Büyükşehir Belediye Teşkilatı

3030 sayılı Kanuna göre büyükşehir belediye teşkilatı genel sekreterin yönetiminde daire başkanlığı, müdürlük, şeflik ve memurluklardan oluşmaktadır. Birimler, hizmet gereklerine göre, büyükşehir belediye meclisi kararı ve İçişleri Bakanlığı’nın onayı ile kurulmaktadır. 5216 sayılı kanunda ise belediye teşkilatının norm kadro hususlarına uygun şekilde genel sekreterlik, daire müdürlüklerinden ve başkanlıklarından oluşması planlanmaktadır. Ayrıca Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın dördüncü maddesine uygun olarak birimlerin kurulması, kaldırılması veya kurumların birleştirilmesi için gerekli olan İçişleri Bakanlığı onayı terk edilerek, belediye meclisinin kararı yeterli sayılmaktadır. Yeni düzenlemelerle birlikte şeflik gibi bir arabirim kaldırılarak hiyerarşi azaltılmakta, taleplere ve hizmetlere göre devamlı gelişen ve değişen örgütün oluşması sağlanmaktadır.

3.3.2.6. 6360 Sayılı On Üç ilde Büyükşehir ve Yirmi Altı İlçe Kurulması Hakkında Kanun

Türkiye’de yerel yönetimler alanında köklü değişiklikler yapan 6360 Sayılı On üç ilde büyükşehir ve yirmi altı ilçe kurulması kanunu çıkarılmaktadır. Bu kanunun bir kısmı resmi gazetede yayınlandığı gün olan 6 Aralık 2012 yürürlüğe girmiş bir kısmı da ilk yerel seçimde yani 30 Mart 2014 tarihinde yürürlüğe girmektedir. Bu kanun ile 16 olan büyükşehir sayısı Ordu ilinin de eklenmesi ile 30’a çıkmaktadır (TBB, 2014: 4).

3.3.2.6.1. 6360 Sayılı Kanunun Önemi

Çok sayıda ülke büyükşehir yönetimleri üzerinde reform çalışması başlatmıştır. Büyükşehirlerin yönetiminin nasıl olması gerektiği üzerinde başlayan tartışmalar, kentsel alanlarda yönetsel sorumluluk alanlarının birbiri ile örtüşmesi üzerinden devam etmiştir. Türkiye yerel yönetim sisteminde 1984 yılında 3030 Sayılı Yasa ile büyük kentler “büyükşehir” olarak tanımlamış ve ülkenin yönetim sisteminde diğer kentlerden farklı değerlendirilmiştir. Bu zamandan sonra “büyükşehir” kentin büyüklüğü değil; özel bir yönetim sistemini “idari sistemi” anlatır bir terim olmuştur. Kentlerin büyümesi beraberinde yeni sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur. 6360 Sayılı Yasa, yeni bir yönetim sistematiği getirirken, planlama ve koordinasyon; ölçek ekonomisinden yeterince yararlanılmaması; artan sorunların küçük ölçekli mahalli idarelerce çözülmesinin zorluğu; kaynak israfının önlenerek etkin ve yerinde kullanımının sağlanması, kamu hizmetlerinde

kaliteli, etkin ve verimli biçimde karşılanması; kamu hizmetlerinin sunumunda koordinasyon eksikliği sorunlarının ortaya çıkması; optimal ölçekli hizmet üretebilecek güçlü yerel yönetim yapılarının varlığına ihtiyaç duyulması; küçük ölçekli belediye ya da köylerin beraberinde getirdikleri çevre, ulaşım ve benzer sorunların çözümünde kendi başlarına yeterince verimli olamaması; yetersiz mali kaynaklar gibi sorunlara çözüm üretmeyi hedeflemektedir (Tosun, 2014: 3-4).

3.3.2.6.2. Büyükşehir ve İlçe Belediyeleri

Büyükşehir belediyesi 6360 Sayılı kanundan sonra “Sınırları il mülki sınırı olan ve sınırları içerisinde bulunan ilçe belediyeleri arasında koordinasyonu sağlayan; idari ve mali özerkliğe sahip olarak kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; karar organları seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisi” şeklinde ifade edilmektedir (Özçelik, 2014: 1136).

6360 Sayılı Kanun ile yeni kurulan büyükşehir belediyeleri ve önceden var olan büyükşehir belediyelerin görev ve sorumluluk alanları il mülki sınırlarına genişlemektedir. Büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde yer alan belde belediyeleri ve köyler kaldırmakta, mahalleye dönüşmektedirler (TBB, 2014: 4).

