KİK Bölgesi UVF’ lerin Katkısı

Körfez işbirliği ülkelerine ait ulusal varlık fonları, ulusal varlık fonları arasında önemli bir yer tutmaktadır. Bölge ülkelerine ait 13 ulusal varlık fonu yaklaşık 2.922 milyar dolar varlık büyüklüğü ile toplam UVF büyüklüğünün yüzde 38’ini

oluşturmaktadır. Bölge UVF’ leri birkaçı hariç hidrokarbon kaynaklı gelirler ile kurulmuştur. Aşağıdaki tabloda bu fonlar gösterilmiştir.

Tablo-28: KİK Bölgesi Ülkelerine Ait Ulusal Varlık Fonları

Ü L K E U L U SA L V A R L IK FONU V A R L IK LAR ( Mİ L Y A R U SD ) K U R U L U Ş K A Y N A K L İNA B U R G - MAD U E L L ŞE FF A FL IK İND E K Sİ

BAE- Abu Dhabi Abu Dabi Yatırım Kurumu

828 1976 Petrol 6

Kuveyt Kuveyt Yatırım Kurumu

524 1953 Petrol 6

Suudi Arabistan Sama Foreign Holdings

494 1952 Petrol 4

Katar Katar Yatırım

Kurumu

320 2005 Petrol Ve Gaz

5

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu 223.9 2008 Petrol 4 BAE- Dubai Dubai Yatırım Şirketi 209.5 2006 Emtia

Dışı

5

BAE- Abu Dhabi Mubadala Yatırım Şirketi

125 2002 Petrol 10

BAE- Abu Dhabi Abu Dabi Yatırım Konseyi

123 2007 Petrol n/a

Brunei Brunei Yatırım Ajansı 40 1983 Petrol 1 Umman Devlet Genel Rezerv

Fonu

18 1980 Petrol Ve Gaz

4

Bahreyn Mumtalakat Holding 10.6 2006 Emtia Dışı

10

Umman Umman Yatırım Fonu 6.0 2006 Petrol 4

BAE- Sharjah Sharjah Varlık Yönetimi

n/a 2008 Emtia Dışı

n/a

Körfez bölgesi ülkeleri İslami finans açısından önemli bir konuma sahiptir. Dünya genelindeki toplam İslami finans varlıkların yüzde 42’si bölge ülkelerine aittir. Bölge UVF’leri sukuk ihraçlarını firmalara kaynak bulmak amacıyla yaptığı gibi büyük projelerin finansmanı içinde kullanmaktadır. Aşağıdaki tabloda bölge UVF’lerine ait bazı sukuk ihraçları gösterilmiştir.

Tablo-29: KİK Bölgesi UVF’lerine Ait Sukuk İhraçları

UVF Yararlanıcı Sektör Miktar Vade

Mumtalakat Mumtalakat Holdings UVF 600 Milyon USD

7

Mumtalakat Holdings UVF 750 Milyon USD

Mumtalakat Holdings UVF 350 Milyon MR

Dubai Yatırım Şirketi

Emirates Airlines Ulaşım 913 Milyon USD

10

Emirates Airlines Ulaşım 600 Milyon USD

10

Emirates Airlines Ulaşım 1 Milyar

USD

10 Dubai Yatırım Şirketi UVF 1 Milyar

USD

10 Dubai Yatırım Şirketi UVF 700 Milyon

USD

10

Mubadala Aabar Petroleum Investment Company

Enerji 460 Milyon

USD

Aldar Properties Gayrimenkul 750 Milyon USD

5 Katar Yatırım

Otoritesi

Barwa Bank Finans 100 Milyon

USD

3 Katar İslam Bankası Finans 750 Milyon

Dolar

5 Katar İslam Bankası Finans 2 Milyar

Katar Uluslararası İslam Bankası

Finans 1 Milyar

QAR

Katar İslam Bankası Finans 750 Milyon USD

5 Katar İslam Bankası Finans 750 Milyon

USD

5 Katar İslam Bankası Finans 750 Milyon

USD

5 Katar Uluslararası İslam

Bankası

Finans 700 Milyon

USD

5

Ooredoo Corporate Telekomünikasyo n

1,25 Milyar USD

5

Kaynak: (www.sukuk.com adlı web sayfasından derlenmiştir.)

