Adriyatik Bölgesinde Korsanlar ve Korsanlık Faaliyetler

Osmanlı korsanlığı dönem içerisinde var olan devletlerarasındaki ilişkilerde önemli yere sahiptir.952 _{Osmanlı korsanlığı anlamının hukuki statüdeki yeri ise tartışmalı bir konu}

olmuştur. Korsanların genel olarak gazi veya mücahit olarak anılmalarında çeşitli görüşleri barındıran gaza tezi gibi korsanlığın anlamı üzerinde birtakım görüşler ileri sürülmüştür.953

Osmanlı korsanlarının haydut olarak anılmasının yanlış olduğunu söyleyen Alman tarihçi Kissling954 İkinci Sultan Bayezid'in Deniz Politikası Üzerine Düşünceler adlı makalesinde bu durumu detaylı olarak ele almıştır.955 _{Buna göre Adriyatik bölgesinde olan Osmanlı}

korsanlarının haydutluk yapmak ya da kendi başlarına hareket etmek için orada bulunmadıklarını, sanıldığının aksine padişahın kontrolünde Türk donanmasının bir parçası olarak mevcudiyetlerini sağladıklarını belirtmektedir.956 _{Bu kavramın düzeltilmesini isteyen}

ve eleştiren bir diğer isim Andreas Rieger olmuştur.957 _{Osmanlı korsanları olarak haydut}

çerçevesinde yaratılan imajın yanlış olduğunu söyleyerek; bu kişilerin Hıristiyan ve Müslüman korsanlar olarak ikiye ayrılmasını ve Müslüman korsanların devlet statüsünde

950 _{12 MD. h. 532, s. 362.}

951 _{12 MD. h. 532, s. 362.}

952 _{Bostan, Adriyatik’te Korsanlık, Osmanlılar Uskoklar Venedikliler 1575-1620, s. 12.} 953 _{Emrah Safa Gürkan, Sultanın Korsanları, 1. Baskı, İstanbul: Kronik, 2018, s. 53.} 954 _{Bostan, Adriyatik’te Korsanlık, Osmanlılar Uskoklar Venedikliler 1575-1620, s. 17.}

955_{Hans Joachim Kissling, “İkinci Sultan Bayezid'in Deniz Politikası Üzerine Düşünceler”, Türk Kültürü Dergisi,}

S. 84, (Ekim 1969).

956 _{Kissling, s. 899.}

olmadıkları zamanda bile İslami kurallara uygun davrandıklarını belirtmiştir.958 _Mühimme

kayıtlarında Osmanlılar bu korsanları levend olarak adlandırmışlar959 _{ve hatta donanma sefere}

çıkarken korsan levendlerin katılmaları dahi istenmiştir.960 _{7 Şubat 1571 tarihinde gönüllü}

levend reislerin kaptanı olan Kara Hace Avlonya azepler ağalığına atanmıştır.961 (Azeplik Osmanlı kara ve deniz teşkilatında kullanılan bir tabirdir, deniz azepleri; tersane-i amire azepleri ve donanma azepleri olarak ikiye ayrılmaktadırlar.962) Devlet gönüllü bir şekilde levendlik yapan kimseleri desteklemiş ve bazen bu kişilere resmi görev vermiştir. Kıbrıs seferi sırasında Anadolu’da ve Rumeli’de gaza niyetiyle gemi yapmak isteyen levendlere izin verilmiş, yardım istendiğinde mani olunmaması ve her türlü yardımın yapılması emredilmiştir.963 _{Yine bu kişilerin başına Avlonya azepler ağası olan levend kaptanı Kara}

Hace atanmıştır.964 _{Gaza niyetinde olan ve devlete yardımı olabileceği düşünülen bu levendler}

devlet tarafından desteklenmiş ve levend adını verdikleri bu korsanlar devletin hizmetinde olarak gerekli görüldüğü takdirde seferlere de eşlik etmişlerdir. Gönüllü levend reisi olan ve daha sonra Avlonya azep ağalığına tevcih edilen Kara Hace’ye aynı dönem içinde gönderilen hükümlerin devamında kendisinin korsan ve levendleri toplayarak hazırlanması ve Donanma- i Hümayun geldiğinde katılması emredilmiştir.965 Tarih-i Selaniki’de geçen 1564’lü yıllarda Malta üzerine gönderilmek için Sadrazam Ali Paşa’ya giden bir emirde tersaneye gitmesi ve Kapudan Ali Paşa ile eski korsanları toplayarak gemileri tedarik etmesi istenmiştir.966 _Bütün

bu hükümlere baktığımızda devlet dış dünyanın anlamlandırdığının aksine korsanları haydut olarak görmemiş ve onlara genelde levend diye hitap etmiştir. Yeri geldiğinde resmi görev vererek ve seferler sırasında donanmaya katılmalarını emrederek devlete yarar sağlamalarını hedeflemişlerdir. Levend ve korsanlık Osmanlı’da eş manada kullanılmış ve hatta Mühimme Defterleri’nde levend gemisi, levend korsan gemisi tabirleri ile kaydedilmiştir.967 Eğer bu levend reisleri devlete hizmet etmek ya da devlete yarar şekilde faaliyet sürdürmek dışında devletin hâkimiyetindeki yerlere veya adalara saldırdıklarında ise bu kişiler harami ve korsan

