1071 yılındaki Malazgirt SavaĢıyla beraber Anadolu topraklarında Türk ailelerinin ve dolayısıyla Türk aĢiretlerinin iskânını görmekteyiz87. Ġlk baĢlarda kendisi de bir aĢiret yapısından yola çıkarak oluĢan Osmanlı Ġmparatorluğu, geliĢip topraklarını büyüttükçe merkezi bir devlet halini almaya baĢlamıĢtır.
Bazı kaynaklarda Anadolu’da 47 etnik grubun olduğu belirtilir. AĢiret sayısını da düĢündüğümüzde devletin yanında olmadıkları zaman aslında tehlikeli bir dağılımın olduğunu söyleyebiliriz88.
AĢiretler, Osmanlı Ġmparatorluğunun kuruluĢundan yıkılıĢına kadar önemli bir yer iĢgal etmiĢtir89. Ġlk zamanlarda olumlu roller oynayan aĢiretler, devletin giderek merkezi yapı kazanmasıyla sorun teĢkil etmeye baĢlamıĢtır90.
86 Grace Ellison, Ankara’da Bir Ġngiliz Kadını, çev. Osman Olcay, Ankara, Bilgi Yayınevi, 1999, s.
96
87 Hacaloğlu, a.g.e., s.47
88 Orhan Türkdoğan, Etnik Sosyoloji, İstanbul, Timaş Yayınları, 1997, s.104
89 Peter Alfrod Andrews, Türkiye’de Etnik Gruplar, İstanbul, 1992, s. 114
90 Alişan Akpınar, Osmanlı Devletinde AĢiret Mektebi, İstanbul, Göçebe Yayınları, 1997, s.11
Osmanlı’nın genel iskân stratejisinin, yollar ve derbent noktalarında yoğunlaĢtığını görmekteyiz.(Bknz. Ek 1) AĢiretlerde hayvancılık faaliyetleri yaygındı. Aile yapısı da buna paralel olarak Ģekilleniyordu. Kırk elli koyunu ya da keçisi olan zengin sayılıyordu91.
Özellikle Duraklama dönemiyle birlikte savaĢlardan dolayı devletin gücü zedelenmiĢtir. Bunun üzerine Anadolu'da birçok kimse üretimi bırakmıĢ, silahlanarak gruplar kurmuĢ ve yağmaya baĢlamıĢtır. Bu grupların çoğunluğu da konar-göçer aĢiret topluluklarına üyeydi. Ayrıca aĢiretlerin büyük çoğunluğu devlete vergi ve asker vermemek için isyan etmiĢtir. Ġsyanları zorla bastırılma yoluna gidilse de sonradan bu aĢiretler harap ve boĢ yerlere yerleĢtirilmiĢtir. Osmanlı devletin son zamanlarına kadar aĢiretlerin iskân sorunuyla uğraĢılmıĢtır.
Konya ve Karaman taraflarında yapılan iskân çalıĢmaları, daha çok Anadolu'nun sağ kolunu meydana getiren yollar üzerindeki geçit noktalarına, ahali sevk edilerek yapılmıĢtır92.
Milli Mücadelede, Konya halkının oynadığı en önemli rollerden biri de düĢman iĢgaline uğrayan Türk ve Müslüman halk için bir sığınak yeri olmasıdır. Bu yönü Yozgat’la ortaktır. O günlerde, 50.000 kadar olan Konya nüfusu, bu göçler nedeniyle 125.000’e kadar yükselmiĢtir. Halk kurmuĢ olduğu yardım cemiyetleriyle ilk baĢta bunların iaĢe ve iskânlarını temin etmiĢtir93.
Yozgat çevresinde, Oğuz boyu olan Bozoklardan yerleĢen oymaklar Ģunlardır: Kızılkocalu, Selmanlı, Açolu, Çiçeklu, Zekirlu, Mesudlu, Ağcakoyunlu, Kavurgulu, Demircilu, ġambayadı, Hisar Beylu, Karalu94.
91 İbrahim Köken, AĢiretler Kitabı, Afyon, Şefkat Kitapevi, 2005, s.82
92 Yusuf Halaçoğlu, XVIII. Yüzyılda Osmanlı Ġmparatorluğunun Ġskân Siyaseti ve AĢiretlerin YerleĢtirilmesi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988, s.127
93 Avanas, a.g.e., s.263
94 Taş, a.g.e., s.3
Bugünkü Yozgat'ın yerli halkı yukarıda belirtilen oymakların neslinden gelmektedir ve bölge halkı 17. yüzyıla kadar tamamen Türk yapıya sahiptir.
17. yüzyılla birlikte Ermenilerin ve Rumların bölgeye yerleĢtiği görülmektedir95.
Yozgat, Kızılkoca kazasına bağlı küçük bir köy hüviyetindeyken, bu köyün Ģehir haline gelmesinde Çapanoğullarının büyük payı bulunmaktadır.
