Avrupa Birliği Misyonlarında Kadın

AB, OGSP çerçevesinde sivil ve askeri araçlar kullanarak pek çok operasyon gerçekleştirmektedir. OGSP’nin operasyonel hale geldiği 2003’ten günümüze 18’i tamamlanmış olmak üzere toplam 35 misyon ve operasyon yürüten AB, söz konusu misyon ve operasyonlarında insani güvenliği ön planda tutan bir eğilimle, daha çok barışın koruması, çatışmaların önlenmesi, uluslararası güvenliğin sağlanması, hukukun üstünlüğünün desteklenmesi ve insan kaçakçılığının önlenmesi amaçlarına odaklanmaktadır.

Kadınların AB misyon ve operasyonlarındaki konumları ise, AB’nin 2000’li yıllar itibariyle özellikle de 2008’de ortaya koymuş olduğu kapsamlı yaklaşımı ile ön plana çıkmış; Birlik, barışı koruma ve kriz yönetimi çerçevesinde toplumsal cinsiyetin ana akımlaştırılması konusunda taahhütlerde bulunmuştur. Bu taahhütleri doğrultusunda misyonlarında toplumsal cinsiyet danışmanı bulundurmakta ve kadınların misyonlara katılımını desteklemektedir. AB kurumları da OGSP operasyonları ve Avrupa silahlı kuvvetlerinde, özellikle kadınların sayısal temsili gibi konuları ele almaktadır.493 _{2008 yılı kadınların katılımı konusunda milat olarak kabul}

edilirse 2008-2017 arasında AB misyon ve operasyonları incelenmeye değerdir.

AB, 2008-2017 yılları arasında 16’sı sivil, 10’u askeri olmak üzere toplam 26 misyon ve operasyon yürütmüştür.494 _{AB OGSP kapsamındaki misyon ve}

operasyonlarında görevlendirdiği personel ile ilgili düzenli istatistik tutmamaktadır;

492 _{A.g.e., s.6.}

493 _{Irène Eulriet, “Towards More Coherence? Policy and Legal Aspects of Gender Equality in the Armed}

Forces of Europe”, European Integration, Cilt: 31, Sayı: 6, November 2009, s.743.

494 _{European External Action Service, EU Missions and Operations: As a Part of the EU’s Common}

Security and Defence Policy (CSDP), 5 March 2018, https://eeas.europa.eu/sites/eeas/files/factsheet-

dolayısıyla kadınların bu görevlerdeki sayı ve niteliklerini yani temsilini değerlendirmek için de yeterli istatistik bilgisi mevcut değildir.495 _{Hatta 2010 yılına}

kadar SIPRI’nin elde ettiği veriler de toplumsal cinsiyete göre sınıflandırılmamış olup 2010-2017 arasındaki verilerde sınıflandırma yapılmış; ancak bunlar da yıllık istatistiklerden derlenmiş ve çok fazla detay içermeyen bilgileri kapsamaktadır.496

Tablo 4: 2010-2017 yılları arasında AB OGSP Askeri Misyonlarına Katılan Kadınların Oranları497 Operasyon Adı Yıllar 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 EUFOR ALTHEA 5,5 3,7 - 3,2 6,8 5,3 5,2 5,6 EUFOR RCA - - - - 3,7 - - - EUMAM RCA - - - 4,4 - - EUNAVFOR (Sophia) - - - 8,4 8,2 1,6 EUNAVFOR (Somalia) - - - 7,9 6,3 12,5 6,5 14,9 EUTM Mali - - - 3,6 6,0 5,6 8,0 7,8 EUTM RCA - - - 6,0 4,3 EUTM Somalia 2,1 4,8 1,3 2,3 - 4,1 5,5 6,6

Tablodaki bilgiler ışığında bir değerlendirme yapıldığında, yıllar içerisinde AB askeri misyonlarında kadın oranlarında artış olduğu; ancak bu oranda sürekli artış olmadığı kimi yıllarda oransal olarak azalma olduğu da görülmektedir. Ayrıca tabloda kimi operasyonlar için bazı yıllarda oran verilmemiştir. Bunun iki nedeni vardır. Birincisi operasyonun başladığı ve bittiği yıllar ikinci ise, o yıllarda toplumsal cinsiyeti göz önünde bulunduran verilerin bulunmayışıdır. Yıllara göre toplam kadın oranına bakıldığında da 2010-2017 yılları arasında kadın oranında, 2013 yılından itibaren artışın olduğu görülmektedir. Bunun da kadın sayılarının mutlak artışından değil erkek

495 _{Timo Smith-Kajsa Tidblad Lundholm, “Trends in Women’s Participation in UN, EU and OSCE}

Peace Operations”, SIPRI Policy Paper, Sayı: 47, October 2018, s.13.

