BĠT ATG Politika Ortamından Kaynaklanan Fırsatlar ve Bariyerler

Bilişim teknolojileri ekonomik ve sosyal dönüşümün itici gücüdür. ”Bilginin yönlendirdiği ekonomi” yaklaşımlarında bilgi, yeni ekonominin temel değiş-kenidir (Sökmen, 2010:316). 2002 yılndan sonra, makroekonomik ve siyasal istikrarsızlığın yerini göreli iyileşmeye bıraktığı dönemde Türkiye, AB mükte-sebatının gerekliliklerini karşılayacak hukuki ve düzenleyici altyapıların uy-gun hale getirilmesi açısından önemli ilerleme kaydetmiştir (58). Buna ilave-ten, gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye, çeşitli stratejileri, eylem planları ve programları ile 1990‟lardan beri modern bir toplum ve ekonomi olmaya yönelik geçişini inşa etmeye çalışmaktadır. Öte yandan, hukuki ve düzenleyici altyapı dışında, toplumda bir bilim ve teknoloji kültürünün topluma mal edil-mesi ve yaygınlaştırılması arzulanmaktadır. Bilişim teknolojilerinin tüm va-tandaşlık hizmetlerinde, iş yaşantısının her alanında ve kültürel faaliyetlerde kullanılmaya başlanması, toplumda sosyal ve kültürel değişimleri de tetikle-mektedir.(Sökmen,2010) TÜBİTAK‟ın çeşitli eylemleri bu tür bir yenilikçi kültürün yaratılması için örnek teşkil etmektedir; başarılı olması durumunda, Türkiye kendisini sürdürülebilir ilerlemeye taşıyacak sosyal altyapıya ulaştıra-bilir.

Türkiye, bilgi ve iletişim altyapısı politikalarının, bilgi toplumu politikalarının ve BİT ATG politikalarının çeşitli yönlerini birbiriyle etkileşim içine sokarak ve daha önceki çabalarında bilgi ve iletişim altyapısı politikaları ile BİT ATG politikalarını dolaylı olarak bilgi toplumu politikalarıyla daha teknik manada katıştırarak, özel olarak BİT ATG politika strateji/eylem belgesi ile ortaya ko-nulan açık bir BİT ATG stratejisinden ve/veya eylem planından yoksun oldu-ğu izlenimini vermiştir. Genel bir ATG çerçevesine yönelik politika ve eylem izlenimleri veren ve bu genel ATG‟ ye ilgili olarak sektöre yönelik bir politi-kanın yürütülmesi hakkında zımni bilgi gerektiren belgeleri sağlamak yerine, seçici strateji ve eylem planlarını içeren hukuki ve uzmanlaşmış bir ATG BİT

Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 84

politika belgesinin toplumsal farkındalığı artırmaya etkisi daha fazla olacak-tır. Kısacası, sanayi sektörüne, akademik çevrelere, ilgili pazarlara ve yabancı yatırımcılara açık sinyaller yollayabilmek ve böylece şeffaflık ve açıklık aracı-lığıyla daha fazla farkındalığa ulaşmak ve bunun karşılığında da, sanayi sek-törünün ve akademik çevrelerin yürütme aşamasında daha verimli katılım ve işbirliği seviyesine ulaşması için, Türkiye’nin BİT makro-politikasının yeni-lenmiş bir beyanına gerek duyulabilir (⁵⁸). Bunun için, sanayinin, üniversitele-rin ve kamu/özel araştırma kurumlarının BİT ATG politikaları hakkında zımni bilgi gereksinimi olması dolayısıyla mevcut durum bu politikaların göreli ola-rak açık olmadıklarına işaret etmektedir. Bu durum, BİT ATG‟nin ölçeği ve derinliğine göre tanımlanmış mevcut mekanizmaları iletişim unsurları açısın-dan zorlayabilir. Yürütme aşaması, akademi ve sanayinin BİT ATG faaliyetle-rine katılımıyla bağlantılı olarak dahi, sanayi-akademi işbirliğinden ve gerek ulusal gerekse uluslararası seviyede disiplinler arası işbirliğinden etkin fayda-lanma açısından olumsuz olarak etkilenebilir.

