ORHANİYE KÖYÜNDE KÜLTÜREL VE DİNİ HAYAT A. ÖRNEKLEM GRUBUNUN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ
Çalışmamızın bu bölümünde Orhaniye göçmenlerinin ve İhsaniye Çerkesleri’nin dini ve sosyal hayatı incelenecektir. Bu bölümde örneklem üzerinde uyguladığımız anketin cevapları denencelerimiz çerçevesinde tablolar oluşturularak değerlendirilip yorumlanmaya çalışılacaktır.
İlk olarak örneklemimizin çeşitli özellikleriyle alakalı dağılımları ele alınacaktır. Bu tablolar bize örneklemin dağılımı hakkında bilgi verecektir. Araştırmaya katılanlara yöneltilen kişisel nitelikli soruların temel amacı örneklem grubunun sosyal ve kişisel karakteristikleri hakkında bilgi elde etmektir.
Örneklem grubuna ait kişisel bilgiler, cinsiyet, medeni durum, yaş, eğitim düzeyi, meslek, gelir düzeyi ve sahip oldukları çocuk sayısı gibi değişkenlerden oluşmaktadır. Bu tür bilgiler araştırmaya katılanların araştırma konusu ile ilgili dini ve sosyal nitelikli tutum, davranış ve kanaatlerini ortaya koymak için temel hareket noktasını oluşturmaktadır. Tablolarda Orhaniye Göçmenleri “O” harfi ile İhsaniye Çerkesleri “Ç” harfi ile gösterilmiştir.
1. Cinsiyet ve Yaş
Örneklemin cinsiyet ve yaş durumları aşağıdaki tablolarda görüldüğü gibidir.
Tablo 1: Örneklemin cinsiyete göre dağılımı Frekans Yüzde cinsiyet O Ç O Ç kadın 58 51 49,6 58,6 erkek 59 36 50,4 41,4 Toplam 117 87 100,0 100,0
27
Tablo 1 incelendiğinde Orhaniye Göçmenlerinde örneklemin % 49,6’sının (n=58) kadın % 50,4’ünün (n=59) erkek olduğu tesbit edilmiştir. Çerkeslerde örneklemin % 58,6’sı (n=51) kadın % 41,4’ü (n=36) erkek olduğu tesbit edilmiştir. Buna göre araştırmaya katılanların cinsiyetlerinin frekans dağılımlarına göre birbirlerine yakın oranda
temsil edildiği söylenebilir.
Tablo 2: Örneklemin yaş gruplarına göre dağılımı Frekans Yüzde yaş O Ç O Ç 18-25 21 30 17,9 34,5 26-40 50 21 42,7 24,1 41-60 33 31 28,2 35,6 61 ve yukarısı 13 5 11,1 5,7 Toplam 117 87 100,0 100,0
Tablo 2 İncelendiğinde Orhaniye Göçmenlerinin %17,9 (n=21) 18-25 yaş, %42,7 (n=50) 26-40 yaş, %28,2 (n=33) 41-60 yaş %11,1 (n=13) 61 ve yukarı yaş olduğu tesbit edilmiştir. Bu yaş gruplarını sırasıyla gençlik, ilk yetişkinlik dönemi, orta yaş dönemi ve yaşlılık72 diye kategorilere ayırabiliriz. Buna göre araştırmaya katılan Orhaniye Göçmenleri çoğunlukla (26-40) ilk yetişkinlik yaş grubuna dahil olduğunu söyleyebiliriz. İhsaniye Çerkeslerinde ise gençlik ve orta yaş gruplarının oranları Orhaniye köyüne göre daha yüksektir. Bu durum İhsaniye köyünün nüfus yapısını göstermektedir. Anketimiz İhsaniye Çerkesleri’nin çoğunluğunun köyde bulunduğu Kurban Bayramı günlerinde yapılmıştır.
