BÖLGEDEN ACEMİ OĞLAN DEVŞİRİLMESİ

Acemi oğlan ocağı Osmanlı Devleti’nde yeniçeri ocağına asker yetiştirmek amacıyla kurulan bir askeri teşkilattır.813 _{Rumeli’de fetihlerin artmasıyla elde edilen esir miktarının çokluğu}

804 _{7 MD. h. 1695, s. 258-259.} 805 _{7 MD. h. 2602, s. 325.} 806 _{7 MD. h. 2602, s. 325.} 807 _{12 MD. h. 175, s. 155.} 808 _{12 MD. h. 639, s. 417.} 809 _{12 MD. h. 899, s. 112-113.} 810 _{12 MD. h. 899, s. 112-113.} 811 _{12 MD. h. 955, s. 141.} 812 _{12 MD. h. 955, s. 141.}

üzerine bu esirlerden faydalanabilmek için bir askeri sistem geliştirilmiştir.814 Çıkarılan pençik kanununa göre çeşitli hizmetlerde kullanılmak üzere öncelikli savaş esirlerinden ve sonraları Hıristiyan tebaanın çocuklarından belirli kurallar çerçevesinde devşirmeler yapılmıştır.815 _{Acemi oğlan ocağına alınan kişiler de bu devşirme kanununa göre}

devşirilmişlerdir.816 _{Ankara Savaşı’ndan sonra Osmanlı ilerlemesi nispeten bir dönem}

duraksamış bu sebeple savaşlardan esir elde edilememişti ve bunun üzerine asker temini için yeni bir sistem geliştirilerek Hıristiyan tebaanın çocuklarından bir tanesinin alınması suretiyle Osmanlı hizmetinde kullanılması kararlaştırılmıştı.817 _{Ocağa herhangi bir eğitimden}

geçmeden direkt olarak alınan esirlerin veya Hıristiyan çocukların meydana getirdiği sıkıntılardan ötürü ilk olarak Anadolu’da Türklerin yanına verilmeleri uygun görülmüştür.818

Seçilenlerin birçoğu yeniçeri olmak üzere Anadolu’da köylülerin yanına gönderilir ve yeniçeri olacaklara acemi oğlan denirdi.819 Buradaki asıl amaç alınan bu kişilere Türk İslam örfünü ve Türkçeyi öğretmekti. Devşirme usulüyle toplanan kişiler Türk ailelerin yanlarına verilip eğitimlerini gördükten sonra acemi oğlan ocağına geçerlerdi.820 Yeniçeri ocağına asker yetiştirmek için kurulmuş olan acemi oğlan ocağı Kadıasker Çandarlı Kara Halil ile Karamanlı Molla Rüstem'in çalışmaları sonucu ilk olarak Gelibolu'da821 _{ve daha sonra}

İstanbul’un fethiyle beraber İstanbul’da kurulmuştur.822 _{Anadolu’da Türklerin yanında Türk}

örf adetlerini öğrenip gelen devşirmeler ikinci aşama olarak askeri eğitimlerini almak için acemi oğlan ocağına alınmıştır.823 Bu ocakta eğitimlerini tamamlayan acemi oğlanların Yeniçeri Ocağı'na kabul edilip kaydedilmelerine kapıya çıkma denir ve genellikle bu kapıya çıkma süresi yedi veya sekiz yılda birdir.824 _{Acemi oğlan alınırken belirlenen kurallar}

çerçevesinde alımlar yapılarak genellikle Hıristiyan ailelerden 8 ile 20 yaş arası sıhhatli ve güçlü bir erkek çocuk olarak belirlenmiştir.825 _{Bu uygulama ilk olarak Rumeli’de tatbik}

814 _{Özcan, “Osmanlı Askeri Teşkilatı”, s. 551.}

815 _{Abdülkadir Özcan, “Devşirme”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994, c. 9,}

s. 254.

816 _{Mücteba İlgürel, “Acemi Oğlanı”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1988,}

c.1, s. 324.

817 _{İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları 1, 3. Baskı, Ankara: Türk Tarih}

Kurumu Basımevi, 1988, s. 13.

818 _{Özcan, “Osmanlı Askeri Teşkilatı”, s. 551.}

819 _{İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ 1300 - 1600, s. 84.} 820 _{Ünal, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, s. 68.}

821 _{Halaçoğlu, XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılar’da Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, s. 36.} 822 _{Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi II, s. 553.}

