Bölüm Sonucu

Bilimsel yöntem belirleme çalışmaları sırasında ortaya konan sistemli bulgular, mimari tasarım sürecine metodolojik yaklaşımları oluşturmaktadır. Bu yaklaşımların ilk örneği Harris’e göre (1967), tasarımda bilgi iletiminde problem, seçenek, karar ve gerçekleştirmedir. Analiz, sentez, karar kuramı metodolojik yaklaşımda ele alınan bilimsel yöntemlerden sadece birkaçıdır. Metodolojik yaklaşımlarda mimari uslupların etkileri, örneğin Bauhaus’un sanayide verimlilik ilkesi, yapı endüstrisinin alt sistemi olarak tasarım çalışmalarına bir veri olarak girmiştir. Kaufman’a göre (1968), mimari tasarımda sistem yaklaşımında biçimbilimi yöntemi ve olaybilişimi yöntemi yalnızca birkaç örnektir. Bertalanffy tarafından tanımlanan disiplinlerarası kuramlardan: güdümbilim (sibernetik) ve bilişim (bilgi iletimi yöntemi) diğer

örneklerdir. Bilgi iletimi yönteminde mimarlık: işaretbilim, anlambilim, modeller ve işlev-mekan ilişkilerini içeren bir iletişim kuramıdır. İşte 2. Bölüm’de mimarlıkta göstergebilim yaklaşımı mimarlığı bir iletişim kuramı olarak değerlendirmiş, gösterge (bina), gösteren (biçim/anlatım), gösterilen (içerik/kavram) olarak açıklamıştır. Böylelikle biçimlendirme ilkelerine değinilmektedir. Eytişimci sistem yaklaşımı ise mimari stillerin eleştirel değerlendirilmesidir ki bu da 3. Bölüm’de ele alınmıştır. Bayazıt’a göre (1994), tasarlama metodlarından bazıları: ekip çalışmasıyla tasarlama: bilgisayar destekli grup teknolojileri; kontrol listeleri: performans şartnameleri vb.dir. Tasarım strüktürünü, tasarım sistemleri ve tasarım modelleri olarak açıklarsak, tasarım sistemlerinden C.Alexander’ın örüntü dili yaklaşımı mimari tasarımı çevresi içinde ele almaktadır. Tasarım modelleri ise mimari tasarımda simgesel (sembolik) olma, “metafor” kullanma, biçimsel (ikonik), ve benzer (analojik: analogous) özellikler taşımaktadır. Bu özelliklerin çeşitli mimari üsluplarda nasıl ağırlık kazandıkları ise 3.Bölüm’de ele alınmıştır. Bildirişim, mimarlıkta bilgi alışverişini: gönderici (mimar), mesaj (bina), kanal (ortam), kullanıcı (alıcı) olarak açıklamaktadır. Aksoy’a göre (1975), mimar-bina-kullanıcı arasında, tasarlama, algılama, biçimsel (algısal) ilişkiler oluşturma ilişkisi vardır. Bildirişimde, biçimbilim-göstergebilim (Doğu Avrupa), dilbilim-biçimbilim-göstergebilim (Barthes ve Saussure), güdümbilim-göstergebilim (Eco), ilişkileri incelenmektedir. 1967’de Harris’le başlayan metodolojik yaklaşımlardan en eskilerinden biri göstergebilimdir. Göstergebilimde gösterge (bina), gösteren (biçim/anlatım) aracılığıyla gösterilene (içerik/kavram) bir gönderme yapar. Binanın planı bir tür görüntüsel göstergedir. Göstergebilim edimbilim (ilişkiler), sözdizimi (syntax), anlambilim (semantics) veya yapısal kuruluştan (yapısalcılık veya eklemlenmeden) oluşmaktadır. Biçimin dizgesi ve içeriğin dizgesi incelenmektedir. Biçim dıştan algılanan formdur. Dilbilimde, gramerde, cümle dizgesi varken; mimarlıkta, yapının dizgesi: yapısal kuruluştur, yapım teknolojisidir, biçimlendirme öğeleridir, mekan dizgesidir, tipolojilerdir, mimari üsluplardır, detay-malzeme geliştirmedir. Gösterge dizgesi bir dizinin elemanlarının hangi ilkelerle biraraya geldiğini incelemektedir. Temel olarak cephe dizgesi, mekan dizgesi ve kitle organizasyonu üzerinde durulmaktadır. Göstergenin diziminde açıklayıcı çalışmalar, özellikle Ching (1996) ve Meiss (1990) tarafından belirlenen tasarım prensipleri üzerinde durularak örneklenebilir. Ching’e göre, gösterge dizgesinin dizimsel elemanları: ana elemanlar, biçim elemanları, organizasyonlar, dolaşım, oran, ölçek ve ilkelerdir. Dilbilimin sözdizimi yöntemiyle biçim ve mekan dizgesinin ve kitle organizasyonunun açıklanması mümkündür. Dilbilimin gramer yönteminin mimarlığa adaptasyonu ile biçim dizgesi gramer kuralları ve sözlük elemanları kullanılmaktadır. High Tech’in biçim dizgesi gramer kurallarının