958 _{İdris Bostan, “Kitabiyat”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 1996, S: XVI. s. 254.} 959 _{Bostan, Adriyatik’te Korsanlık, Osmanlılar Uskoklar Venedikliler 1575-1620, s. 17-20.} 960 _{12 MD. h. 367, s. 267-268.}

961 _{12 MD. h. 787, s. 53-54.} 962 _{Bostan, “Azeb”, DİA, s. 312.} 963 _{12 MD. h. 375, s. 271-272.} 964 _{12 MD. h. 375, s. 271-272.} 965 _{12 MD. h. 377, s. 272-273.}

966 _{Mehmet İpşirli, (hzl.), Tarih-i Selaniki I, 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999. s. 5-6.} 967 _{Mustafa Cezar, Osmanlı Tarihinde Levendler, 1. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013, s. 170-171.}

olarak adlandırılmışlardır.968 _{1565 yılında İlbasan beyine gönderilen bir hükümde bazı korsan,}

levendler için haram-zade ifadesi kullanılmıştır.969 Burada böyle ifade edilmesinin sebebi ise bu korsanların yaptıkları zulmün neticesindendir. İlbasan beyinin gönderdiği fermanda bazı levendlerin denizde gemi basarak adam öldürme ve kaçırıp satma suçlarının olduğundan bahsetmektedir.970 _{Ve aynı hususta Draç kalesi dizdarına giden mektupta bu kişilerin gemileri}

geldiklerinde haber vermeleri emredilmişken kendi akrabasından olan haram-zade biri kayık bularak korsanlık yapmış ve bu kişi yakalanarak Draç kalesi dizdarı Mustafa’ya verilmesine rağmen dizdar bu korsanı serbest bırakmıştır.971 _{Buradaki devlet görevlisi emre itaat etmediği}

gibi devletin izin vermediği ve haram-zade olarak adlandırdığı korsan kişilere yardım etmesi sonucu görevinden alınmıştır. Hükmün sonunda Draç kalesi dizdarı görevden alınarak ve korsanlık eden kişilerin yakalanarak hapsolunması emredilmiştir.972 _{İyilik için çalışmayan ve}

halka, devlete zarar veren bu korsanların devletin tanımladığı levend statüsündeki korsan manasıyla uyuşmadığı ortadadır. Diğer levend korsanlardan ayırmak için bu kişiler haram- zade olarak tanımlanmış, aynı zamanda bunlara harami levend denmiştir.973 1564 yılında Mora sancağı beyi Osmanşah’a gönderilen hükümde Karaca Ali adında birinin kendine ait korsan levend kayıklarıyla korsanlık yaptığı ve denizde bir tüccarın mallarını alarak gasp ettiği ve halka zarar verdiği geçmektedir.974 _{Burada devletin izni dışında korsanlık faaliyeti}

sürdüren bu kişinin kayıkları korsan levend kayığı olarak geçmektedir. Halkın can ve mal güvenliğini sağlamakla yükümlü olan devlet her ne olursa olsun buna karşı gelenleri cezasız bırakmamıştır. Bunu yaparken çok dikkatli ve titiz davranmıştır. Burada geçen bu kişinin halinin gizliden araştırılması ve bu kişinin kim olduğu, fesatlık yaptığı yerlere kışı geçirmek için mi geldiğinin kimseye belli ettirilmeden araştırılması istenmiştir.975 _{Devamında ise bu}

kişilerin gemilerinin karaya çekilerek mallarının miri için zapt edilmesi ve yakalanmaları için levendleri ve sancağın subaşıları ve sipahilerinden bir miktar adam gönderilmesi emredilmiştir.976 _{Bu hükmün birer sureti de Avlonya, Delvine ve İlbasan sancakbeylerine}

gönderilmiştir. Preveze zaferiyle Osmanlı Devleti denizlerde gücünü pekiştirmiş, bu dönemde

968 _{Bostan, Adriyatik’te Korsanlık, Osmanlılar Uskoklar Venedikliler 1575-1620, s. 19.} 969 _{6 MD. h. 773, s. 430.} 970 _{6 MD. h. 773, s. 430.} 971 _{6 MD. h. 773, s. 430.} 972 _{6 MD. h. 773, s. 430.} 973 _{Gürkan, s. 371.} 974 _{6 MD. h. 126, s. 89-90.} 975 _{6 MD. h. 126, s. 89-90.} 976 _{6 MD. h. 126, s. 89-90.}

