AraĢtırmada Kullanılan Yöntem

Çalışmada iki temel yöntem takip edilmiştir. Analist tahminlerindeki hatanın tespiti için FERR (Forecast Error) ölçüm yöntemi kullanılırken, analist tahminlerindeki fark tespiti için ise SURPE ölçümü kullanmıştır.

İlk olarak analistlerce yapılan tahmin hatalarını tespit etmeye yönelik

olarak kullanılan yöntem aşağıda belirtilmektedir256_:

FERR = Medest – Gerçekleşen Değer Medest = Konsensüs değer

Medest, diğer deyişse konsensüs değer, hesaplanışı ise belirlenen mali dönem için analistlerce yapılan tahminlerin artan sırada sıralandıktan sonra ortada yer alan değer olarak tanımlanabilir.

Örneğin: ( 5.0, 27.0, 28.0, 30.0, 39.0 ) olarak dizilen değerler için medyan tahmin değeri 28.0 olarak alınmaktadır.

256 _{Amir, Eli & Yoav Ganzach, “Overreaction and underreaction in analysts’ forecasts”, Journal of Economic}

126

Eğer örnek çift sayıda rakam içeriyorsa, medyan değer sıralandıktan sonra ortada bulunan iki rakamın ortalaması olarak hesaplanmaktadır.

Örneğin: ( 3.0, 6.0, 7.0, 8.0 ) değerleri için medyan tahmin 6.5 olacaktır. İkinci olarak ise literatürde “Getiri sürprizi” (Earnings surprise) olarak belirtilen kavramın ölçümü için akademik çalışmalar neticesinde hangi yönteminin kullanılması gerektiği konusunda bir konsensüse varılamadığı

tespit edilmiştir. Bu çalışmada Brown257 _{tarafından aktarılan şekliyle}

“SURPE” ölçüm şekli kullanılmıştır:

𝑆𝑈𝑅𝑃𝐸 =

( 𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑘𝑙𝑒ş𝑒𝑛 𝑦ı𝑙𝑙ı𝑘 𝑔𝑒𝑡𝑖𝑟𝑖 − 𝑇𝑎𝑕𝑚𝑖𝑛 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑒𝑛 𝑦ı𝑙𝑙ı𝑘 𝑔𝑒𝑡𝑖𝑟𝑖)

|𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑘𝑙𝑒ş𝑒𝑛 𝑦ı𝑙𝑙ı𝑘 𝑔𝑒𝑡𝑖𝑟𝑖|

SURPE yukarıda formülde görüldüğü üzere Pay bölümünde Gerçekleşen hisse başı yıllık getiri rakamından, aynı hisse için analistlerce tahmin edilen hisse başı yıllık getiri rakamının çıkarılması sonucu elde edilmektedir. Payda bölümünde ise, Gerçekleşen yıllık hisse başı getiri

değeri mutlak değer içerisinde kullanılmaktadır. Mutlak değer

kullanılmasında amaç; gerçekleşen hisse başı getiri rakamının negatif gerçekleşmesi halinde bunun uygun bir şekilde yansıtılmasını sağlamaktır.

Brown çalışmasında 1983‟ten 1996‟nın ikinci çeyreğini kapsayacak şekilde IBES Summary dosyasından faydalanılarak her bir çeyrek yıla ait hisse başı getiri tahmin ve gerçekleşen değerleri kullanılarak ve sadece ABD şirketlerini için gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada ise Ocak 1995 ve Aralık 2007 dâhil olmak üzere yine IBES Summary dosyasından faydalanılarak yıllık bazda analistlerce yapılan tahmin ve gerçekleşen değerleri kullanarak ve sadece ABD şirket hisseleriyle sınırlı kalmayıp belirli kriterleri yerine getiren uluslararası ülkelerden oluşan bir veri seti kullanılmıştır.

257_{Brown, D. Lawrence, “Analysts Forecasting Errors: Additional Evidence”, Financial Analysts Journal,}

127

Analize dâhil edilebilmesi için kullanılan kriterler:

 Öncelikle bir şirkete ait 1995-2007 döneminde hem tahmin hem de

gerçekleşen hisse başı getiri rakamlarının IBES tarafından temin edilmiş olması şartı aranmıştır.