Bölge genelinde yaĢayan aĢiretler96 ile mutasarrıflıklar arasında daimi bir yazıĢma mevcuttur. Genel istek ve Ģikâyetler karĢılıklı olarak beyan edilmekteydi. Bunlar, Mühimme defterlerine kaydedilirdi.
Yozgat halkı, 9 Eylül 1920 tarihinde Büyük Millet Meclisine gönderdiği Riyaset-i Celilesi'nde kadınından erkeğine, yaĢlısından gencine tüm varlıklarıyla Milli Mücadelenin yanında olduklarını beyan etmiĢler ve Türk ailesinin birlik ve beraberliğini yansıtmıĢlardır97.
Türk kadını, tarihin her döneminde her türlü zorlukta yerini almıĢtır. Bu kadınlardan biri de Kastamonu’nun, Milli Mücadele Ģehitlerinden ġerife Bacı’dır. O, kağnı üstünde cepheye mühimmat taĢırken soğuktan donarak Ģehit olan, binlerce Ģehit Türk kadınından biridir. ġerife Bacı, bugün Kastamonu Valiliği önündeki Anıtla ebedileĢtirmiĢtir. (Bknz. Ek 2) Türk kadını, tarihteki yerini bir defa daha muhafaza etmiĢ, Türk ordusun zafer kazanması için onun ihtiyaçlarını karĢılamak üzere yardım kampanyaları düzenlemiĢ, elleriyle yaptığı giyecekleri cephelere ulaĢtırmıĢtır98 ve gerektiğinde canını hiç düĢünmeden feda etmiĢtir. Ayrıca bu dönemde Kastamonu yayımlanan Açıksöz Gazetesi, güncel geliĢen olayları halka yansıtmakta çok önemlidir.
Hem halka hem de orduya psikolojik destek vermiĢtir99. Halide Edip de
95Taş, a.g.e., s.6
96 Ahmet Refik, Anadolu’da Türk AĢiretleri, İstanbul, İstanbul Devlet Matbaası, 1930, s.18
97 Taş, a.g.e., s.86
98 Taş, a.g.e., s.14
99 AÇIKSÖZ GAZETESĠ 22 Eylül 1922 s.1
Açıksöz gazetesinde zaman zaman makaleler kaleme almakta ve Türk kadınını Milli Mücadeleye desteğe çağırmaktaydı.
Ankara-NevĢehir arasındaki bölgenin 1900’lü yıllarla birlikte iskân yönünden önem kazandığını görmekteyiz. Bu durumda NevĢehir’in yeni kurulmuĢ bir bölge olmasında, ticaret yolları etkilidir100.
Orta Anadolu’da yerleĢen aĢiretlerden bazılarını bölgelere göre ve bağlı oldukları topluluklara göre sınıflandırdığımızda, aĢağıdaki tablo oluĢmaktadır 101.
Tablo 4: Orta Anadolu’da YerleĢen AĢiretlerden Bazılarını Bölgelere Göre Ve Bağlı Oldukları Topluluklara Göre Dağılımı
AġĠRETĠN ADI YERLEġĠM YERĠ BAĞLI OLDUĞU TOPLULUK Alican (Alihan) Konya Sancağı Ekrad taifesinden
Almaran Konya, Karaman Türkman Yörükanı taifesinden Anamaslı Türkmanı Sivas Konar-Göçer Türkman taifesinden Anitenli (Anitanlu) Ankara Vilayeti Ekrad taifesinden
Armağan,Armağanlı Sivas, Bozkır, BeyĢehir Yörükhan taifesinden
Bahtiyarlı Konya Sancağı Ekrad taifesinden
Balabanlı Konya Sancağı Ġran Ekradı taifesinden Battal Beğ Ankara Sancağı Ekrad taifesinden Silsüpür KırĢehir,Kayseri,
Bozok
Sinanlı Konya Sancağı
Süfyanlı Ankara Vilayeti Ekrad taifesinden
ġamlıbayat Konya, Sivas, Niğde Konar-Göçer Türkman taifesinden
ġarıklı Bozok Eyaleti Türkman taifesinden
ġerefli Sivas, Konya, Aksaray, BeyĢehir, Karaman
Konar-Göçer
100 Halaçoğlu, a.g.e., s.129
101 Cevdet Türkay, BaĢbakanlık ArĢivi Belgelerine Göre Osmanlı Ġmparatorluğunda Oymak AĢiret ve Cemaatlar, İstanbul, İşaret Yayınları, 2001, s.52
Tabloda yer verdiğimiz aĢiretler, Anadolu’nun farklı bölgelerinde de yerleĢim alanları kurmuĢlarsa da özellikle tabloda belirtilen yerlerdeki yerleĢim alanlarında daha yoğun olarak yaĢamıĢlardır102. Burada, bölgede yaĢayan onlarca aĢiretten sadece 14 aĢiret, örnek teĢkil etmesi amacıyla gösterilmiĢtir.