Güney Adriyatik’te Avlonya önemli bir deniz üssü olmuş, donanma ve korsanlar ise Adriyatik denizinde önemli başarılar elde etmiştir.977 _{Böylelikle XVI. yüzyılda Osmanlı}

korsanları Adriyatik bölgesinde İspanya, Venedik ve Uskoklar’la mücadele içerisinde olmuşlardır.978 _{Bu güce karşı koymak veyahut gücü eline almak isteyen devletler ile Osmanlı}

Devleti arasında savaş olasılığı ise her zaman mevcuttu. Bu tehlikeyi önlemek amacıyla ise çeşitli anlaşmalar yapılmaktaydı. Bazen de devlet çarpışmaları önleyebilmek için eman veya ahitname vererek korsan gemilerinin o bölgelere saldırma iznini kaldırmış oluyordu.979 ₁₅₆₀

yılına ait bir hükümde Venediklilere verilen ahitname üzerine karşı taraftan herhangi bir saldırı gelmedikçe müdahalede bulunulmaması ve korsan tecavüzlerinden iskelelerin korunması emredilmektedir.980 _{Yine 1574’te Osmanlılar Adriyatik’te denizlerin güvenliğini}

koruması için Venediklilerle anlaşma yaparak bu sorumluluğu onlara vermiştir.981

Diğer bölgelerde olduğu gibi Adriyatik bölgesinde korsanlık faaliyetleri devlet tarafından desteklenmiştir. Özellikle Avlonya ve Draç Güney Adriyatik bölgesinde önemli korsan üsleri olarak geçmektedir.982 Bir nevi bu korsanlar devletin resmiyette deniz gücü olarak anılmasa da hükümlerden anlaşılacağı üzere devlet düzenlediği seferlerde korsanlardan yararlanmıştır. Osmanlı Devleti niteleme olarak korsan ifadesini kullanmamış bu kişileri levend olarak adlandırmıştır. Akdeniz’de kendi halinde korsanlığa başlayan Turgut Bey’e Donanma-i Hümayun denizlere açıldığında Kaptan Sinan Paşa davet göndererek birlikte gazada bulunmayı teklif etmiş ve Turgut Bey bu teklifi kabul ederek Donanma-i Hümayun’a katılmıştır.983 _{Daha sonra başarılarından ötürü kendisi devlete tabi olmayı isteyince Karlı-eli}

sancağına tayin edilmiş ve yanındaki adamlarına tersane kaptanlıkları verilmiştir.984 _Devletin

başarılı korsanlara devlet görevleri vererek onları algılanan korsan statüsünün dışında tuttuğunu görmekteyiz. Buna göre bu kişiler devlete bağlı gaza niyetinde olan ve devletin yararına işler sağlayan birer deniz leventleridir. Kıbrıs’ın fethi sırasında Nisan tarihinde gönderilen hükümde Vezir Pertev Paşa serdarlığında 200 geminin sefere çıkması ve denizdeki

977 _{Arı, s. 268. Ayrıca bkz. Draç Adriyatik’te Osmanlı korsanlarının toplandığı önemli bir mevki olup}

Adriyatik’te korsanlık hareketlerinin yaygınlaşması ile korsan üssü haline gelmiştir. Bostan, Adriyatik’te

Korsanlık Osmanlılar Uskoklar Venedikliler 1575-1620, s. 40. 978 _{Acıpınar, s. 211.}

979 _{Bostan, Adriyatik’te Korsanlık, Osmanlılar Uskoklar Venedikliler 1575-1620, s. 20-21.} 980 _{3 MD. h. 1661, s. 741.}

981 _{Bostan, Adriyatik’te Korsanlık Osmanlılar Uskoklar Venedikliler 1575-1620, s. 23.} 982 _{Bostan, Adriyatik’te Korsanlık Osmanlılar Uskoklar Venedikliler 1575-1620, s. 35.} 983 _{Çabuk, (hzl.), Solakzade Tarihi II, s. 225.}

korsan leventlerinde eşlik etmesi kararlaştırıldığı Cezayir beylerbeyine bildirilerek onunda Pertev Paşa’nın emrinde donanmaya katılması emredilmiştir.985 _{Burada da devlet}

korsanlardan faydalanmak suretiyle sefere katılmalarını emretmiştir. Yine İnebahtı yenilgisinden sonra tekrar deniz seferine açılan Kaptan Kılıç Paşa’nın emrine 300 levend ve korsan gemisi verilmiştir.986