 Hisse senedine ait gerçekleşen getiri rakamı (Actual), tahmin değeri

(Value) ya da raporlamanın yapıldığı tarih (repdats) değişkenlerine ait değerlerden herhangi birinin eksik olduğu durumlarda o şirket analize dâhil edilmemiştir.

 Şirkete ait CUSIP/SEDOL ya da “IBES Ticker” değerlerinin eksik

olması durumda analiz dışında bırakılmıştır.

 SURPE hesaplanırken 0‟a bölünme sorunu sebebiyle gerçekleşen

değer (actual) 0‟a eşit olması halinde analize dâhil edilmemiştir.

Yukarıda belirtilen kriterler sonrası Detail History dosyasından elde edilen veri seti Tablo 6‟da özetlenmektedir. Bu tabloda ilk olarak Ocak 1995 ile Aralık 2007 yılları arasında yıllık Hisse başı getiri tahmin sayısı verilmektedir. IBES Detail History dosyasından çekilen ve yukarı belirtilen kriterler uygulanmadan önce elde edilen tahmin verisi sayısı 4.608.339 adettir. Ancak bu verinin 215.119 adedi Gerçekleşen hisse başı getiri (Actual value) içermemesinden dolayı analiz dışında bırakılmıştır. Kalan 23.168 adet tahmin değeri ise diğer sebeplerden dolayı analiz dışında kalmıştır.

Tablo 6 „da daha sonra sırasıyla bu çalışmada analistlerce takip edilen ve ilgili veri tabanında belirtilen şirket sayısı yıllar itibariyle gösterilmektedir. Aynı şekilde belirtilen zaman periyodunda kaç analist tarafından bu tahminlerin gerçekleştirildiği belirtilmektedir. Aracı kurum ile kastedilen sadece satış yönlü analistlerle sınırlı değildir. Aynı zamanda alış yönlü ve bağımsız analist kuruluşları da analize dâhil edilmiştir. Takip eden sütunda “Her bir şirketi takip eden ortalama analist sayısı” belirtilmektedir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta bu bölümde elde edilen rakamların sadece “Takip Edilen Şirket Sayısı” ile “Analist Sayısı” sütunlarının

128

birbirleriyle bölümü neticesinde elde edilemeyeceğidir. Bunun sebebi; veri tabanınında yer alan analistlerin kendi takip ettikleri sektörlerde birden fazla şirketi izlemeleridir. Tabloda belirtilen son sütun olan “Aracı kurum başına ortalama analist sayısı” başlıktan da anlaşılacağı üzere “Aracı Kurum Sayısı” ile “Analist sayısı” sütunlarının birbirlerine bölümü neticesinde elde edilmiştir.

129

Tablo 6

Tahminlerle Ġlgili Genel Bilgiler

YIL Tahmin Sayısı Takip Edilen Şirket Sayısı Analist Sayısı Aracı Kurum Sayısı

Her Bir Şirketi Takip Eden Ortalama

Analist Sayısı

Aracı Kurum Başına Ortalama Analist Sayısı 1995 289.375 13.797 9.421 822 7,14 11,46 1996 305.986 15.419 10.360 878 6,68 11,80 1997 327.132 15.982 11.653 962 6,80 12,11 1998 343.712 15.714 12.576 977 6,85 12,87 1999 338.509 15.244 12.964 929 6,98 13,95 2000 310.403 14.847 13.373 883 6,89 15,14 2001 323.514 13.659 13.566 855 7,17 15,87 2002 301.969 12.984 13.450 785 7,38 17,13 2003 343.821 13.117 12.862 902 7,38 14,26 2004 369.623 14.314 12.144 982 6,91 12,37 2005 387.169 15.329 12.216 1007 6,70 12,13 2006 383.730 16.478 13.145 1004 6,59 13,09 2007 345.109 13.161 12.913 953 7,12 13,55

130

Tablo 7 „de ise analize dâhil olan tavsiyelerin 80 ülkedeki sektörlerine göre firma sayısı belirtilmektedir. Mevcut veri içerisinde Gelişmiş piyasalara sahip olmalarından dolayı ABD, Kanada, İngiltere ve Japonya en çok firma sayısı olarak ilk dört sırada yer almaktadırlar.

