Bağımsız Analistler (Independent Analysts) şirketlerle bir bağlantısı olmayan ve daha çok belirli bir üyelik bedeli karşılığı rapor

hazırlayıp satan analistlerdir.

Bazı Bağımsız Analistler kurumsal müşterilere hizmet vermektedirler. Belirli bir ücret karşılığında belirli hisse senetlerini takip ederler. Burada amaç diğer Satış Yönlü Analistlerce bilerek ya da bilmeyerek atlanılmış olan noktaları tespit etmektir. Bu anlamda Bağımsız Analistler oldukça önemli bir görevi yerine getirmiş olmaktadırlar.

Diğer Bağımsız Analistler ise yaptıkları araştırmaları hem kurumsal hem de bireysel müşterileri belirli bir üyelik bedeli karşılığında bütün yatırımcıların bilgisine sunmaktadırlar.

Bu anlamda yatırımcı açısından bakıldığında bir araştırma raporunun kimin tarafından hazırlandığı ve bu raporu hazırlayanla, hakkında rapor hazırlanmış olan şirketin aralarındaki ilişkiyi bilmek oldukça önemlidir. Bu sebeple hazırlanan bütün raporlarda, genellikle son sayfalarında, “yasal

uyarı (disclaimer)” bölümü bulunmalıdır175_.

Özellikle Satış Yönlü Analistlerde olası çıkar çatışmalarına (conflict of

interest) dikkat edilmelidir176_{. Bir taraftan bireysel müşterilerinin zaman}

içerisinde yaptıkları yatırımlarında başarılı olmalarını istemektedirler ve bu sayede tavsiyeyi yapan kurumun araştırma bölümleri ve analistlerinin elde edeceği itibar uzun vadede kurumun başarısını ve itibarını olumlu etkileyecektir. Ancak diğer taraftan birçok faktör analistin yapacağı tavsiyenin bağımsızlığını ve objektivitesini baskı altına alacaktır. Bu sebeple günümüzdeki piyasalarda Bağımsız Analistler tarafından hazırlanan araştırma raporları önemli bir rol oynamaktadırlar. Bağımsız raporlar ile geleneksel büyük aracı kurumlarca sadece belirli özellikleri taşıyan genelde büyük hacimli şirketler için hazırlanmış raporların yanında orta ve küçük ölçekli şirketler içinde araştırma raporları hizmeti sağlanmış olmaktadır.

175 _{Rick Wayman, a.g.e., s.2} 176

91

Bu çalışmamızda ağırlıklı olarak analistlerin maruz kaldığı ve hisse tavsiye ve tahminlerinde etkili olan faktörler ve özellikle Geleneksel Finans anlayışında göz ardı edilen Bilişsel Yanılgılar (Cognitive Biases) üzerinde durulacaktır.

Bu güne kadar analistlerin yapmakta olduğu tavsiyeler, bu

tavsiyelerin etkinliği ve kattığı değer hakkında sayısız çalışmalar yapılmıştır*_.

Yapılan araştırmalarda analist tahminlerinde birçok potansiyel etkinsizlik (inefficiencies) ve yanılgı (biases) tespit edilmiştir. Buna sebep olan etkilerin büyüklüğü ve ardında yatan gerekçeler netlik kazanmamasına karşın, analistlerin yapmış olduğu tavsiyeler analistlerin gerçek beklentilerine kıyasla farklılık gösterebilmektedir. Örneğin, bazı çalışmalar analistlerin yaptıkları tahminlerde sistematik olarak iyimser (optimistic) oldukları ileri

sürülmektedir**_.

Ramnath v.d. tarafından yapılan taksonomi çalışmasında Analistlerin

Sermaye Piyasalarındaki rolü oldukça net bir şekilde görülebilmektedir177 _ve

yedi başlık altında incelenmektedir.

Analistler Şekil 9‟da görüldüğü gibi sahip oldukları uzmanlığı farklı kaynaklardan elde ettikleri bilgiler ve bu bilgilerin analiz edilmesi ile geliştirmektedirler. Burada farklı kaynak olarak belirtilenler:

1) Şirketlerin Yasal otoritelere yapmakla yükümlü oldukları raporlama sonucunda açıklanan periyodik finansal raporlardan sağlanan (örneğin; ABD‟de SEC, Türkiye‟de SPK gibi) sağlanan getiri ve diğer şirket bilgileri

