Anket Formu ve Sorular

“Ankara İli BİT Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi” kap-samında yapılmış olan saha çalışması, daha önce de belirtildiği gibi, sektör işletme yetkilileriyle yüz yüze yapılan görüşmeler çerçevesinde gerçekleşti-rilmiştir. Bu mülakatlarda ise, görüşmeciler, ağırlıklı olarak kapalı uçlu soru-lardan oluşturulmuş, yarı-yapılandırılmış anket formunu kendilerine rehber edinmişlerdir.

EK 10‟da verilmiş olan anket formu, dört bölümden oluşmaktadır:

I. İşletme, Sektör ve Pazar Bilgileri

3 Teknokentlerin bağlı oldukları üniversite yerleşkelerinden uzak oluşları veri toplama amacıyla yapıla-cak görüşmeleri daha fazla sayıda gerçekleştirebilmek için, işletme yetkililerinden telefonla veya e-mailler aracılığıyla randevu alınma yoluna gidilmesini zorunlu kılmıştır. Proje kapsamında görüşmeler yapmaya olumlu bakan ve randevu tarihi bildiren işletme yetkililerinin neredeyse tümüyle, bir görüşme formu üzerinden, her biri yaklaşık 1 saat süren yüz yüze görüşmelerde bulunulmuştur.

Teknokentler içerisinden sadece Ankara Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Bölgesi‟nde Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanında faaliyet gösteren işletmelere ulaşmakta sorun yaşanmış; bunun sonucunda ancak 1 işletme ile görüşmek mümkün olabilmiştir. Bu eksikliğin Ankara Üniversitesi TGB‟ sinin Ankara‟da bulunan diğer üniversitelerin teknoloji geliştirme bölgeleri ve teknokentlerine göre çok daha yakın bir kuruluşa sahip olması ve ancak 2010 yılında girişimcilerin hizmetine sunulmuş olmasından kaynaklan-maktadır.

Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 151

II. Başka Kuruluşlarla İlişkiler ve Yakınlıklar III. Ar-Ge, Tasarım, İnovasyon ve Farkındalık

IV. GZFT (Güçlü-Zayıf Yönler ve Fırsatlar-Tehditler)

5.2.3.1 ĠĢletme, Sektör ve Pazar Bilgileri

Her anket formunda görüşülen kişiye ilişkin sorulara yer verildiği gibi, ayrıca görüşülen iĢletme hakkında bilgilere de yer verilmiştir. Bu amaçla işletmenin kurulduğu yıl ve il; işletmelerin ölçeğini belirleyecek olan işletmede çalışan toplam kişi sayısı sorulmaktadır. Ayrıca, yönetim, üretim ve Ar-Ge birimleri için ayrı ayrı olmak üzere işletme çalışanlarının eğitim durumlarının bildiril-mesi istenmiştir.

Nitelikli iĢgücü bulma ve temin edildiği kaynak ve nitelikli iĢgücü hare-ketliliğinin olup olmadığı ve ne tür bir hareketlilik olduğu hakkındaki soru-lar, işletmelerin sektördeki işgücü hareketliliğinden nasıl etkilendiğine, bu ha-reketliliği nasıl algıladığına ve ifade ettiğine dair bilgiler vermektedir.

ĠĢletme çalıĢanlarının eğitim programlarına katılıp katılmadığı, 2005-2010 yıllarında ihracat yapılıp yapılmadığı hakkındaki sorular, hemen ardın-dan gelen faaliyet gösterdikleri Bilgi ve İletişim Sektörü‟ndeki rekabet orta-mını nasıl değerlendirdikleri ve bu ortamda kendilerini nasıl konumlan-dırdıkları sorularına bir tür zemin hazırlamaktadır. Bu sorular işletmelerin, personelinin uzmanlıkları ile ilgili gelişimine ne ölçüde önem verdikleri, sek-tördeki etkinlik düzeyleri ve rekabet ortamını yorumlamaları açısından söz konusu analiz için önem taşımaktadır.

İşletme, sektör ve pazar bilgilerini içeren bu ilk bölümün son iki sorusu fişlet-menin sektörde faaliyet gösterdiği temel uzmanlık alanlarını ve bu alanlarla ilgili alt araştırma alanlarını öğrenmeyi amaçlamaktadır.

Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 152

5.2.3.2 BaĢka KuruluĢlarla ĠliĢkiler ve Yakınlıklar

Görüşme formunun ikinci bölümünde, baĢka kuruluĢlarla iliĢkiler ve yakın-lıklar olup olmadığının ve varsa ne türden bir iliĢki kurulduğunun tespit edilmesi amacıyla çeşitli sorular bulunmaktadır. Bu sorularla, bilgi ve iletişim teknolojileri sektöründe ağ yapıların oluşmasının ve işbirliklerinin olup olma-dığı, eğer varsa ne şekilde kurulduğu anlaşılmak istenmiştir.

İşletmelerin son beş yılının sorgulandığı bu sorular sırasıyla; baĢka kuruluĢ-larla iĢbirliklerine gidilme durumu, bu işbirliklerinin ne tür iĢbirlikleri ol-duğu (İşletme bilgi-becerilerini paylaşma, Ar-Ge, Tasarım, Yeni Teknoloji Edinme/Geliştirme, Üretim, Yeni Ürün Geliştirme, Pazarlama, Eğitim, Fi-nansman, vs.) ve bunların önem dereceleri; bilgi temelli hizmetler veren kuru-luşlardan yararlanma durumu, hangi alanlarda yararlanıldığı (Ar-Ge, Tasarım, Teknoloji Geliştirme, Ürün Geliştirme, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Sistem-leri, Pazarlama, Teknik Danışmanlık, Yasal Danışmanlık, Denetleme ve Mu-hasebe, vs.) yapıldığı ve bunların önem derecelerini ortaya koymayı hedefle-miştir.

Yine bu bölümde işletmelerin bazı üretim faaliyetlerini Ankara dıĢındaki iĢletmelere ihale etme durumları öğrenilmeye çalışılarak, bu kararı etkileyen etmenleri (Üretim maliyetlerini düşürmek, Nitelikli işgücünden yararlanmak, Yeni bilgi kaynaklarına erişmek, Yeni teknik uzmanlara erişmek, Devlet des-teklerinden yararlanmak, vs. ) ülke içi ve ülke dışına ihale etme seçenekleri için ayrı ayrı değerlendirmeleri istenmiştir.

Ayrıca işletmelerin yine son beş yıl içerisinde gerçekleştirdikleri tüm ürün veya proses yenilikleri için baĢka kuruluĢlarla iĢbirliğine gidip gitmedikleri sorulmuş; eğer gidildiyse görüşülen işletmeyi bu işbirliğini yapmaya iten ne-denlerin (Sahip olunan fiziksel kaynaklar, Uzmanlıklar, Dış ilişkiler, Mali avantajlar, Pazar koşulları, Mevcut uzun vadeli ilişkiler) önemlerinin derece-lendirilmesine gidilmiştir. Sonrasında sorulan soru ile söz konusu yenilik için hangi tür kuruluşlarla (Satıcılar, Alıcılar, Rakipler, Bunların dışındaki

işletme-Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 153

ler, Yüksek öğretim kurumları, Kamu araştırma ve teknik destek kurumları, Kamu yenilik finansmanı kuruluşları, özel danışmanlık kuruluşları, vs.) işbir-liğine gidildiği ve bu kuruluşlarla yapılan işbirliğinin her birinin önem derece-leri araştırılmıştır.

Aynı bölümde görüşülen iĢletmenin ürün ve proses yeniliklerine katkıda bulunan dıĢ iliĢkilerinin önem derecelerinin belirtilmesi istenmiş; ancak bu derecelendirme için Ankara içi, Ankara dışı ve yurt dışı seçeneklerinin, diğer işletmeleri izleme, dış bilgiye erişim, tedarik zinciri içinde, Ar-Ge işbirliği ko-nularında ayrı ayrı düşünülmesi ve cevapların ifade edilmesi beklenmiştir.

