B. Yaşam Boyu Öğrenme Stratejileri
2. Avrupa Birliği Politikaları
Yaşam boyu öğrenme, AB. politikalarında önemli yere sahiptir. Yaşam boyu öğrenme strateji ve sistemleri, her ne kadar günümüzde güvenceli esneklik uygulamalarına geçişte ve bu bağlamda istihdam edilebilirliği ve istidam güvencesini sağlamada önemli bir role sahip olsa da, bu strateji ve sistemlerin önemi çok daha eskilere dayanmaktadır.
Günümüzde, AB. politikalarının temel ilkesi olan yaşam boyu öğrenme, ilk kez, 1973 yılında yayınlanan Janne Raporu’nun ardından, 1991 yılında yayınlanan Avrupa Topluluğu’nda Yüksek Eğitim Memorandumu (the Memorandum on Higher Education in the European Community) ve Avrupa Topluluğu’nda Açık–Uzaktan Eğitim Memorandumu (the Memorandum on Open Distance Learning in the European Community) içerisinde yer almıştır. Burada sözü edilen ilk Memorandum’da, üniversitelerin yüksek vasıflara sahip, yüksek kaliteli işgücü yetiştirmedeki sorumluluğu vurgulanmış ve sürekli eğitimdeki önemli rolü belirtilmiştir. Diğer Memorandum’da ise, açık–uzaktan eğitim, yaşam boyu öğrenime ulaşmada önemli bir kaynak olarak yer almıştır. Đlerleyen zamanlarda yaşam boyu öğrenme kavramı, Topluluk belgelerinde rekabet, büyüme ve istihdam konularına ilişkin sorunları aşmada bir araç olarak benimsenmiştir180.
179
RODRIGUES; s. 59.
180 EURYDICE; Lifelong Learning: The Contribution of Education System in the Member States of
the European Union Results of the EURYDICE Survey 2. EURYDICE European Unit, Brussels, 2000, s. 10.
Sözü edilen Memorandumların ardından, 1995 yılında Eğitim için Beyaz Kitap: Öğrenen Topluma Doğru–Öğrenme ve Öğretme isimli AB. belgesi yayınlanmıştır. Bu belge, yaşam boyu öğrenme alanında Topluluk politikalarının temel kaynağı olmuştur. Bu belge, öğrenmede bireylerin sorumluluğunu belirtirken; öğrenen toplumun yapılanması için beş genel amaca vurgu yapmaktadır. Bu beş temel amaç, yeni bilginin edinilmesinin desteklenmesi, okul ve iş hayatının birbirine yakınlaştırılması, sosyal dışlanmanın engellenmesi için ikinci bir okul şansı sunulması, bazı Topluluk dillerinde yeterliliğin desteklenmesi, insan kaynakları ve eğitime yatırım yapılması olarak belirtilmiştir181.
Bunun ardından, 1996 yılında kabul edilen Avrupa Yaşam Boyu Öğrenme Yılı (1996 the European Year of Lifelong Learning), yaşam boyu öğrenmenin AB. politikalarında yer almasına ilişkin düşünceyi yoğunlaştırmıştır. Ayrıca, hükümetlere, şirketlere ve bireylere yaşam boyu öğrenme konusunda ve her birinin eğitim ve öğretime yapacakları yatırımların sorumlulukları hakkında bilgi sağlamaktadır182. 1997 yılında ise, Başarılan Programlar: Bilgi Avrupa’sına Doğru (What the Programmes Have Achieved: Towards Europe of Knowledge) isimli Komisyon raporunda yaşam boyu öğrenme, 2000–2006 eğitim programları önerileri ile ilişkilendirilmiştir183.
AB. düzeyinde 2000 yılında ortaya konan Lizbon Stratejisi’nde, AB.’nin dünyanın en rekabetçi ve dinamik bilgi ekonomisi haline gelebilmesi, daha çok ve daha iyi iş imkanları sağlayan sürekli bir ekonomik büyüme gerçekleştirebilmesi ve sosyal uyumun sağlanması amacıyla 10 yıllık bir strateji belirlenmiştir. Lizbon Stratejisi’nin amaçlara ulaşmak için, yaşam boyu öğrenme stratejilerinin de geliştirilmesi gerekmektedir. Çünkü yaşam boyu öğrenme, Lizbon Stratejisi’nin temel unsurlarından birini oluşturmaktadır.
181 EUROPEAN COMMISSION; White Paper on Education and Training: Teaching and Learning
Towards the Learning Society. Education and Vocational Learning, Brussels, 1995, s. I.
182
Barry J. HAKE; “Lifelong Learning and the European Union: A Critique a ‘Risk Society’ Perspective,” (Đçinde) International Perspectives on Lifelong Learning. (Eds. John Holford, Peter Jarvis, Colin Griffin), Kogan Page, London, 1998, s. 33.