Örneklemimizin yaş oranları 2007 yılında yapılan adrese dayalı nüfus sayımına paralellik göstermektedir. Adrese dayalı nüfus sayımına göre Türkiye nüfusunun ortalama yaşı 28,3’tür. Nüfusun yarısı bu yaşın altındadır. Örneklemimizin de yarıdan fazlası 40 yaş altıdır.73
Orhaniye köyünde yaşayanların çoğunlukla orta yaş ve yaşlı kuşaktan insanlar olduğu görülmektedir. Genç kuşak çalışmak ya da öğrenim görmek için şehirlerde bulunmaktadır. Tarımda teknolojinin gelişmesi ile birlikte insan gücüne ihtiyaç
72 Hayati Hökelekli, a. g. e., s. 280-286.
28
duyulmaması ve tarımın artı değer üretememesi, Orhaniye köyündeki gençlerin başka illere göç etmesine neden olmaktadır.
2. Medeni Durum
Medeni durum açısından araştırma alanımızda, evliliğe, aileye büyük önem verildiğini görmekteyiz. Örnekleme katılanların medeni durumlarına baktığımızda da, deneklerin 18 ve üzeri yaşlarda olduğu düşünülürse, evli olanların oranı %79,5’dir.
Örneklemde yer alanların medeni durumları aşağıdaki tabloda görüldüğü gibidir.
Tablo 3: Örneklemin medeni durumlarına göre dağılımı
Örneklemde yer alanların medeni durumlarına baktığımızda (Tablo 3) deneklerin 18 ve yukarı yaşlarda olduğu düşünülürse, Orhaniye köyünde evli olanların oranı %79,5 (n=93)’tir. %14,5’i (n=17) bekar, %6,0’ı (n=7) dul oldukları tesbit edilmiştir. Örneklemimizden boşanmış kimse çıkmamıştır. Bu sonuçlara göre evlenmeye, aile kurmaya ve aile yuvasının devamlılığına önem verildiği söylenebilir. Anketimize katılan göçmenlerin büyük çoğunluğunu evli olanlar oluşturmaktadır. Bu ankete katılanların çoğunluğunun ilk yetişkinlik ve orta yaş grubunda olmasının bir sonucudur.
Dul kalan örneklem oranı Orhaniye Göçmenlerinde % 6,0 İhsaniye Çerkesler’inde ise % 3,4 dür. Boşanma her iki köyde de bulunmamaktadır.
Çerkeslerde evlenme yaşı daha yüksektir. Tabloda bekâr Çerkesler’in oranı % 37,9 ile Orhaniye köyüne oranla daha yüksektir. Çerkes geleneklerine göre ailede büyüğün evlenmeden küçüğün evlenememesi, aile büyüklerinin çocuklarının olgunluğa erişmesini beklemesi, üstlenecekleri aile yükünün sorumluluğunun önemli görülmesindendir.
Frekans Yüzde medeni durum O Ç O Ç bekar 17 33 14,5 37,9 evli 93 51 79,5 58,6 dul 7 3 6,0 3,4 boşanmış Toplam 117 87 100,0 100,0
29 3. Öğrenim Durumu
Orhaniye köyünde özellikle son yıllarda eğitim ve öğretime çok önem verilmektedir. Üç katlı, modern donanımlı bir ilköğretim okulunun yapılması ve okulun tüm ihtiyaçlarının köylüler ve muhtarlık tarafından giderilmesi, eğitim ve öğretime ne kadar önem verildiğini göstermesi bakımından dikkat çekicidir. İhsaniye köyünde faal bir ilköğretim okulu bulunmamasına rağmen eğitim öğretime önem verildiği gözlenmiştir.
Önemli bağımsız değişkenlerden biri olan eğitim durumunda her kesim yer almıştır.