496 _{A.g.e., s.14.} 497 _{Gös. yer.}

sayılarındaki azalmadan kaynaklandığı da bilinmektedir. Bununla birlikte, kadınların misyonlarda görevlendirildikleri konumlar da önem arz etmektedir. Nitekim hâlihazırda devam eden sadece iki sivil misyonun başkanı kadındır, yani kadınların üst seviyelerdeki sayıları oldukça sınırlıdır. Öte yandan, OGSP’nin AB’nin en devlet merkezci politika alanlarından biri olması ve kadınların söz konusu politika alanlarındaki mevcudiyetinin de üye devletlerin kendi ulusal politikalarında, bu konuda nasıl bir yol izledikleriyle doğrudan ilişkili olması, üye devletlerin hem ulusal hem de uluslararası alanda, dış ve güvenlik politikalarında kadınların görünür kılınması çabası açısından önemini göstermektedir.

Kadınların OGSP misyon ve operasyonlarına katılımlarının istenilen seviyeye ulaştığını söylemek mümkün değildir; kaldı ki bu alanda yeterli istatistiki verinin olmamasının da dikkate alınması gerekmektedir. Önemli olan bir başka şeyse söz konusu politika alanlarında kadınların ne kadar etkili olduğudur. Sayısal verilerden çok feminist uluslararası ilişkiler yaklaşımı çerçevesinde kadınların bu alanlarda ne kadar görünür kılındığı ve nitelikleri daha önce de belirtildiği gibi oldukça önemlidir. Bununla birlikte, kadınların dış ve güvenlik politikalarındaki varlıklarının etkilerini değerlendirebilmek için sayısal olarak da bu alanlarda daha fazla yer almaları gerektiği de yadsınamaz bir gerçekliktir. Zira Hooper’ın da belirttiği gibi feminen değerlerin dikkate alınabilmesi öncelikle bu alanlarda kadın sayılarının arttırılmasına bağlıdır.498

Kapsamlı yaklaşımın benimsemesinin üzerinden yaklaşık on yıl geçmesine rağmen, AB’nin taahhütleri ile uygulamaları arasında hala boşlukların olduğu bilinmektedir. Bu konuda Kosova Kadın Ağı Genel Müdürü Igballe Rogova’nın yapmış olduğu değerlendirme son derece önemlidir, zira Rogova, Brüksel, Viyana ve Stockholm’de BMGK’nın 1325 sayılı kararı ile ilgili onlarca konferansta konuştuğunu; ancak bu konferanslardaki üst düzey yetkililerin söz konusu konuşmaları dinler gibi yaptığını ve harekete geçmediğini ifade etmiştir.499 _Bundan

dolayı da BMGK’nın 1325 sayılı kararına dayanılarak ortaya konulan söz konusu kapsamlı yaklaşımın en önemli etkisinin, AB nezdinde kadın, barış ve güvenlik

498 _{Charlotte Hooper, a.g.e., s.50.}

499 _{Kosovo Women’s Network, 1325 Facts and Fables: A Collection of Stories About the}

Implementation of United Nations Security Council Resolution 1325 on Women, Peace and Security in Kosovo, Derleyen: Nicole Farnsworth, Night Desing, Prishtina 2011, s.4-5.

konularında farkındalık yaratmak noktasında olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, ortaya konulan taahhütlerin uygulanabilmesi için daha fazla kurumsal desteğe ihtiyaç olduğuna dair görüşlerin yanı sıra bu konularda stratejik feminist aktörlerin ve ağların olmasının kadın, barış ve güvenlik gündeminin AB dış ilişkileri ile güvenlik politikalarına daha güçlü bir şekilde uyum sağlayacağı da ifade edilmektedir.500

500 _{Roberta Guerrina-Katherina A. M. Wright, “Gendering Normative Power Europe: Lessons of the}