3.3.2.6.3. Büyükşehir-İlçe Belediyelerin Görev ve Yetki Bölüşümü

Büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyeleri arasındaki görev ve yetki bölüşümüne ilişkin temel ilkeler 2004 yılında çıkarılan 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile düzenlenmiştir. Buna göre, büyükşehir belediyeleri mahalli müşterek ihtiyaçların karşılanması göreviyle geniş yetkilerle donatılmıştır. 6360 Sayılı Yasa ile ise büyükşehir belediyeleri görev kapsamına karla mücadele; köyün meydan ve anayolları ile köyü ilçeye bağlayan yolların yapımı; anayolları ile köyü ilçeye bağlayan yollardaki reklam ve ilan işleri; çöp toplama, evlendirme, cenaze defin hizmetleri; büyükşehir belediyelerinin yetkisi dışında kalan imar işleri ve yollar; yörenin mimari özelliklerine uygun tip mimari proje yapma veya yaptırma eklenmiştir (Tosun, 2014: 9).

3.3.2.6.4. İl Özel İdareleri

6360 Sayılı Kanun ile büyükşehir olan 30 yerde il özeleri kapatılmakta ve nüfusu 2.000 altında olan belde belediyeleri köye dönüşmektedir. Büyükşehir olmayan yerlerde ise il özel idareleri varlığını sürdürmektedir. Bunun yanı sıra, nüfusu 2.000’i üzerinde olan belde belediyeleri varlığını devam ettirmekte, diğerleri ise köye dönüşmektedirler (TBB, 2014: 5).

3.3.2.6.5. Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı

Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı Vali veya görevlendireceği vali yardımcısı tarafından sevk ve idare edilmektedir. Valilik gerektiğinde kadro, yer unvanlarına bakılmaksızın ihtiyaç durumlarına göre uzman, sözleşmeli personel ve memurları görevlendirebilir.

6360 Sayılı Kanun ile Büyükşehir olan yerlerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı kurulmaktadır. Bu başkanlık; “İllerde yapılacak yatırımları etkin şekilde yapılmasını; acil çağrılar; afet ve acil hizmetlerin koordinasyonu ve yerine getirilmesini; ilin tanıtımı; merkezi yönetimin taşrada yapacağı yatırımları; temsil, protokol ve tören hizmetlerini; ilde bulunan kamu birimlerine rehberlik etme ve denetlemek; 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları il özel idareleri tarafından kullanılan görevleri yerine getirmek; madenlerin veya jeotermal ve mineralli su kaynaklarının bulunduğu yere en yakın yerleşim yerlerinin alt yapı ve mahalli müşterek ihtiyaçlarında kullanılmak üzere Enerji ve Tabii Kaynaklar bütçesine konulan ve İçişleri Bakanlığı bütçesine aktarılan ödenekleri kullanmak; merkezi idarenin adli ve askeri teşkilat dışında taşradaki tüm birimlerin hizmet ve faaliyetlerinin etkinliği, verimliliği ve kurumların stratejik plan ve performans programlarına uygunluğu ile ilgili rapor hazırlamak; Büyükşehir bulunan illerde Organize Sanayi Bölgeleri mevzuatına göre il özel idarelerince kullanılan yetki ve görevleri yerine getirmek” ile görevlidir (TBB, 2014: 5-6).

3.3.2.6.6. 6360 Sayılı Kanun ile Köy Tüzel Kişiliklerinin Mahallelere Dönüşmesi

6360 Sayılı yasa ile büyükşehir içerisinde bulunan köylerin tüzel kişiliği kaldırılarak mahalleye dönüştürülmüştür. Orman köyleri ve orman köylüsüne tanınan hak, sorumluluk devam edecektir. Mahalleye dönüşen köy ve belediyelerce kullanılan mera, yaylak, kışlak gibi yerlerden mahalle sakinleri yararlanmaya devam edecektir. Tüzel kişiliği kaldırılan köylerde, vergi, harç ve katılım payları beş yıl süreyle alınmayacaktır. İçme ve kullanma suları için alınacak ücretin beş yıl süreyle en düşük tarifenin %25’ini geçmeyecek şekilde belirlenecektir. Köy iken mahalleye dönüşen yerleşim yerlerinin altyapı hizmetleri için belediye ve bağlı idarelere yatırım bütçelerinin %10’unu on yıl süre ile ayırma zorunluluğu getirilerek bu yerlerde etkin hizmet sağlanması için tedbir alınmıştır. İlçe belediyelerinin mahalleye dönüşen köylerde yapılacak ticari amaç taşımayan yapılar için yörenin mimari özelliklerine uygun tip mimari proje yapma veya yaptırma, konusunda ilçe belediyelerin talep etmesi halinde büyükşehir belediyesi destek sağlayabilecektir (Tosun, 2014: 7).