Bu bağlamda, beşeri sermayeye yönelik yatırımın artırılması ve yaşam boyu öğrenmenin geliştirilmesi önem taşıyan unsurlardır. Çünkü, yüksek vasıflı işgücü, yeni teknolojileri yaratma ve bunları daha verimli kullanma yeteneğine sahiptir. Yapısal değişimler ve hızlı verimlilik artışı gerekliliği, yüksek vasıflı ve uyum sağlayabilen işgücüne sürekli olarak yatırım yapmayı gerektirmektedir. Bu nedenle, işgücü piyasası esnekliği, verimlilik artışına ya da yeni becerilere hızlıca uyum sağlayabilmesi için yüksek vasıflı işgücüne gerek duymaktadır. Becerilerin sürekli olarak artırılması, çalışanların yaşam boyu istihdam edilebilir olmalarını sağlamanın bir yoludur. Bu bağlamda, yaşam boyu öğrenme, çalışanların yeni iş çevresine uyum sağlamalarını kolaylaştıran araçlardan biridir184.
Lizbon Stratejisi yanında, 2000 yılında ortaya konmuş Yaşam boyu Öğrenme Memorandumu (A Memorandum on Lifelong Learning), Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanmış bir diğer belgedir. Memorandum’da yaşam boyu öğrenme, vatandaşların gelişimi, sosyal bütünleşme ve istihdam için gerekli olan politikalar olarak tanımlanmıştır. Bu bağlamda, yaşam boyu öğrenme, okul öncesi çağlardan emeklilik sonrası dönemleri de içeren sürekli bir öğrenme faaliyetidir. Bununla birlikte, Memorandum, esasen, istihdam edilebilirlik üzerinde odaklanmıştır. Bu bağlamda, daha fazla istihdam edilebilirlik ve artan uluslararası rekabet edebilirlik için Avrupa işgücünün becerilerinin geliştirilmesi öngörülmüştür185.
Memorandum’da üye ülkelerde yapılması gereken çalışmalara ilişkin olarak altı temel öğe belirtilmiştir. Bunlar, herkes için yeni temel beceriler; insan kaynaklarına daha fazla yatırım; eğitim ve öğretimde yenilik; eğitime değer verilmesi; rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin gözden geçirilmesi; eğitimin öğrenenlere yakınlaştırılması olarak sınıflandırılmıştır186.
184 EUROFOUND; “Approaches”, s. 6.
185 Irakli GVARAMADZE; “Lifelong Learning (LLL): It Is Never too Soon or too Late for Learning,”
AEGEE Education Working Group Expert on LLL, July 2007,
(http://www.projects.aegee.org/educationunlimited/files/Lifelong_Learning_brief.pdf), (20.11.2008), s. 1.
186 Commission of the European Communities; “A Memorandum on Lifelong Learning,” Commission
Memorandum’un ardından Avrupa Komisyonu’nun 21 Kasım 2001 tarihinde kabul ettiği Yaşam Boyu Öğrenme Gerçeği için Avrupa Alanı Yaratma Tebliği (Making a European Area of Lifelong Learning a Reality), yaşam boyu öğrenme stratejilerinin önemini ortaya koymaktadır.
Tebliğ’de yaşam boyu öğrenme, istihdam açısından eşgüdümlü bir stratejinin gelişmesinde rol oynadığı gibi, vasıflı, eğitimle ve uyum sağlayabilen işgücünün gelişmesine de katkı sağlamaktadır. Bu, bireylerin işgücü piyasasına girişlerini önleyen eşitsizlik ve sosyal dışlanma gibi engellerin ortadan kalkması anlamına da gelmektedir. Bu bağlamda, yaşam boyu öğrenme, bilgi, beceri ve yeterliliği arttırmak amacıyla, kişisel, toplumsal ve istihdam bağlamlarında yaşam boyu süren tüm öğrenim aktiviteleri olarak tanımlanmaktadır187.
2002 yılının Haziran ayında, Eğitim Konseyi tarafından Yaşam Boyu Öğrenme ile ilgili Karar kabul edilmiştir. Buna göre, yaşam boyu öğrenme ile ilgili daha önceki süreçler ve alınan karlar bir kez daha vurgulanmıştır. Karar’da yaşam boyu öğrenmenin, AĐS.; beceriler ve hareketlilik eylem planı; Sokrates, Leonardo da Vinci ve Genç Topluluk programları; e–öğrenme girişimleri ve diğer araştırma ve yenilik faaliyetleri bünyesinde geliştirilen politika ve faaliyetlerle geliştirilmesi öngörülmektedir. Bunlara ek olarak, Karar’da üye ülkeler Memorandum’da belirtilen öncelik alanlarında çalışmalar yapmaya davet edilmiştir188.