Tabloda görüldüğü üzere bölge UVF’leri portföy şirketlerinin finansmanını sağlamak amacıyla sukuk ihraç etmiştir. KİK bölgesi UVF’lerinin büyüklükleri dikkate alındığında İslami finansın gelişimine katkılarının çok sınırlı kaldığı görülmektedir.

Mishrif ve Akkas (2018) KİK bölgesi UVF’lerinin İslami finansın gelişmesindeki katkılarını incelemiştir. Yapılan inceleme sonucu bölge UVF’lerinin İslami finansa önemli düzeyde katkı sunmadıklarını, bölgede İslami finansın başka faktörlere bağlı olarak geliştiğini belirtmişlerdir. Araştırmacılar bölge UVF’lerinin İslami finansa yatırım yapmalarına engel teşkil eden dört faktör tespit etmişlerdir. Bu faktörler şu şekildedir;

1) İslami finansın paydaşlarının, geleneksel bankacılık paydaşları kadar köklü olmadıklarına inanmaları,

2) Petrol fiyatlarında yaşanacak dalgalanmaların bölge UVF yöneticileri açısından İslami finansa yatırım yapmasına engel teşkil etmesi,

3) UVF yöneticilerinin görevlerinin karlılığı maksimize etmek ve riskten kaçınmak olduğudur. İslami finans araçlarında zarara ortak olma riski yatırımlara engel teşkil etmiştir,

4) İslami finans ile alakalı yasal zeminin yeterince gelişmemiş olması.

Bölge UVF’lerin resmi olarak İslami finansı geliştirme gibi bir görevleri bulunmamaktadır. Ana amaç ülkelerin temel gelir kaynağı olan petrol gelirlerinin değerlendirilmesi ve gelecek için ekonomide çeşitlilik yaratmaktır. Bu nedenle UVF’ler kar maksimizasyonu arttırıcı yatırımlar yapmayı tercih etmektedir. Bu doğrultuda genel olarak gelişmiş ekonomilerde yatırım yapmaktadırlar. Sınırlı olmakla birlikte UVF’ler ait oldukları ülkelerde ki İslami finans kurumlarında da yatırımlar yapmaktadır. Bu yatırımlardan bazıları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo-30: KİK UVF’lerinin Yatırım Yaptıkları İslami Finans Kurumları

UVF Finans Kurumu Pay (%)

Dubai Yatırım Şirketi Emirates NBD 56

Dubai İslam Bankası 27,9

Abu Dhabi Yatırım Otoritesi Abu Dhabi İslam Bankası 7,6 Katar Yatırım Otoritesi Katar Uluslararası İslam Bankası 16,7

Katar İslam Bankası 17,4

Masraf Al Rayan 11,9

Kuveyt Yatırım Otoritesi Kuveyt Finans Evi 24

Warba Bank 25,3

Mumtalakat Holdings Bahreyn Ulusal Bankası 44,2

Kaynak: (https://www.marketscreener.com/ adlı web sitesinden derlenmiştir)

KİK bölgesi UVF’leri yatırımlarını genel olarak gelişmiş ülke varlıklarına ve batı bölgesinde gayrimenkul alımı olarak yapmaktadır. Bu UVF’ler 2007-2009 dönemi küresel krizde batılı finans kurumlarına ciddi anlamda kaynak girişi sağlamışlardır. Yapılan bu yatırımlar KİK UVF’leri için ciddi zarar oluşturmuş olup varlıklarında düşüş yaşamalarına sebep vermiştir. Kriz döneminde böyle riskli yatırımların yapılmış olması bu yatırımların ekonomik saiklerden ziyade siyasi saikler ile yapıldığı şüphesini doğurmaktadır.

KİK UVF’leri genel olarak klasik finans alanında ve gayrimenkul alanında yatırımlar yapmalarına karşın portföyünde bulunan şirketlerin ve ülkelerinde bulunan İslami bankaların finansman ihtiyacı için doğrudan sermaye koymak ya da İslami

finansal enstrümanlar vasıtasıyla fon sağlamaktadır. Her ne kadar bu UVF’lerin İslami finansı geliştirmek gibi resmi görevleri olmasa da yapılan bu hamleler İslami finansın hacim olarak gelişmesine ve bilinirliğinin artmasına yardımcı olmaktadır.

3.3. Türkiye Varlık Fonunun İslami Finansın Gelişmesine Muhtemel