D. FIKRALAR
3. Bölge ve Yöre Tipleri
a. Adamı Türkçe Konu turur
Anamurlunun biri yurt dı ında okumu . Anamur’a dönerken, Melleç köyünde bir lokantada yemek yiyeyim demi . Oturmu lokantaya, garsonlar adamı turist sanmı . Ba lamı lar aralarında konu maya:
“ yi, ya lı bir mü teri geldi sö ü leriz biz bunu.” Anamurlu hiç istifini bozmaz bozuk bir Türkçeyle: “Balık var mı balık?”
“Var efendim.” “Kaç para?”
O zamanın parasıyla; “Be lira”
Bizim Anamurlu:
“Ulan ende para adamı Türkçe konu turur be!” der. (ÜÇ)
b. Bilos -1
ki Biloslu oturuyorlar bir tane gara sinek geliyor bunları rahatsız ediyor. Sinek en son geliyor birinin alnına konuyor. Öbür Biloslunun aya ında da gabaralı bir çizme varımı :
“Hiç gıpıydama ay a a”
Aya ındaki gabaralı çizmeyi çıkarmı , adamın alnına bir vurdumuydu adam küt geder, sinekte ölür.
“Hııh, bir sizden geytti bir bizden geytti” der. (GÇ)
c. Bilos -2
Eskiden tuz yok, tuz ihtiyacı denizden kar ılanıyor. Biloslular demi ler ki: “Biz bu duzu hemen denizden da ıyaca ımıza getirelim tarlaya ekelim.”
Getirmi ler tarlaya ekmi ler, tarlada tuz çıkar mı? Bir gün tarlada bir iki ot çıkar. Biloslular da deveyi hiç bilmezlermi , bir gün bir deve nerden geldiyse gelmi tuz tarlasına tarladaki otları yiyor. Biloslular otları tuz sanıyorlar. Devenin tuzlarını yedi ini gören biri ba ırıyor:
“A Ahmet a a, a Mehmet a a! Yeti in bizim duzu bir ey yiyor.” Tele la millet ko u mu gelmi :
“Neci o len, nerden gelmi ?”
“Ya dünyanın valisi, ya goca Allahın gendisi, yerden alıp gökte yiyor” der. (HÖ)
ç. Bilos -3
ki Biloslu tarlaya duz ekerler aradan cınnı zaman geçer gederler tuz ektikleri tarlaya biri:
“Ulan emmo lu bakbakayın endene çıkmı mı?” der.
Bir bakar da ın altından, da ın altında su an cücü ü gibi bir ey var filizlenir gelir me er da ın altında akrep varımı akrebin kuyru unu cücük sanmı :
“Ulan emmo lu cücük vermeye durmu .” “Dadına bi bak bakayın dadı da oluk mu?”
E ilir a a ıya, dilini deydirince akrep soktumuydu ya:
“Ay emmo lu dadı da tam olmu , dilimi burdu atıverdi”der. (ÜÇ)
d. Bilos -4
Bilos halkının padi ahtan özel fermanı vardır askere gitmezler, biraz saflıkları vardır. Zaman de i ir padi ah de i ir.
Padi ah:
“Gerçekten bunlar saf mı? Getirin bir bakalım.” der.
Köyün ileri gelenlerinde be -altı ki iyi gönderirler, varırlar padi ahın huzuruna çıkarlar. Bir gabın içine kuru üzümle, bok böcüsü koyarlar tası getirip önlerine koyarlar.
“Buyurun bakalım.”