başlıcaları: strüktür tasarımı ve detay, dijital üretim teknolojileri, ileri inşaat teknolojileri, enerji etkin akıllı bina tasarım kriterlerine dayanmaktadır. High Tech’in sözlük elemanları olarak: akıllı malzemeler, akıllı kabuk (çift cephe, aktif cephe), hareketli strüktürel elemanlar, panel elemanlar vb. kullanılmaktadır. Meiss ise algı, düzen, ölçü, yapı ve nesne, mekan, yer, biçim ve malzemenin doğası kavramları üzerinde durmaktadır. Dizimler çeşitli şekillerde anlamlandırılmaktadır. Kavram veya içeriğin semantik yani anlamsal boyutu ise, örneğin Ching’e göre mimari sistemler, mimari düzenler, teknoloji, program ve bağlamdır. Leech’e göre (1936), kavramın adı olan düzanlam, işaret edilen yananlam, sosyal anlam gibi çeşitli anlamlar vardır. Dilde sözdizimi ve anlambilim ile açıklanan kodlama ve kodçözme: tasarlamada, içerikte kuralların uygulanması ve anlamlamada, artzaman yapısalcılık, felsefe, mantık, insanbilim gibi bilimleri kapsamaktadır. Her kavramın adı onun düzanlamıdır; her mimari göstergenin düzanlamı belli bir işlevdir, örneğin okul yapısı vb.dir. Her kavramın yananlamı onun düzanlam yanında kazandığı çeşitli anlamlardır. Zeitgeist’e göre (çağın kendine özgü mantığı) insanların oluşturduğu dizgelerin değişimi göstergebilimin konusudur. Saussure, dilde birimlerin zaman içindeki evrimi (diyakronik) ve birimlerin kendi aralarındaki ilişkileri (senkronik) ile bütün olarak çalışması gerektiğini savunmuştur. Diyakroniğe örnek mimarlıkta yeni teknolojiler iken, senkroniğe örnek “metonim”, “metafor”, simge ve mitlerdir. Diyakronik ilkesine göre zaman içinde mimari elemanların dizimi, anlamı ve ilişkilerinin evrimi ve değişimi mimari üsluplarla incelenmelidir.

Aksoy’a göre (1977), biçimlendirme etkinliği soyut yapılardan somut yapılar yaratmadır. Mitchell’e göre (1990), biçimlendirme araçları: matematiksel nitelikli ve geometrik nitelikli tasarım yardımcı araçları olarak sınıflandırılmaktadır. Geometrik nitelikli tasarım yardımcı araçları ise: çizgisel, düzlemsel, üç boyutlu, düzlemsel geometrik ızgara, strüktürler, paketlenmeler olarak sınıflandırılmaktadır. Zellner’e göre (2000),“hard teknolojiler”in: üretim ve malzeme teknolojilerinin ve “soft teknolojiler”in: dijital teknolojilerin kullandığı tasarım yardımcı araçları üzerinde durulmaktadır. High Tech’in biçimlendirmesinde “hard ve soft teknolojiler” kullanılmaktadır. Geometrik nitelikli tasarım yardımcı araçları ile yapılan işlemlerden bazıları, düzlemsel nitelikli işlemler: temsil, dönüştürmeler (döndürme, ölçek değiştirme), biraraya getirme, yer değiştirme vb.dir. H.Pamir’e göre çeşitli biçimlendirme yaklaşımlarından bazıları: kabuk ve plan biçimlendirme ilişkileri, örüntü dili (pattern language), günün anlayışı, örneğin “High-Tech” olarak ele alınmaktadır. Yücel (1976), tipolojiler üzerinde durmaktadır. 3.Bölüm’de mimari üsluplar değerlendirilmiş ve High Tech yaklaşımı incelenmiştir.

3. MİMARİ TASARIM SÜRECİNE AKIMLARIN ETKİLERİ VE HIGH TECH