2004 yılının Temmuz ayında ise, Komisyon, yaşam boyu öğrenme alanında bütünleştirilmiş eylem planını oluşturmak amacıyla önerisini sunmuştur. Bu bağlamda, Bütünleştirilmiş Yaşam boyu Öğrenme Programı, yaşam boyu öğrenme amaçlarına ulaşmak için Sokrates ve Leonardo da Vinci gibi topluluk eğitim programları, e–öğrenme programı, Europass189 girişimi ve Avrupa düzeyinde
187EUROPEAN COMMISSION; Making a European Area of Lifelong Learning a Reality.
Directorate– General for Education and Culture, Brussels, November 2001, s. 6–9.
188
Council of European Union; “Council Resolution of 27 June 2002 on Lifelong Learning,” Official Journal of the European Communities. 2002, s. 1–3.
189 Europass: Aralık 2004 tarihinde kabul edilmiş olan nitelik ve yeteneklerin şeffaflığının sağlanması
topluluk programlarında destek alan değişik eylemlere dayanmakta ve bunlara yönelik eylemleri belirlemektedir190.
Aralık 2006 tarihinde, Yaşam Boyu Öğrenme için Temel Yetkinlikler– Avrupa Referans Çerçevesi isimli rapor kabul edilmiştir. Bu raporun dört temel amacı bulunmaktadır. Bu amaçlar, bilgi toplumunda kişisel gelişim, aktif vatandaşlık, sosyal bütünleşme ve istihdam edilebilirlik için gerekli olan temel yetkinliklerin belirlenmesi ve tanımlanması; temel yetkinliklerin uygulanması amacıyla üye ülkelerin desteklenmesi, ulusal düzeyde ve Avrupa düzeyinde referans araçları sağlanması ve eğitim ve öğretim konusunda AB. düzeyinde daha fazla faaliyet gösterilmesi için bir çerçeve sunmaktır191.
Yaşam Boyu Öğrenme için Temel Yetkinlikler–Avrupa Referans Çerçevesi’nde, yaşam boyu öğrenmede, sekiz temel yetkinlik ortaya konmuştur. Buna göre, anadilde iletişim; yabancı dillerde iletişim; bilim ve teknolojide matematiksel yetkinlik ve temel yetkinlikler; dijital yetkinlik; öğrenmeyi öğrenmek; kişiler arası, kültürler arası ve sosyal yetkinlikler ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlik; girişimcilik ve kültürel ifadeler Referans Çerçevesi’nde belirtilen sekiz temel yetkinlik alanı olarak ifade edilmektedir. Bunun yanında, Referans Çerçevesi bağlamında ortaya konan sekiz temel yetkinlikte rol oynayan bazı konular işlenmektedir. Bunlar, eleştirel düşünme, yaratıcılık, girişimcilik, problem çözme, risk değerlendirme, karar alma ve yapıcı yönetim olarak ifade edilmiştir192.
2008 yılında yürürlüğe giren Avrupa nitelikler Çerçevesi, esasen, iki temel amacı içermektedir. Bunlar, AB.’ne üye ülkelerin vatandaşlarının üye ülkeler arasındaki hareketliliğini artırmak ve onların yaşam boyu öğrenme koşullarını kolaylaştırmaktır193. AB. üye ülkeleri arasında en iyi uygulamaları örnek almak ve
190 Commission of the European Communities; Proposal for a Decision of the European Parliament
and the Council Establishing an Integrated Action Programme in the Field of Lifelong Learning. COM (2004) 474 Final, Brussels, 2004, s. 2.
191 European Commission; Key Competences for Lifelong Learning–European Reference Framework.
Directorate–General for Education and Culture, Belgium, 2007, s. 3.
192 A. k.; s. 3.
193 European Commission; The European Qualifications Framework for Lifelong Learning (EQF).
Avrupa Nitelikler Çerçevesi’ne (European Qualifications Framework) yaklaşmak için daha fazla işbirliği ve daha yakın diyalog önem taşımaktadır. Avrupa Nitelikler Çerçevesi, niteliklerin tanınmasını ve farklı ulusal sistemlerin eğitim ve öğretim niteliklerinin kolayca birbirine aktarılmasını sağlamaktadır.
Sonuçta ilk kez 2006 yılındaki AK. kararıyla oluşturulan Yaşam Boyu Öğrenme Alanında Birlik Faaliyeti için Program–Yaşam Boyu Öğrenme Programı (The Programme for Community Action in the Field of Lifelong Learning–Lifelong Learning Programme), 2007–2013 yıllarını kapsayan bir program olarak oluşturulmuştur. Fakat, Program, her yıl yenilenen kılavuzlarla geliştirilmektedir. Yaşam Boyu Öğrenme Programı’nın amacı, sürdürülebilir ekonomik büyüme, daha fazla ve kaliteli işler ve daha fazla sosyal bütünleşme ile geliştirilmiş bir bilgi toplumu olarak AB.’nin gelişimine yaşam boyu öğrenme uygulamalarıyla katkıda bulunmaktır194.