Daha önce adı geçen Küresel Rekabetçilik Endeksi ve Dünya Ekonomik Fo-rumu’nun Bilgi Toplumuna Hazırlık Endeksi, kamu sektörü ve özel sektöre yönelik politikaların uygun tasarımına, müdahale kavramına ve bunların ayrı ayrı rollerinin açıklığa kavuşturulmasına dair öngörü sağlayabilir (⁵⁸). Bunun yanı sıra, bilgi toplumu politikaları ve BİT altyapı politikaları gibi diğer poli-tikalarla etkileşim içinde olan - devletin e-politikalarının başarı için kilit önem taşıdığına inanılan (⁵⁸)- BİT eylem planlarının ve programlarının verimliliği-nin-etkinliğinin ve eşgüdümünün ⁽⁴⁰⁾, geniş ölçeğe yayılmış çeşitli fonlarla eş-güdüm içinde verimliliğini ve etkinliğini yeniden göz önünde bulundurarak ve yönetişim ve politika modellemeye yönelik BİT‟in kullanımı aracılığıyla, BİT ATG politikasının, programlarının ve fonlarının denetimi ve değerlendirilmesi ile verimlilik açısından yeniden incelenmesi Türkiye'de hala gelişim aşama-sındadır. Faaliyet halindeki BİT ATG politikalarının, gerek toplum gerekse Türkiye'deki karar alıcılar ve ilgilenme potansiyeli olan yabancı yatırımcılar ve/veya uluslararası işbirlikçiler için daha sağlıklı şekilde kurumsallaştırılması

Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 85

için politika yapıları ve süreçleri aracılığıyla hesap verebilir ve şeffaf olması gerekmektedir.

BİT‟in kamu sektörü ve özel sektörde daha yaygın kullanımının toplam faktör verimlilik artışına ve yaşam standartlarının yükseltilmesine katkıda bulunma potansiyeli bulunmaktadır (⁵⁹). Bunun için, Türkiye’deki BİT altyapısına ve ağ hizmetlerine yönelik etkin rekabeti teşvik etmeye devam ederek, BİT’in fayda-larını olumsuz etkileyecek her türlü engeli ortadan kaldırmak önemlidir. (⁵⁸).

BİT ATG faaliyetleri için bu tür bir fırsat Türkiye‟deki Rekabet Kurumu‟nun devam eden çabaları tarafından yönetilmekte ve sağlanmaktadır.

BİT ATG alanında veya yakından alakalı alanlarda, politika ortamına yönelik fırsatlar açısından, BİT ATG politikasının, eylem planlarının ve ulusal fon programlarının uygulanma aşamasında daha yaygın ardıl-farkındalık ve açık-lık sağlayabilmek için TÜBİTAK'ın işaret ettiği etkinlikler gelecek vaat etmek-tedir. Avrupa Araştırma Alanı (ERA), Türkiye Araştırma Alanı’nın (TARAL) entegrasyonu için bir önceliktir. Detaylı olarak, etkinliklerin ve beklenen fay-daların kapsamları ve içeriği, BİT alanında ATG‟ ye katılımı kolaylaştırmak için daha yaygın farkındalık ve daha fazla açıklık yaratma açısından aşağıdaki şekilde sıralanabilir⁽⁶⁰⁾ :

 Avrupa Bilgi ve İletişim Teknolojileri Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Konferansı, Amaç: Türkiye ve Avrupa‟nın önde gelen KOBİ‟lerini bir araya getirmek ve 7. Çerçeve Programı ölçeğindeki proje fikirleri üzerine tartışma platformu sağlamak. Konferans, Avrupa‟nın farklı ülkelerinden çok sayıda katılımcı ile ilgi odağı olmuştur.

 TURBO Hareketi (Türkiye Araştırma ve İş Dünyası Kuruluşları), Amaç: Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Eşgüdüm Oluşturma Faa-liyeti 2. Çağrısı (22 Mayıs 2007, Brüksel). TÜBİTAK ve TURBO faa-liyetinde Türk ve Avrupalı sanayi aktörleri, araştırmacılar ve Avrupa Komisyonu yetkilileri bir araya gelmiştir. 57 faal katılımcı kaydedil-miştir.

Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 86

 NESSI Avrupa Teknoloji Platformu Genel Kurul Toplantısı, Amaç:

Ulusal Elektrik ve Elektronik Teknoloji Platformu‟nun Sunumu. 11 Aralık 2007‟de, Brüksel‟deki toplantının ilk gününde, AR-GE faaliyet-lerinin, hizmet sektöründeki Bilgi ve İletişim Teknolojileri‟nin yardı-mıyla farkına varılan önemine vurgu yapılmıştır. Ayrıca, NESSI‟nin stratejik projeleri hakkında bilgi sunulmuştur.

 Bilgi Günleri, Amaç: Türkiye‟deki ortak teknoloji girişimleri hakkında farkındalık yaratmak ve tematik alanlar temelinde bu tür oluşumlarla daha fazla temsil ediliyor olmak. Türk araştırmacılar ve iş dünyası için farkındalık ve “nasıl-yapılır” açıklığı yaratma amacıyla, ARTEMIS (Gömülü Sistemler) ve ENIAC (Nanoteknoloji ve Mikroelektronik) Ortak Teknoloji Girişimleri gibi, Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanın-da yer alan ortak teknoloji girişimleri, 24 Temmuz 2008‟de Ankara‟alanın-da düzenlenen “BİT Ortak Teknoloji Girişimleri Bilgi Günü”nde tanıtıl-mıştır.