Bu tabloda üzerinde durulması gereken nokta, bir firmanın birden çok

sektörde faaliyet göstermekte olduğudur. Dolayısıyla bu tablo

oluşturulurken bazı firmalar birden fazla sektörde faaliyet göstermelerinden ötürü birden çok sektörde sayılmıştır. Bu sebeple burada belirtilen toplam firma sayısı, analize dâhil edilen firma sayısıyla eşit olmayacaktır. Bu konuda yanılgıya düşmemek gerekir.

Tablo genel olarak incelendiğinde özellikle Finans, Tüketici Hizmetleri, Teknoloji, Temel Sanayi ve Yatırım Malları sektörlerinin oldukça yüksek bir paya sahip olduğu ancak diğer taraftan özellikle Ulaşım, Kamu Hizmetleri, Dayanıklı Tüketim Malları ve Diğer sektörlerin nispeten ufak bir paya sahip olduğu görülmektedir.

Ancak bu dağılım ülkelere göre farklılık göstermektedir. Temel Sanayi Avustralya, Kanada, Hindistan da belirgin bir ağırlığa sahip iken, Yatırım Malları Çin ve Malezya‟da, Tüketici Hizmetleri Japonya ve Fransa‟da, Enerji Rusya ve Norveç‟te, Finans ise ABD, İngiltere, Güney Afrika gibi birçok ülkede ilk sırayı almaktadır. Teknoloji ise Kore ve Tayvan‟da ön plana çıkmaktadır. Ulaşım genel olarak ufak bir paya sahip iken Norveç gibi ülkelerde oldukça önemli bir yere sahip olabilmektedir.

Türkiye‟ye ait veriler toplam firma sayısı açısından bakıldığında yaklaşık %1‟lik bölümü temsil etmektedir. Ancak burada önemli olan Türkiye için takip edilen firmaların sektörel dağılımıdır. Analizde kullanılan bütün ülkelerin ortalama sektörel dağılımı ile Türkiye‟ye ait firmaların sektörel dağılımı Şekil 11‟de gösterilmektedir. Şekilde dikkat çeken unsurlardan ilki Türkiye‟de Dayanıksız Tüketim Mallarına ait şirketlere verilen ağırlıktır.

131

ġekil 11: Firma Sayılarının Dünya Genelindeki Dağılımı ile Türkiye Dağılımının Kıyaslaması Diğer bir husus ise Türkiye için Dünya genelinde Teknoloji firmaları açısından kıyaslandığında oldukça geriden takip ediyor olmasıdır. Ancak IMKB‟de faaliyet gösteren sadece 13 adet teknoloji şirketi olduğunu hesaba katarsak bunun pek de şaşırtıcı olduğu söylemek mümkün değildir. Mali kuruluşlara hem Dünya genelinde hem de Türkiye‟de verilen ağırlık dikkat çekicidir.

ġekil 12: IMKB Şirketlerinin Sektörel Dağılımı

Kaynak: IMKB, İMKB Şirketleri Aylık Fiyat ve Getiri Verileri, (1986 - 2008/12),

http://www.imkb.gov.tr/sirket/fiyat_getiri.htm (Erişim:3 Mayıs 2009)

0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% TEMEL SANAYİ YATIRIM MALLARI DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI DAYANIKSIZ TÜKETİM MALLARI TÜKETİCİ HİZMETLEİ

ENERJİ FİNANS SAĞLIK MUHTELİF KAMU HİZMETLERİ

TEKNOLOJİ ULAŞIM

Genel ve Türkiye Sektörel Dağılım Kıyaslaması

TR Genel Sektör Dağılımı

0,3%

52,8%

1,3% 0,6% 6,3% 1,6% 1,9%

31,3%

4,1%

Madencilik İmalat Sanayi Elektrik, Gaz ve Su İnşaat, Bayındırlık Toptan ve Perakende Tic., Otel ve Lokanta Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Eğitim, Sağlık, Spor ve Diğer Sosyal Hizmetler Mali Kuruluşlar Teknoloji