Bunlar bir bakar üzümlerin bir kısmı duruyor bir kısmı yürüyor kaçacak, içinden en akıllısı demi ki:
“Ulan o lum duran üzümler zaten bizim sonara yeriz, önce kaçanları yiyelim.” (AÖ)
e. Bilos -5
Eskiden, alıcı ku lar tavukları alır gaçarmı . Biloslunun biri de tavukları bir birine tirkemi yayıldırken alıcı gu un bir gelip tavu un birin aldımıyda ya tavukların hepsini birden galdırmı en arkada bir gara bulla varımı ba lamı çırpınmaya, Biloslu da arkasından ba ırmı :
Gu almı getmi tavukları, arkasından se irderek varmı lar üç-be ki i, alıcı gu sarp bir yere gonmu tavuklarda gibil gibil ediyor. Adamlar toplanmı lar bakmı lar a a ıdan çıkılmıyor, yukarıdan inilmiyor. çlerinden akıllının biri:
“Durun arkada lar ben bunu çözdüm, uraya bir çivi çakalım ben o çiviye tutunayım siz benden zıyınarak a a ıya ku a ula ıncaya kadar bir ki i insin.”
“Tamam, olur do ru diyorsun.”
Adam kitler elini çiviye, birinci ki i iner, ikinci ki i iner, adam zorlanmaya ba lar üçüncü ki ide inince adam:
“Ulan arkada lar benim elim heralim kayacak, durun elime bir tüküreyim.” Elini bir açar hepsi birden yardan a a ıya uçar geder. (AÖ)
f. Bilos -6
Bilos’ta köylülerin gidi geli yolunun üstünde bir çam varmı , çam dalının biri gittikçe e ilmi yolu kapatıyor, geçerken devenin havudu deymeye ba lar. Köylüler toplanır ‘ne yapalım ne yapalım? Bunu keselim.’ derler. ‘Ulan kesersek yolu kapatır nasıl etsek.’ diyorlar. Yolun a a ısı uçurum kesseler a a ıya gidecek bunların aklına gelmiyor, biri diyor ki:
“Durun benim e ek inat, çok güçlü hem. Benim e e in beline örkeni ba layalım di er ucunu da çam dalına ba layalım, benim e e i yukarı yamaca sürelim çam a cını yukarı çeker yol kapanmaz”
Aynen dediklerini yapmı lar. E e i yukarı 25–30 m sürmü ler belinde kendir bir ucu çamda, verirler baltayı çama verirler baltayı çama. A aç göçtümüydü ya e ek yukardan gartal gibi a açla birlikte uçuruma hoop gettimiydi ya millet:
“Ulan ne oldu arkada ?”
“Ulan, anasını bilmem ne yaptı ımın e e i keki e daldı yoksa bunu çekerdi.” (AÖ)
g. Bilos -7
Biloslu bir yere giderken yorulmu , u da ın ba ına oturayım da az dinleneyim demi . Üstüne bir oturdumuydu ya deveymi , deve havaya galkınca,
Biloslu:
. Bilos -8
Bilos köyüne bir tahsildar gelmi , köyün halkı toplanmı bir yapancı geldi diye. Tahsildarın önüne yemek goyacak oldu u tahı millet almı eline sopayı ba ında beklemeye ba lamı lar.
Tahsildar sormu :
“Ne beklersiniz arkada lar?”
“Kenardan kö eden fareler çıkar seni rahatsız eder diye bekleriz.” Fareler dat vermemi adam yeme ini zor yemi .
Tahsildar:
“Durun ben bir daha geli imde size çaresini getiririm” demi .
Bir daha geli inde bir kedi dutmu getirmi . Kediyi salınca oyana getmi fareyi dutmu , bu yana getmi fareyi dutmu . Tahsildar i ini halledip gedip gederke köy halkı dü ünmü ‘ne yer ne içer bu? Sormadık adama.’ diye.
Adamı arkasında çı ırmı lar:
“Ay a a ay a a dur! Bu getirdi in ne yer ne içer.” “Her eyi yer, bulamazsa adam eti de yer.”
Bu sefer köy halkı korkmu . ‘Ne yapalım biz bunu.’ derken birisi:
“Biz bunu evin birine gatalım, evi yakalım buda yansın gurtulalım ba ka çaresi yok.” demi .
Kediyi gatmı lar eve, ata ı çalmı lar. Hepsi gaçmı bir da ın ba ına saklanmı lar. Ev yanıp kül olduktan sonra birine demi ler ki:
“Git bir bak gelsen biz köye öyle dönelim de ilse hayatımız tehlike.”