Tablo 4: Örneklemin eğitim düzeyine göre dağılımı Frekans Yüzde eğitim durumu
O Ç O Ç
okuma yazma bilmiyor 9 1 7,7 1,1
ilkokul mezunu 47 29 40,2 33,3
ortaokul veya ilköğretim mezunu 23 7 19,7 8,0
lise ve dengi okul mezunu 33 30 28,2 34,5
yüksekokul veya fakülte mezunu 5 20 4,3 23,0
Toplam 117 87 100,0 100,0
Tablo 4’de Örneklemin eğitim düzeyine göre dağılımı gösterilmiştir. Orhaniye köyünde okuma yazma bilmeyenlerin oranı %7,7 (n=9), ilkokul mezunlarının oranı %40,2 (n=47), ortaokul veya ilköğretim mezunu olanların oranı %19,7 (n=23), lise ve dengi okul mezunu olanların oranı %28,2 (n=33), yüksekokul veya fakülte mezunu olanların oranı ise %4,3 (n=5)’dür. Bu oranın düşüklüğü anketimizi kırsal kesimde uygulamamızdan kaynaklanmaktadır. İlkokul mezunu olanların oranı diğer gruplara göre yüksektir. Fakat, Orhaniye köyünde yüksekokul veya fakülte mezunlarının daha fazla oranda olduğunu düşünüyorum. Burada yüksekokul veya fakülte mezunlarının oranının düşük olması köy dışında şehirlere çalışmak üzere gittiklerinden kaynaklanmış olabilir. İhsaniye köyünde okuma yazma bilmeyenlerin oranı yok denecek kadar azdır % 1,1 (n=1). İhsaniye Çerkeslerinde lise ve dengi okul mezunları ile yüksekokul ve fakülte mezunları oranları Orhaniye köyüne oranla çok daha yüksektir. Bu durum İhsaniye Çerkeslerinin Orhaniye Göçmenlerine göre çok daha önce şehirlere göç etmelerinin bir yansıması olarak açıklanabilir.
30 4. Meslek ve Gelir Düzeyi
Gelir düzeyi ve mesleki işbölümü toplumsal yapıdaki farklılığı ortaya çıkaran temel dinamiklerdir. Toplumların varlıklarını devam ettirebilmeleri için işbölümü kaçınılmazdır. İşbölümü, gelir düzeyi ve meslekler, toplumda statü ve rol farklılıklarını buna bağlı olarak değişik toplumsal grupların ortaya çıkmasını sağlar.
Orhaniye köyüne meslek grupları açısından baktığımızda, çoğunluğunu ev hanımı ve çiftçilik-hayvancılıkla uğraşanlar oluşturmaktadır. İhsaniye köyünde ise çoğunluğu ev hanımları ve öğrenciler oluşturmaktadır. Mesleki açıdan örneklemimizde hemen her mesleki gruptan insana yer verilmiştir.
Tablo 5: Örneklemin mesleğe göre dağılımı Frekans Yüzde meslek O Ç O Ç çiftçilik-hayvancılık 30 5 25,6 5,7 esnaf 6 4 5,1 4,6 işçi 10 4 8,5 4,6 memur 7 10 6,0 11,5 işsiz 6 2 5,1 2,3 emekli 10 12 8,5 13,8 ev hanımı 42 27 35,9 31,0 öğrenci 3 21 2,6 24,1 diğer 3 2 2,6 2,3 Toplam 117 87 100,0 100,0
Tablo 5 İncelendiğinde Orhaniye köyündeki örneklemimizin mesleklere göre dağılımı %25,6’sı çiftçilik-hayvancılıkla uğraştığını (n=30), %5,1’i esnaf (n=6), %8,5’i işçi (n=10), %6,0’ı memur (n=7), %5,1’i işsiz (n=6), %8,5’i emekli (n=10), %35,9’u ev hanımı (n=42), %2,6’sı öğrenci (n=3), %2,6’sı da diğer seçeneğini işaretlemişlerdir (n=3). Diğer seçeneğindeki meslekler şoför, aşçı ve inşaat mühendisi şeklinde tesbit edilmiştir. Meslek sahibi olma veya daha iyi koşullarda yaşama isteği köyden kente göçü tetiklemektedir. Kendisini ev hanımı olarak tanımlayan kadınlar ev işlerinin yanı sıra hayvanların bakımı ve sağımı ile tarla ve bahçe işlerinde de çalışmaktadırlar. İhsaniye Çerkeslerinde meslek dağılımı sırasıyla yüksek olandan aşağıya doğru ev hanımı % 31,0 ,