823 _{Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi II, s. 555.} 824_{İlgürel, “Acemi Oğlanı”, DİA, s. 325.}

edilmiş ve bu tatbik edilen yerlerin arasında Arnavutluk bölgesi yer almaktadır.826 _Genel

olarak Rumeli'den devşirilenler Anadolu'ya, Anadolu'dan devşirilenler Rumeli'ye gönderilmiş ve böylece olası kaçma ihtimallerinin önüne geçilmek istenmiştir.827 Acemi oğlanlar çeşitli hizmet alanlarında kullanılarak Acemi Ocağı ağasının kontrolü ve sorumluluğunda saray, cami, çeşme, köprü, medrese ve hastane gibi tesislerin inşaatında çalıştırılabilirdi.828 _Saray,

bostan, cami inşaatında demir işleri, simitçilerde, manavlarda, Çatalca bahçelerinde, mandıralar gibi alanlarda da kullanılan acemi oğlanlar zamanla bazı suiistimallere mahal vermişlerdir.829 _{11 Nisan 1568 tarihinde yeniçeri ağasına gönderilen hükümde Bostancı}

başının gönderdiği mektupta hassa bahçeleri hizmeti için acemi oğlan lazım olduğu ve Türk üzerinde olanlardan verilirse bunların hizmet etmediklerini ve dayanamayarak kaçtıklarını bu yüzden Avlonya’dan yeni toplanan acemi oğlanlardan gönderilmesi rica edilmiştir.830 _Bunun

üzerine yeniçeri ağasına toplanan bu acemi oğlanlardan 60 tanesini bahçe hizmetine tayin ederek bostancı başına teslim etmesi emredilmiştir.831 _{Bu tarihte Avlonya’dan acemi oğlan}

toplanmasını görmekteyiz. Avlonya’nın dışında yine bu tarihlerde İlbasan’dan, Delvine’den ve İşkodra’dan acemi oğlan toplanmıştır. Fakat Avlonya dışındaki diğer sancaklardan toplanan acemi oğlan işlemlerinde karşımıza birkaç sorun çıkmaktadır. Buralarda bölge halkı acemi oğlan toplanmasına karşı çıkmış ve toplamaya gelen memurlara saldırılarda bulunmuşlardır. 9 Şubat 1566’da İşkodra beyine gönderilen hükümde acemi oğlan toplanması sırasında oluşan saldırıdan bahsedilmektedir. İşkodra’ya bağlı İpek kazasına acemi oğlan toplamaya giden Muhammed Subaşı işlemleri yaparken bölge halkına üç kez adam göndermesine rağmen itaat edilmeyince tekrardan bu kez sancak voyvodasıyla dört yeniçeri göndermiştir.832 _{Bunun üzerine alınan oğlanlar ile yeniçerileri basan bölge halkı oğlanları geri}

alarak yeniçerileri darp etmiştir. Hükmün devamında bu suçu işleyen kişilerin acilen yakalanması emredilerek haklarında gerekli işlemlerin yapılması emredilmiştir.833 _{Yine aynı}

tarihte İlbasan beyine gönderilen hükümde aynı hususu görmekteyiz. Aynı şekilde burada acemi oğlan devşirmekten dönen yeniçerilere saldırılar olmuştur. Ohri kadısından gelen

826 _{M. Tayyip Gökbilgin, Osmanlı Müesseseleri ve Teşkilatı ve Medeniyeti Tarihine Genel Bir Bakış, 1. Baskı,}

İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1977, s. 144.

827 _{Özcan, “Devşirme”, DİA, s. 255.} 828 _{İlgürel, “Acemi Oğlanı”, DİA, s. 325.}

829_{Gökbilgin, Osmanlı Müesseseleri ve Teşkilatı ve Medeniyeti Tarihine Genel Bir Bakış, s. 147.} 830 _{7 MD. h. 1258, s. 35-36.}

831 _{7 MD. h. 1258, s. 35-36.} 832 _{5 MD. h. 947, s. 543-544.} 833 _{5 MD. h. 947, s. 543-544.}

mektupta Akhisar’dan toplanan acemi oğlanlar merkeze götürülürken Bezreşte köyü ahalisi yeniçerilere taş ve ağaçlar ile saldırarak darp etmişlerdir.834 Bu ahalinin daima isyan üzere oldukları ve bölge halkına dahi zarar verdikleri belirtilmiştir.835 _{Bu kişilerin yakalanarak}

haklarından gelinerek cezalandırılması emredilmiş diğer bölge halklarına ibret olması istenmiştir. 7 Mart 1566’da Delvine’de aynı husus karşımıza çıkmakta ve acemi oğlan toplanması sırasında bu sefer bölge halkı tüfekle ve savaş aletleriyle karşı çıkmıştır. Delvine beyine gönderilen hükümde acemi oğlan toplanmasıyla görevlendirilen Ali Subaşı mektup göndererek toplanması emredilen bölgeye gittiğinde yaklaşık iki bin kadar kişi toplama işlemine karşı çıkarak tüfek ve savaş aletleriyle üzerine yürümüşlerdir.836 _{Yine bu kişilerin}

yakalanarak haklarından gelinmesi ve herkese ibret olması için cezalandırılmaları emredilmiştir. Bu olayların vukua geldiği yıllar 1566 ve 1567’de İstanbul’daki acemi oğlan sayısı 7745’tir.837