Bu bölümün son iki sorusunda ise, daha önce de derecelendirmelerin doğru olarak yapılabilmesi amacıyla kullanılan beşli Likert tipi soru ölçeği kullanıla-rak; işletmenin yeni ürün veya proseslerini geliştirmek için yapılacak ortaklık-lara kaynak ayırabilme durumuna, son beş yılda geliştirilen yeni ürün ve pro-sesler sayesinde kendi sektöründeki rekabetçiliğini önemli ölçüde arttırdığına ve Ankara içindeki işletmelerin kolaylıkla bilgi ve beceri paylaşımında bulu-nabileceğine, yine Ankara içinde işletmelerin kolay eriştiği ortak bir bilgi ha-vuzu veya önemli bilgi kaynakları bulunduğuna, görüşülen işletmenin kolay eriştiği Ankara dışı önemli bilgi kaynakları olduğuna; işbirliği yapılan işletme-lerle önemli teknolojik benzerlikler olduğuna, sahip olunan kaynakların birbir-lerini tamamladığına, mali konularda karşılık anlayış olduğuna, ortak kültüre bağlı alışkanlıklar, anlayış ve kuralların karşılıklı güven kaynağı olduğuna;

Ankaralılık-hemşerilik olgularının işlerliğine ve üyesi olunan organizasyonla-rın üyelerine çeşitli konularda yardımcı olduğuna katılma durumunun derece-lendirilmesine gidilmiştir. Bu sorularla, iĢbirliği yapılan kuruluĢlarla ben-zerlikler, güven unsuru, bilgi paylaĢımı ve yenilik ortaklıklarına iliĢkin düĢünceler araştırılmak istenmiştir.

5.2.3.3 Ar-Ge, Tasarım, Ġnovasyon ve Farkındalık

Görüşme formunun üçüncü bölümünde işletmelerdeki teknolojik gelişmeler hakkında farklı sorular bulunmaktadır. Öncelikle iĢletme çalıĢanlarının

tek-Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 154

nolojik geliĢmelerin farkında olmaları için yararlandıkları olanakların (işletme içi bilgi kaynakları ve bilgi akışı ve eğitim, işletme dışı bilgi kaynak-ları ve bilgi akışı ve eğitim, Teknik danışmanlık hizmeti alımı, pazara yeni çı-kan ürünleri ve teknolojileri izleyen görevlilerin varlığı, başka kuruluşlarla teknolojik işbirliği, Çalışanların farkındalıklarının saptanıp arttırılması) önem-lerinin tek tek belirtilmesi istenmiştir. Böylelikle, işletme içi-dışı yeniliklerin izlenmense yönelik veri elde edilecektir.

Ar-Ge ve Tasarım birimleri hakkındaki sorular daha çok, işletmelerde bu konularda çalışan uzmanların ve bu birimlerin varlığı ve bu konulara ayrılmış bir bütçenin olup olmadığı yöneliktir. İşletme dışından bu konularda hizmet alımı yapılıp yapılmadığı da cevap aranan diğer bir sorudur.

Ar-Ge ve Tasarım birimleri hakkındaki sorulardan sonra, iĢletmelerin geliĢ-tirdiği yeni ürünler ve prosesler hakkında sorular sorulmuştur. Eğer görüşü-len işletme, son beş yıl içinde ürün geliştirme faaliyetinde bulunmuş ise, kaç mevcut ürününü geliĢtirdiği / iyileĢtirdiği, sonrasında kaç tane yeni ürün geliştirdiği öğrenilmek istenmiştir. Katılımcı işletme yetkililerine, bazı ürün geliştirme aşamaları sunularak (Etkin bir ürün geliştirme stratejisi, Yeni fikir geliştirme, Fizibilite, Ürün özellikleri, Ürün-proses tasarımı, Tasarım doğru-lama ve prototip üretimi, Ürünün pazara sunumu), bu aĢamalardan hangileri için iĢletmelerinde açık bir görev tanımının yapıldığı sorulmuştur.

Aynı bölümde işletmenin yarattığı ticari değer nedeniyle ürün yeniliği sayı-labilecek mevcut ya da yeni ürün sayısı öğrenilmek istenmiş, belirtilen bir ya da birkaç ürün varsa, bu ürün yeniliklerinin Ankara Ġli, Türkiye ve Dünya için yenilik niteliği taĢıdığını düĢünüp düĢünmedikleri araştırılmak istenmiştir.

Bu bölümün sonraki birkaç sorusu, 2005-2010 arası dönemde (varsa) yapıl-mıĢ teknoloji transferi/transferleri hakkında bilgiler almayı hedeflemektedir.