Adam gelmi imi kedi müheriden çıkmı , ba ına durmu , yanık tüylerini yalanırmı , patisini boynunun arkasından geçire geçire. Gelen adam ko mu geriye adamların yanına varmı :
“Ulan arkada lar bobal boynuma sizi öylede yiyecem böylede yiyecem deyip durur.” (DK)
h. Bilos -9
Bilos köyünün üstündeki yamaçta goca bir da varımı . Köylüler toplanmı : “Ne yapalım bu da bizim köyün üstüne gelecek.” demi ler.
Akıllının biri çıkmı demi ki:
Götürmü ler ya ı, balı sürmü ler, kedi, köpek yalamaya ba lamı bir gün iki gün derken bakmı lar olacak gibi de il. Ba a bir akıllı da demi ki:
“Gelin biz bu da ı arkasından gaktıralım, önüne de birini çulun altına yatıralım. Da üstüne gelirken hööhh deyi gakıversin da ürksün, yönünü de i tirsin köyün üstüne gelmesin”
Köylüler tamam olur demi . Birini da ın önüne yatırmı lar, üstüne çulu bürümü ler. Da ı kaktırdılarmıydı ya adamın üstüne geliverirken adam çulun altından kalkmı :
“Hööhh” demi , dese ne olacak adamın kafasını alı vermi da geçmi getmi . Gelmi ler adamın kafası yok, ko mu lar evine:
“A a aba! A a aba!” “Hı?”
“Memed A a’nın kafası var mıydı?”
“Valla kafasından haberim yok emme sabah yemek yerke sakalı cöm cöm ederdi.” (DK)
ı. Bilos -10
Biloslular ramazanda namaz kıldırsın diye bir hoca dutmu alar. Hoca cahilimi : “Namazı otuz gün kıldırırım, otuz davar alırım.” demi .
Köylüler kabul etmi . Yanlı manlı namazı kıldırmaya ba lamı . Bir gün köye bir bakımcı varmı , köyde namaza getmi , bakmı hoca namazı yanlı kıldırıyor. Hocayı namazdan sonra tenhaya çekmi :
“Ulan hoca! Bu nasıl namaz? Hep yanlı .”
“Hiç seslenme, otuz davara pazarlık ettim, bayram namazında gel davarı payla alım.”
Bakımcı gitmi . Ayın yirmi yedisinde, Kadir günü, hoca millete:
“Arkada lar kusura bakman, acilen benim bir i im çıktı gidece im. Benim davar varsın yirmi yedi olsun verin gideyim.”
Köylüler davarları vermi ler hoca gitmi . Bayram namazına bakımcı gelmi : “Ulan, hoca nerde?”
“Hocanın acil i i çıktı üç gün evvel getti.”
“Ulan ay o lum hoca sizi gandırdı hep, gıldırdı ı namazlar hep yanlı ıdı.”
i. Bizim Kız
Bo untu köyünden adamın biri de irmene gidecek, kom usundan e ek istemeye gelmi :
“Emmi, de irmene gedecem ben, e e i ver.” “Nereye gedeceksin?”
“Falan yere.”
“Ya endere e ekle gidecene, bizim gızıla get, e ekte on iki gutu götür, gız çocu u da on iki gutu götürür; hem gız çocu unu götürürsen kestirme yoldan keklik avlayarak gedersin.” (MÖ)
j. Dolap Beygiri
Bir gün, kaymakam tebdil-i kıyafet, Anamur’un köylerini gezerken bir bakar, tarlanın ba ında bir kuyu kuyunun ba ında da bir dolap beygiri dönüp durur, boynunda da bir çan, langır langır eder. Tarlanın ayabucuna iner tarla sahibi orda yatıp durur:
“Selamun aleyküm.” “Aleyküm selam.”
“Yukarda bir hayvan dönüyor.” “Döner, efendi, su çeker.”