 ERA-Net ve ERA-NET (+) eylemleri: Türkiye‟de BİT ATG alanında, BİT yardımıyla üretim sektöründe gelişme sağlamak için ETRANET;

BİT tabanlı üretim modellerinin yeniden yapılandırmak için ETRANET 2; Avrupa‟da tarım ve ilgili çevre araştırmalarında BİT ve Robotbilim‟den faydalanan projelerin yaygın eşgüdümünü sağlamak için BİT AGRI programları mevcuttur.

Kamu sektörü kaynaklı engeller ve fırsatlar dışında, küresel ekonomik durgun-luk nedeniyle 2009 yılında BT piyasasında yavaşlama beklenmesine rağmen, yakın zamanda yapılan bir IDC çalışmasına göre (⁶⁷) Türkiye‟deki IT hizmet-leri piyasası 2008‟de yıllık %13,1 artışla 858 milyon dolara ulaşmıştır. Bu ça-lışma Türkiye‟de BT hizmetlerine yapılan harcamanın gelecek beş yılda yıllık

%8,7 artış göstereceğini ve 2013 yılında 1,3 milyar dolara ulaşacağını tahmin etmektedir. Bu nedenle, gerek kamu sektörü gerekse özel girişimler altyapıla-rını modernize etmeye, operasyonlaaltyapıla-rını genişletmeye ve halihazırdaki BT

sis-Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 87

temlerinden daha fazla değer elde etmek için çabalamaya devam ettikçe, BT hizmetleri piyasası gelecek beş yılda (EK 4 ve EK 5‟ye bakınız) olumlu ivme sergilemeye devam edebilir.

Aynı rapora göre, BİT sektöründe kamu tedariği talep açısından olumlu etki göstermiştir; 2008 yılında BT hizmetlerinin en önemli müşterisi, %22,7‟lik toplam hizmet harcamasıyla karma kamu sektörü olmuştur. Kamu sektörünü, aynı yılda, 2008‟de, toplam BT hizmetleri harcamasının %22,8‟i oranıyla fi-nans sektörü, %20,2‟si oranıyla telekomünikasyon sektörü takip etmektedir.

BT hizmetleri piyasasındaki, daha çok rutin altyapı güncellemelerine yatırım yapan büyük işletmelere yönelik fırsatlar dışında, Türkiye‟deki KOBİ‟lerin

%54 ila %65‟ı BT harcamalarını artırmayı planlamaktadır (IDC Anketi, n=750). Bunlar açık kaynaklı yazılım, çevresel BT, bilgisayar uygulamasına çevirme ve şirket uygulama yazılımı şeklindeki BT yatırımlarını öncelikli hale getirmişlerdir. Diğer ana öncelikler mobilite ve kablosuz çözümler, güdümlü hizmetler, dış kaynaklı belge yönetimi, felaket kurtarma ve iş sürekliliğinden oluşmaktadır ⁽⁶²⁾. Bu iklim, KOBİ’lerin kısa vadeli finansman gibi engelleri, KOBİ destek programlarıyla dinamik şekilde düzenlenebilirse, BİT ATG faali-yetlerine fırsatlar sağlayabilir.

Son olarak, Dünya Bankası yayını olan Türkiye Ülke Ekonomik Memoran-dumu, Sürdürülebilir Büyüme ve Avrupa Birliği‟yle Yakınlaşmanın Destek-lenmesi başlığını taşıyan çalışmada rapor edildiği üzere, devlet Türkiye‟de BİT‟i teşvik ve tedarik etmedeki rolünü inceleyebilir. BİT ATG inisiyatiflerini etkin şekilde desteklemek için, izleme ve değerlendirme, ilerlemeyi ölçmek için performans kıyaslama ve etki analizi tabloları, hedef gerçekleşmelerinin takibi ve düzenli aralıklarla rapor verme gereklidir. Bununla birlikte, Dünya Bankası‟nın rapordaki açıkça belirtilmemiş yenilikçi metodolojisinin uygu-lanması, Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülkenin böylesine karmaşık bir gö-revi yerine getirmesi kolay ve zahmetsiz değildir. Bunun için, BİT ATG ala-nında Teknolojik Denetim kapsamında, tüm görev raporları, Türkiye‟de bu alandaki bu tür bir girişimin başarılı olması için, güçlü bilimsel araştırma ve

Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 88

kanıt tabanını inşa etmeyi ve bunlardan faydalanmayı amaçlamaktadır; çünkü konsolide varlıkların, performans göstergelerinin, izleme ve değerlendirme araçlarının (⁵⁸) oluşturulması, BİT ATG sahasındaki politika eylemlerinin ve araçlarının (⁶³) devamlı ve uygun şekilde geliştirilmesine olanak sağlayacaktır.

Bilim ve teknolojiye yönelik politika oluşturmadaki yeni gelişmelere dayana-rak, TÜBİTAK bu tür yenilikçi performans sistemleri gibi uygulama süreçle-rini (⁶⁴) ve programlarını tasarlama ve tesis etme ye yönelik adımlar atmaya başlamıştır (⁶⁵).