31
Öğrenci % 24,1 , Emekli % 13,8 , Memur % 11,5’dir. Diğer şıkkını işaretleyen iki kişi ise şoför ve serbest meslek sahibidir. Her iki köyde de meslek gruplarında en yüksek oran ev hanımlarına aittir. İhsaniye Çerkeslerinde çiftçilik-hayvancılık yapanların az olması % 5,7 Çerkeslerin arazilerini satarak şehre yerleşmeleriyle açıklanabilir. Çiftçilik-hayvancılık daha çok Çerkes olmayan ve diğer köylerden bu köye yerleşmiş olan köylüler tarafından yapılmaktadır. Esnaf ve işçi oranları Orhaniye köyünde daha yüksektir. Şeker fabrikasının Orhaniye köyüne daha yakın olması pancar posası alım satımı, araçlara yüklenmesi, lokanta, kahvehane hizmetleri vb. işçilik ve esnaflık gerektiren işlerin Orhaniyeliler tarafından yapılmasındandır.
Tablo 6: Örneklemin aylık gelir durumuna göre dağılımı Frekans Yüzde
Ailenizin aylık gelir durumu nedir?
O Ç O Ç 0-500 TL 67 11 57,3 12,6 501-1000 TL 39 38 33,3 43,7 1001-2000 TL 11 23 9,4 26,4 2001 TL ve üstü 15 17,2 Toplam 117 87 100,0 100,0
Bu soruda aile içerisine giren toplam gelir sorulmuştur. Verilen yanıtlarda her iki grup farklılıklar göstermiştir.
Tablo 6 İncelendiğinde Orhaniye Göçmenlerinden örneklemde yer alanların aylık gelir durumları şöyledir. 0-500 TL arasında olanların oranı %57,3 (n=67), 501-1000 TL arasında aldığını söyleyenlerin oranı %33,3 (n=39),1001-2000 TL olduğunu belirtenlerin oranı ise %9,4 (n=11)’dür. Örneklemin hiçbiri 2001 TL ve üstü aylık gelir durumu belirtmemiştir. Görüldüğü üzere örneklemin yarıdan fazlası alt gelir grubunda yer almaktadır. Yaklaşık üçte biride orta halli gelir grubunda yer almaktadır. Ortanın üstü konumda bulunanların oranı %9,4 nisbetindedir ve bu nisbet oldukça düşüktür. Üst konumda yer alan herhangibir kimse bulunmamaktadır. Ancak bir asır önce gelen göçmenler asgari yaşam standartlarıyla yaşamak durumunda kalsalar da bu durum sosyo ekonomik gelişmeye bağlı olarak değişmiştir. Çerkeslerin sosyo ekonomik yapılarına baktığımızda Orhaniye Göçmenlerine oranla gelir seviyelerinin yüksek olduğu görülmüştür. Orhaniye Göçmenlerinde 2001 TL ve üstü gelir grubunda hiç kimse yer
32
almazken Çerkeslerin % 17,2’si 2001 TL ve üzeri gelir grubunda bulunmaktadır. Gelir düzeyi açısından Orhaniye Göçmenlerinde örneklemimizin büyük çoğunluğu alt ve orta gelir grubunda yer alırken, Çerkes örneklemimizin yarıya yakını orta halli gelir grubunda bulunmaktadır. Bu durum Çerkeslerin çoğunluğunun şehirde yaşaması ve ailede hemen herkesin gelire katkıda bulunmasıyla açıklanabilir.