Öncelikle, işletmenin teknoloji transferi yapıp yapmadığı, yaptıysa, bunun hangi yollarla (Lisans alımı, makine-teçhizat alımı, AR&GE işbirliği, üretim

Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 155

işbirliği, yeni uzman istihdamı, işletme birleşmesi, danışmanlık hizmeti alımı, açık dış bilgi kaynakları) gerçekleştirildiği ve bu her bir teknoloji transferi se-çeneğin işletme için öneminin ne olduğu sorgulanmıştır. Sonrasında, işletme-den baĢka işletmelere önemli görülen teknoloji transferi yapılıp yapılma-dığı sorulmuştur.

Proses (süreç) yeniliği ve edinilen yeni prosesler, araştırılmak istenen diğer soruların konusunu oluşturmaktadır. İlk olarak 2005-2010 döneminde dışarı-dan yeni proses edinilip edinilmediği sorusu ile edinilen yeni proses sayısına ilişkin sorular sorulmuştur. Edinilen proseslerden kaçının önemli bir değişiklik yapılmadan işletmeye uyarlanarak kullanıldığı sorgulanmıştır. Yine söz konu-su dönemde işletmede önemli iyileştirmeler yapılıp yapılmadığı veya yeni prosesler geliştirip geliştirilmediği ve yapıldıysa bunun sayısı, öğrenilmek is-tenen diğer bir konu olmuştur. Bu proses yeniliklerinin Ankara kenti için, Türkiye ve Dünya için de yenilik niteliği taşıyıp taşımadığı, bazı proses yeni-liklerinin, ürün yeniliği sırasında gerektiği için mi yapıldığı, araştırılan sorular arasındadır.

Sonrasında, tüm ürün ve proses yenilikleri için, hangi kaynaklardan ya-rarlanıldığı (işletme içi Ar-Ge ve tasarım birimleri, işletmenin diğer birimleri, İçinde yer alınan işletme grubu, Talep ve Bilgi, Başka kuruluşlarla Ar-Ge ve Tasarım işbirliği, Teknik danışmanlık kuruluşları, Patentler, Sektördeki diğer işletmelerin yeni çıkan ürünleri, Açık dış bilgi kaynakları) ve bu kaynakların her birinin görüşülen işletmeler için ne kadar önemli olduğunun cevabı aran-mıştır.

Yapılan tüm ürün ve proses yeniliklerinin finansmanı için iĢletmelerin hangi kaynaklardan yararlandığı (Öz kaynaklar, Ticari krediler, Aileden veya tanıdık çevreden borçlanma, Ortakların kaynakları, Kamu proje teşvikle-ri, Yurtdışı kaynaklar, Meslek birlikleri) ve bu kaynakların işletmeler için önemleri, bu bölümde cevap aranan son soru kümesi olmuştur. Bu soru ile Ankara özelinde Türkiye‟deki Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sektörü

işletme-Ankara İli Bilgi İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Kapasitesi Stratejik Analizi Projesi 156

lerinin inovasyon finansman kaynaklarının daha çok hangi alanda yoğunlaştı-ğının belirlenmesi hedeflenmektedir.

5.2.3.4 GZFT (Güçlü-Zayıf Yönler ve Fırsatlar-Tehditler)

Bu bölüm, “Ankara İli Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sektörü İnovasyon Ka-pasitesi Stratejik Analizi” projesi kapsamında gerçekleştirilen ve bu raporun diğer bir bölümünü oluşturan SWOT (GZFT-Güçlü-Zayıf-Fırsat-Tehdit) Ana-lizi için katılımcılara ve görüşmecilere ön bilgi sağlamayı amaçlamaktadır.

Burada işletme temsilcilerinin, Ankara Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sektörü-nü bir sistem olarak düşüSektörü-nüp, bu sistemin bölgesel olarak güçlü ve zayıf yan-larından en önemli gördükleri üç güçlü ve üç zayıf yönü sıralamaları istenmiş-tir.

Aynı bölümün diğer sorusunda yine, yapılacak olan SWOT Analizi ile ilişkili olarak, işletme temsilcilerinin Ankara Bilgi ve İletişim Teknolojileri sektörünü bir sistem olarak düşünüp, bu sistemin dışından kaynaklı en önemli gördüğü üç fırsat ve tehdidi ifade etmeleri istenmiştir. Bu sayede SWOT Analizi‟nin en önemli unsuru olan “etkileşim” olmaksızın katılımcıların bu konularda hangi düşünceleri paylaşabildikleri görülmeye çalışılmıştır.

Bundan sonraki bölümler, araştırma bulgularının açıklanması ve irdelenmesi üzerinde yoğunlaşacaktır.