2) Endüstri ve makroekonomik şartlar

*

Detaylı Bilgi İçin Bakınız: 1) Brown, L. Ve M. Rozeff, “The superiority of analysts forecasts as measures of expectations: Evidence from earnings”, Journal of Finance, Vol:33,1978, s.1-16,2) Kent Womack, “Do Brokerage Analysts’Recommendations Have Investment Value?”, The Journal of Finance, Vol:51, No.1, 1996, s.137-167

** _{Detaylı Bilgi İçin Bakınız: 1)Scott E. Stickel, “Reputation and Performance Among Security Analysts”, The}

Journal of Finance, Vol.47, No.5, 1992, s.1811-1836, 2)Jeffrey S. Abarbanell, “Do analysts’ earnings forecasts

incorporate information in prior stock price changes?”, Journal of Accounting and Economics, Vol:14, No.2, 1991,s.147-165

177 _{Sundaresh Ramnath, Steve Rock, ve Philip Shane, “The Financial analyst forecasting literature: A taxonomy with}

92

3) Konferans görüşmeleri (conference calls) gibi yönetim ile yapılan görüşmelerdir.

Bu bilgilerden faydalanarak analistler şirketler hakkında getiri tahminleri yapmakta, hisse senedi tavsiyelerinde bulunmakta ve olumlu ve olumsuz beklentileri içeren nitel analizler gerçekleştirmektedirler. Yatırımcılar ise analistlerin yazdığı bu raporlardan faydalanarak alım-satım kararları vermekte ve piyasa fiyatlarını etkilemektedirler. Piyasadaki etkinsizlikler (inefficiencies) analistlerin yaptığı tahminler üzerinde etkili olmakta ve dolayısıyla hisse fiyatlarını etkilemektedir. Analistlerin kararları ve yaptıkları araştırmalar üzerinde etkili olan diğer bir faktör ise ülkeden ülkeye farklılık gösterebilen ilgili ülkenin bu konuda yetkili düzenleyici ve denetleyici kurumlarıdır. Diğer bir faktör ise analistlerin ekonomik teşvikleri ve davranışsal yanılgılarıdır. Son olarak ise analistlerce kullanılan arşivsel veritabanları, ekonometrik araçlar analistlerin gerçekleştirdiği araştırmalar

üzerinde etkili olabilmektedir178_.

178

93

ġekil 9: Analistlerin Sermaye Piyasasındaki Rolü

Kaynak: Sundaresh Ramnath, Steve Rock, ve Philip Shane, “The Financial analyst

forecasting literature: A taxonomy with suggestions for further research”, International

Journal of Forecasting, Vol:24, 2008, s.37 Düzenleyici/ Kurumsal Faktörler Analist Teşvikleri Araştırma Tasarım Sorunları Getiriler

SEC veya SPK gibi yasal otorite konumundaki kurumlara yapılan raporlamadan elde edilen bilgiler

Sektör Bilgileri Makro-ekonomik bilgi Yönetim ile iletişim ve diğer bilgiler Firmaya ait beklentilerin kavramsal tanımlaması Farklı Zaman Dilimlerine ait Getiri Tahminleri

Fiyat Tahminleri Al-Sat-Tut Tahminleri ANALİST RAPORU Araştırma Çıktılarının Bilgi İçeriği Analist & Piyasa Etkinliği ANALİSTLER

Uzmanlık Karar Süreçleri

Anında Hisse Senedi Tepkisi Öngörülebilir Gelecek Fiyat Değişiklikleri Öngörülebilir Tahmin Hataları

94

Analistlerin sermaye piyasalarındaki rolüyle ilgili Womack179 _ekonomik

açıdan bakıldığında, analistlerin mensubu oldukları yatırım bankalarının ya da aracı kurumların en önde gelen pazarlamacıları olduklarını ileri sürmektedir. Amaçlarının işverenlerinin gelir ve kârlarını arttırılması olduğunu ve bu sebeple hazırladıkları tavsiye ve tahmin raporlarının aracılık komisyonlarını ve yatırım bankacılığı ücretlerini arttırmaya yönelik olarak tasarlandığını ileri sürer.

Ancak diğer taraftan sermaye piyasalarında rol alan yatırımcılar, düzenleyici otoriteler ve politikacılar analistlere menkul kıymetlerin tarafsız ve önyargılardan arınmış bir şekilde inceleyip öneride bulunma rolü öngörmüşlerdir. Belirtilen taraflar, analistlerin yatırımcılara ve piyasalara tarafsız ve önyargısız bir şekilde tavsiyelerde bulundukları varsayımında bulunmaktadırlar.