5. Çocuk Sayısı
Çocuk eski Türk ailesinde çok değerlidir. Kadının çocuğu olursa ona olan sevgi ailede çok yükselir “uşağı (çocuğu) olan eve şeytan girmez, uşak evin gülüdür” denir. Çocuğun doğumundan sonra aile sosyal bütünlüğünü tamamlar ve giderek toplumun odak noktası olma durumunu kazanır. Değişen sosyal ve kültürel şartlar içinde aile nesillerin devamını sağlamakla yükümlü olup çocukları yetiştirerek sosyalizasyon süreci içinde topluma kazandırması sebebiyle görevini ve önemini artırmaktadır.74
Aile kurumunun varlığı ve devamlılığı doğumla sağlanabilmektedir. Çocuğun doğması aileye yeni bir statü kazandırmış, toplum nazarında ailenin prestijini artırmıştır.
Evli çiftlerin çocuğunun olması aile yuvasının mutluluk kaynağıdır. Aileye yeni bir üyenin katılması çoğu zaman sevinçle karşılanır.
Doğurganlık tüm kadınlarda evlilik kurumu içinde gerçekleşmektedir. Kırsal kesimde yeni çiftlerin çocuğunun olmaması çevre tarafından hoş karşılanmamakla birlikte, şehirleşmiş toplumlarda bu durum normal karşılanabilmektedir.
Orhaniye köyünde çocuk doğumu köyde görev yapan bir ebe tarafından veya ilçe merkezinin yakın olması dolayısıyla hastanede gerçekleşmektedir. İhsaniye köyünde doğumlar köyde ebe olmadığı için hastanelerde gerçekleşmektedir.
Örneklem köylerimizde nüfus artış hızının azaldığı görülmektedir. Her iki köyde de aileler iki çocuk sahibi olma eğilimindedir.
Örneklem grubumuzun sahip oldukları çocuk sayısı dağılımı aşağıda verilmiştir.
74 Nihat Nirun, Sistematik Sosyoloji Yönünden Aile ve Kültür, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1994, ss. 19, 24.
33 Tablo 7: Örneklemde sahip olunan çocuk sayısı
Frekans Yüzde çocuk sayısı O Ç O Ç 1 15 4 12,8 4,6 2 37 23 31,6 26,4 3 22 11 18,8 12,6 4 10 6 8,5 6,9 5 5 3 4,3 3,4 6 ve yukarısı 6 5,1 Çocuğum yok 5 38 4,3 43,7 Cevapsız 17 2 14,5 2,3 Toplam 117 87 100,0 100,0
Tablo 7’yi incelediğimizde Orhaniye köyünden seçtiğimiz örneklemde bir çocuğunun olduğunu belirtenlerin oranı %12,8 (n=15) iki çocuğunun olduğunu belirtenlerin oranı %31,6 (n=37), üç çocuğunun olduğunu belirtenlerin oranı %18,8 (n=22), dört çocuğunun olduğunu belirtenlerin oranı %8,5 (n=22), beş çocuğunun olduğunu belirtenlerin oranı %4,3 (n=5), altı ve yukarı sayıda çocuğunun olduğunu belirtenlerin oranı ise %5,1 (n=6)’dır. Çocuğum yok ifadesini belirtenlerin oranı %4,3 (n=5), ve bu soruya cevapsız ifadesini belirtenlerin oranı da %14,5 (n=17) ile bekârlardır.
Çerkeslerin büyük çoğunluğu %43,7 çocuğum yok cevabı vermişlerdir. Bunun sebebi Çerkeslerin geç evlenmeleri ile açıklanabilir. Her iki köyde de iki çocuk sahibi olma eğilimi olduğu görülmektedir.
Bu verilere göre, kentleşmenin okur-yazarlık oranının artması, kitle iletişim araçlarının yayılması vb. faktörlere bağlı olarak meydana gelen sosyal ve kültürel değişimler, çocuk doğum oranlarında azalmayı meydana getirmiştir. Yine ilgili tabloya bakıldığında Orhaniye köyünde üçten fazla çocuk sahibi olma düşüncesinin yaygın olmadığı, doğum kontrolüne dikkat edildiği de anlaşılmaktadır.
34
B. ARAŞTIRMANIN İNANÇLA İLGİLİ BULGULARI