Bölgeselleşme – Bölge(sel)cilik Ayrımı

Çalışmanın kavramsal çerçevesinin aydınlanması bakımından özellikle batı dillerinde sıklıkla birbirinin yerine kullanılan ve zaman zaman kavram kargaşasına yol açan bölgeselleşme (regionalisation) ve bölge(sel)cilik (regionalism) arasındaki ayrıma da kısaca değinmek gerekmektedir. Yine bölgeselleşmenin karmaşık yapısına bağlı olarak ortaya çıkan bu kavram kargaşası esasen bölgeselcilik sözcüğünün bölgeselleşme lehindeki çeşitli eğilimleri ifade etmek üzere kullanılmasından119, bu bağlamda zaman zaman bir üye devletin kendi inisiyatifiyle ulusaltı idari-siyasi birimleri güçlendirmek üzere yaptığı düzenlemelere karşılık gelmesinden kaynaklanmaktadır. Örneğin Keating bölgeselciliği (regionalism) yukarıdan aşağı (top-down) ve aşağıdan yukarı (bottom-up) olarak ikiye ayırırken, merkezi otoritenin yönetimde etkinlik sağlamak ve gereksiz idari-bürokratik yüklerden kurtulmak üzere yaptığı düzenlemeleri yukarıdan aşağıya doğru (top-down) gerçekleştirilen bir tür ‘devlet bölgeselciliği’ olarak telakki etmektedir120. Benzer bir sınıflandırmaya giden bir başka yazar da bölgeselciliği kurumsal (institutional) ve otonomist olarak ikiye ayırmakta, merkezi otoritenin bölgeselleşmeye yönelik düzenlemelerini birinci gruba dahil etmektedir121_{. Buna göre kurumsal bölgeselcilik bugün belli başlı Batı Avrupa}

118 _{Caciagli, 15.}

119 _{Hueglin, 439.} 120 _{Keating, (1995), s. 2.}

121 _{Benito Giordano, “Italian regionalism or ‘Padanian’ nationalism – the political project of the Lega} Nord in Italian Politics”, Political Geography, sayı: 19 (2000), s. 448.

ülkelerinde yaşanan bölgeselleşme süreciyle ilgili bulunurken otonomist bölgeselcilik ise azınlıklar ve ayrılıkçı hareketler bağlamında ortaya çıkmaktadır.

Bazı çalışmalarda da bölgeselcilik ulusaltı kimlik ve iddiaların merkezi otoriteye rağmen varlığını sürdürmesi olarak tanımlanırken, merkezi otoritenin bu duruma cevaben getirdiği düzenlemeler ademimerkezileşme olarak adlandırılmaktadır122. Ne var ki bu ve benzeri yaklaşımlar daha analizin başında sürece yön veren temel aktörlerin bölgeler olduğunu, yani bir bakıma sürecin temel tetikleyicilerinin ulusaltı dinamikler olduğunu, siyasi-idari yapılanmalarda gerçekleştirilen reformların da tabandan gelen taleplere cevaben gerçekleştirildiğini varsaymaktadırlar. Halbuki bu çalışma boyunca da görüleceği gibi bölgeselleşme süreci, bu sürece dahil olan dinamiklerin karşılıklı etkileşimi bakımından çok daha kompleks bir tabloyu yansıtmaktadır.

Öte yandan bazı kaynaklar ulusal ve yerel düzeyler arasında yönetim ve yönetişim yapılarının gelişmesini bölgeselcilik (regionalism) olarak tanımlamaktadır123. Halbuki bu tanım bir sürece işaret etmesi bakımından bölgeselleşme kavramına daha çok uymaktadır. Zira bölgeselcilik, daha geniş bir çerçeveyi ifade eden bölgeselleşme süreci kapsamında yer yer ortaya çıkarak söz konusu sürece ivme kazandırmayı hedefleyen bölgesel dinamiklerin davranış kalıplarını ifade eder. Bu bakımdan bazan daha fazla yetki devri talepleri, bazan da ayrılıkçılık imaları da taşıyacak şekilde ‘etnik bölgeselcilik’ (ethnoregionalism)124 gibi ifadelerle de gündeme gelen bu kavram, ancak bölgesel temelli ideolojik bir tutumu yansıttığı durumlarda kullanılmalıdır; bunun dışındaki durumlarda bu çalışmanın asıl konusunu oluşturan süreci ön plana çıkaran ‘bölgeselleşme’ kavramını kullanmak daha uygun görünmektedir. Ayrıca kanımızca bu kavram, söz konusu süreçte ulusaltı dinamiklerin rolünü vurgulayarak bir bakıma aceleci bir