“Boynunda da bir çan var, o neyin nesi onu anlayamadım?” “O döndü ünü anlatır, durdu unu bilirim.”
“Durur da durdu u yerden gafayı sallarsa ne edersin?”
“O gadar akıllı olsa, memlekete kaymakam yaparız” der. (ÜÇ)
k. Elin Eskitti i
Anamur’da adamın birinin garısı ölmü , adam ikinci evlili ini yapmı . Vakti gelince, adam ölmü , garısının yanına bir kadın gelmi a ıt yakmı :
“Ay abam ay abam elin eskitti i bu kadar dayanır ay abam!” (HÖ)
l. Gederke Gederke
Anamurlunun biri kahvede arkada larıyla beraber haberleri izlerken, heberlerde öyle bir haber geçer:
“ABD, Uzay Ara tırmalar Enstitüsü, NASA, Marsa insanlı bir uydu fırlattı.” Bizim Anamurlu, döner arkada larına:
“Ulen bu cavırlar; Ay, Güne , Mars derken bir gün Allah’ın yanına çıka varacaklar, o zaman ne bok yiyecekler bakalım?” der.
m. Hüühh Ku u
Ermeklinin biri gatıra malları yüklemi , Anamur’a satmaya geliyor. Mu arlar’ın oraya geliyor, hava da kararmı . Ermekli de hü k ku unu bilmezmi . Hü k gu u öteden:
“Hüü k” diye ötünce, Ermenekli: “Helva tenekesini godum”
Ermenekli, e kıya bir ey ister sanmı ku ötünce. Az daha gitmi ku gene: “Hüü k”
“Elma sandı ını da godum.” Az daha getmi .
“Hüü ”
“Ya tenekesini de godum.” Az daha getmi .
“Hüü k.” “Gatırıda godum” Biraz daha getmi . “Hüü k”
“Canımı da mı goyun, ay a..na g…du um?” der. (AD)
n. Kur’an Arıları
Anamur’un bir köyüne bir gün imam gelmi , yeme i yemi ler imam bir kuran okumu milletin çok ho una gitmi .
Hocaya:
“Bundan bize de getir çok ho umuza getti.” demi ler. Hocada:
“Tamam demi ben size getiririm.”
Hoca getmi bir geli inde bir da arcı ın içine zambır arısı doldurmu getirmi . Köylüler dı ında, da arcı ın içini bir dınlamı lar:
“Çok güzel.” demi ler.
Adamın biriyle garısı da çift sürermi ; çifti ba lı gomu , hanıma demi ki: “Sen bekle ben de varayın u Kur’an’dan ben de alayım.”demi .
Millet camide toplanmı . mam demi ki:
mam, beleni a mı , millet da arcı ı açtımıydı ya da arcı ın içinde iyice gızan arı çıkarke tahı millete yapı mı , sokmu . Çift süren adamında a zından yüzünden sokmu konu amaz olmu , adam varmı garısının yanına, garısı sormu :
“Eee herif aldın mı Kur’an?” Adamı arı sokmu konu amıyor: “A uu uu” demi .
Garısı da:
“A herif bu gadar çok alıp gonu amayaca ına, az aslanda a zını doldurmasaydın ya.”
Öbür adamın garısı ko up gedenin birine sormu : “Hasan a a bizim herifi gördün mü?”
Adam ko arken ba ırmı :
“ ki Kur’an’ıla beleni a ı verdiydi”. (DK)
o. Nasrettin Köyü
Anamur’da fırın ekmekleri yeni çıkmı daha kimseler bilmiyor. Nasrettin köyünden birisi almı evine varmı . Balkona oturmu hanımına:
“Darı ekme i getir.” demi .
Hanımı getirmi . Ba lamı darı ekme inin arasına fırın ekme ini sarıp yemeye, o sırada da köylünün birisi oradan geçerimi .
“Ne yapan ay a a?’ demi . Adam da:
“Helva yeyorun helva” demi . (UÖ)