Tutum düzeyinde kazanımlar: 3.1. Benlik Saygısı

3.2. Çok kültürlülüğü kabul etme ve çok kültürlülüğe saygı 3.3. Hoşgörüyü geliştirme

3.4. Barışın önkoşulu olarak insan haklarına saygı duyma 3.5. Cinsiyet eşitliğini kabul etme

3.6. Farklılıkların kabulü ve farklılıklara saygı 3.6.1. Farklı ırklara

3.6.3. İnançlara 3.6.4. Mesleklere

3.6.5. Entelektüel birikimlere 3.6.6. Kişiliklere

3.6.7. Tutumlara

UNICEF’e göre barış eğitiminin çok fazla gerekçesi vardır. Silahlı çatışmalar gün geçtikçe artmaktadır. Tüm toplumlarda barışa ihtiyaç duyulmaktadır. Barış aynı zamanda kaliteli temel eğitimin bir parçasıdır. Saygınlık içinde yaşamak için, toplumun kalkınması için, sosyal adalet için barış gereklidir. Toplumlarda fırsatlara erişimde eşitsizlikler ve ayrımcılıklar olabilir. Bazı şiddet biçimleri bazı kesimler tarafından haklı görülüyor olabilir. Mevcut değer ve normlar barışa engel oluyor olabilir. Kadınlara yönelik şiddet gün geçtikçe artmaktadır. İnsanlar, özellikle de çocuklar kendi haklarını bilmeli ve savunmalıdır. Bütün bu sorunların karşısında değerlerin geliştirilmesine duyulan ihtiyaç ve barış eğitiminin gerekliliği artmaktadır. Tüm bu gerekçeler ışığında UNICEF’in toplumsal barışa duyulan ihtiyaca vurgu yaptığı söylenebilir.

Barış değeri, eğitimle okullarda geliştirilebileceği gibi, informal ortamlarda da geliştirilebilir. Barış aynı zamanda evde okuyarak ya da medya yoluyla öğrenilebilir. Barış kampları gibi sosyal etkinlikler informal barış eğitimi kapsamına girmektedir. Okullarda ise barış eğitimi derslerin öğretim programlarına yedirilebilir. Sanat, spor ve bilim derslerinde barış kavramı kullanılabilir. Barış kavramının en yaygın kullanıldığı ders ise dil ve edebiyat dersleridir. Bu derslerde hikâye, şiir, atasözleri, çağdaş çocuk edebiyatı ve geleneksel halk hikâyelerinden yardım alınabilir. Çocuklar kendi barış kitaplarını üretebilirler.

Okullara konuşmacılar getirilerek barış eğitimi üzerine konferanslar verilebilir. Barışa uygunluğunu inceleme amacıyla öğrencilerle ders kitaplarının analizi yapılabilir. Ebeveynlerle işbirliği yapılabilir. Hizmet içi eğitimlerle öğretmenler ve yöneticiler eğitilebilir.

UNICEF’e göre barış eğitimi şu özelliklere sahip olmalıdır: - Toplumun değerlerine göre uyarlanabilir olmalıdır. - Kültüre duyarlı olmalıdır.

- Eğitim içinde anlatılanlarla gerçek yaşam arasında tutarlılık olmalıdır. - Yaş grubuna uygun olmalıdır.

Barış eğitiminin, durum analizi, müdahale ve değerlendirme aşamalarından oluşan bir süreç olduğu söylenebilir. Barış eğitimi süreci, anketler – ölçekler, görüşmeler, gözlem gibi teknikler ile eylem araştırmaları ve deneysel yöntemler ile değerlendirilebilir. Klasik değerlendirme yöntemleri bu tür bir eğitim süreci için uygun değildir. Tutumlar üzerine kurulu eğitim programlarında alternatif değerlendirme metotları daha işlevsel olmaktadır.

Barış eğitimi programları mutlaka öğrenci temelli yöntemlerle planlanmalıdır. Kullanılabilecek bazı yöntem ve teknikler şu şekilde sıralanabilir: Probleme dayalı öğrenme, rol oynama, tartışma, akran öğrenimi, beyin fırtınası, odak grup tartışması, karikatür ve çizgi film kullanımı, oyunlar, posterler, drama, filmler, dergiler, tiyatro, müzik, dans, kuklalar, kamu spotları, animasyonlar, yarışmalar, sergiler, kampanyalar, çalıştaylar, örnek olay, gerçek olay, teknoloji ve internet kullanımı, fotoğraflar, resimler, tartışma forumları ve bilgisayar oyunları. Bu yöntem ve teknikler incelendiğinde, çoğunda sanatsal bir yan olduğu göze çarpmaktadır. Öyleyse, barış eğitimi programlarında sanatsal etkinliklerin kullanımının önerildiği ifade edilebilir.

Barışın sağlanabilmesi için barışı savunabilecek bireylere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da ancak barış eğitimi ile sağlanabilir. Barış eğitiminin amacı, kişilere küçük yanlış anlamaların kriz ya da savaşa dönüşmelerini engelleyecek becerileri kazandırmaktır. Bu amaca ulaşma bireyle başlar. Bu nedenle öncelikle bireyler kendileri hakkında bilgi ve anlayış kazanmalıdırlar. Bir rehber, öğrencileri, önyargıları, bilinçaltında yatan öfkeleri hakkında farkındalık kazanmaya teşvik edebilir (Sertel, Kurt ve Oral, 2004). Bu nedenle barış eğitimi programı düzenlenirken bireyin kendilerini değerlendirmeleri esas alınmalıdır.

Barış eğitimcileri, şiddetin yarattığı sorunların tartışıldığı bir ortam yaratırlar ve öğrencilerin barışçıl düşünceler inşa etmelerine rehberlik ederler. Barış eğitimcilerinin barış bilinci yaratmaları çok önemlidir. Eğitimciler şiddetin yoğun olarak yaşandığı dünyada, insan haklarını, kişiler arası olumlu ilişkiler kurma bilgilerini, savaşların tehlikelerini öğrencilere öğretirler. Amaçlanan, öğrencilerin tutumlarında değişimler ya da şiddette bir düşüş yaratılmasıdır (Harris, 2003). Klasik sınavlar barış eğitiminin sonuçlarını değerlendirmek için uygun değildir. Çünkü onlar becerileri ve zihnin belli bir durumunu değerlendirmezken, kazanılmış

bilgilerin yalnız bir bölümünü değerlendirirler (Bal-Tar, 2002: akt. Harris, 2003). Fakat barış eğitimi bir kültür oluşturmayı hedeflemektedir ve bu kültürün oluşup oluşmadığını testler ya da sınavlar belirleyemez. Bu bağlamda barış eğitiminin değerlendirilmesinde alternatif değerlendirme metotları çok önemli olmaktadır. Bu sebeple barış eğitimi programı düzenlenirken alternatif ölçme değerlendirme metotlarına yer verilmelidir.

Barış eğitimi süreci, özünde bir tutum değişimi sürecidir. Bu durumda karşımıza şu soru çıkmaktadır. Tutumlar nasıl değişirler? Bu nedenle bu aşamada tutum değişiminden, dolayısıyla barışa yönelik tutum değiştirme sürecinden bahsetmek yararlı olacaktır.