122 _{Hueglin, 439.}

123 _{Howard Elcock, “Regionalism and regionalisation in Britain and North America”, British Journal} of Politics and International Relations, cilt: 5, sayı: 1, Şubat 2003, s. 74.

124 _{Michael Hechter, Margaret Levi, “Ethno-Regional Movements in the West”, John Hutchinson,} Anthony D. Smith (der.), Nationalism, Oxford University Press, Oxford-New York, 1994, s. 184; Giordano, 448.

tutumu yansıtan bölgeselcilik ifadesinin aksine daha nesnel, soğukkanlı ve gerçekçi bir tutuma işaret etmektedir.

Bölgeselleşme ve bölgeselcilik ayrımına ilişkin belirsizlik bu çalışmaya yön veren temel gözlemlerin başlıca kaynağı olarak belirlenen İtalya örneğinde de dikkati çekmekte, bu durum bu ülkede gelişen literatüre de yansımaktadır. Buna göre bu ülkede başlangıçta ulusal düzeyde bir inisiyatif olarak ortaya çıkan, zamanla uluslarüstü ve ulusaltı dinamiklerin de etkili olmasıyla karmaşık bir süreç halini alan bölgeselleşme olgusunun bir anlam kayması sonucu pek çok kaynakta bölgeselcilik (regionalismo) olarak adlandırıldığı, buna karşın sürece işaret etmesi bakımından aslında daha sağlıklı bir yaklaşımı yansıtan125 bölgeselleşme (regionalizzazione) kavramının bu ülkedeki kullanımının nispeten sınırlı bir ölçüde kaldığı gözlenmektedir126. İtalya’da bölgeselleşme sürecinin büyük ölçüde yukarıdan aşağıya doğru devlet eliyle gerçekleştirildiği göz önünde bulundurulursa, bu durumun muhtemelen bu ülkede gelişen literatürde yukarıda sözü edilen ‘devlet bölgeselciliği’ yaklaşımının kabul görmesinden kaynaklandığı iddia edilebilir. Dolayısıyla bu ülkede ‘regionalismo’ sözcüğü kelimenin sözlük anlamıyla bölgeselci bir hareket olarak ortaya çıkan Kuzey Ligi (Lega Nord) hareketiyle ilgili bağlamlar dışında esasen yine bölgeselleşme sürecini ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Bu durum aslında kavram kargaşasından çok bir tür anlam kaymasından kaynaklandığından, çalışmaya kaynak teşkil eden bazı çalışmalarda bölgeselleşme (regionalizzazione) yerine bölgeselcilik (regionalismo) kavramının kullanılması ciddi bir tanım sorunu olarak görülmemektedir.

125 _{Simon Parker, “Managing the Political Field: Italian Regions and the Territorialisation of Politics} in the Second Republic”, Journal of Southern Europe and the Balkans, cilt: 8, sayı: 2, Ağustos 2006, s. 235.

126 _{Angelo Mattioni, “Federalismo e regionalismo, considerazioni istituzionali”, Istituto Lombardo} Accademia di Scienze e Lettere (der.), Il Federalismo nella Storia, Istituto Lombardo di Scienze e Lettere, Milano, 1998, ss. 157-185; Marco Sabella, “Sabino Cassese, Federalismo e Regionalismo: Un falso problema”, Marco Sabella, Nadia Urbinati (der.), Quale Federalismo? Interviste sull’Italia del Futuro, Vallecchi Editore, Floransa, 1994, ss. 51-65; Nadia Urbinati, “Augusto Barbera, Federalismo Democratico e Regionalismo”, Marco Sabella, Nadia Urbinati (der.), Quale Federalismo? Interviste sull’Italia del Futuro, Vallecchi Editore, Floransa, 1994, ss. 29-49; Ciuffoletti, a.g.e.