Arthropodlar , homonom segmentli olan annelidlerin aksine Heteronom segmentlidirler. Yani embriyo dönemlerinde muhtelif vücut bölgelerindeki segmentler değişik şekilde gelişerek bir takõm bölgeler meydana getirmiştir. Bu bölgeler baş , toraks ve abdomen olmak üzere üç kısımdırr. Arthropodlardaki simetri , annelidlerde olduğu gibi , bilateraldir. Hareket değişik sayõdaki segmentlerden yapılmış bacaklarla sağlanır. Kasları enine çizgilidir. Kontraksiyon süratli olduğundan , hareket de çabuk olur. Deri , kutikula ve Ca tuzlarının birikimi ile olağanüstü sertleşmiş iskelet hayvanın büyümesine engel olmaz (her larva ergin hale gelinceye kadar belirli sayıda deri değiştirir. Bu sayı türe , sıcaklığa ve besine göre değişik olup 5-7 kadardır. Arthropodlarda her segmentte bir çift ekstremite yer alır. Ancak birçok grupta segmentler kaynaşmış olup dolayısıyla ekstremite sayısı segment sayısını belirler. Başta: Antenler , ağız ekstremiteleri ve gözler bulunur. Toraksta yer alan ekstremiteler hareketi sağlar ve çeşitli gruplarda yürüme , çoğalma , duygu organı , koşma gibi çok değişik görevleri görür. Sindirim borusu vücut boşluğunda serbest olarak uzanır. Dolaşım sistemleri açıktır. Kan kısmen damarlarda kısmen de vücut boşluklarında dolaşır. Boşaltım organları koksal bezler , maksil bezleri , anten bezleri veya böceklerde olduğu gibi malpiki boruları şeklindedir. Solunum suda yaşayanlarda solungaç veya boru ve kitap şeklindeki trakelerle yapılır. Sinir sistemi beyin , yutak konnektifi ve karın ganglionlarından ve bir dış iskelet meydana getirmiştir. Dış iskelet harekete engel olmamak için segmentler arasında kesintili olup yerini ince deri kıvrımlarına bırakır. Kaslara destek ödevini görür , zaman zaman atılır ve alttaki deriden yeniden meydana getirilir ki buna deri değiştirme denir. Böylelikle dış meydana gelmiştir. İp merdiven şeklindeki duyu organları iyi gelişmiştir. Antenler , basit ve bileşik gözler işitme organları ve denge organları bulunur. Ayrı eşeylidirler. Döllenme genellikle içte olur. Bazılarında partenogenez de görülür. Genel organizasyon ile Arthropodalar muhtemelen Annelidaya benzeyen vücudu segmentli kurt (larva) gibi bir atadan köken almışlardır. Bu köken canlıda , çok basit yapılı olan baş muhtemelen duyu kıllarını
Bölüm
7
Bu bölüm için Power point sunumu adresi:
İ Ç S U L A R Z O O B E N T O Z U
taşımaktaydı. Ağız ventral tarafta yerleşmiştir. Prostomiumun gelişmesindeki ilk basamak bir çift ventral üye yeni bacakların her vücut segmentinde meydana gelmesi ve hareketin buna ilavesidir. İkinci aşama da buna paralel biçimde başta duyu organları olan göz ve antenlerin gelişimidir.
Göl ve akarsu benthozunun en önemli kısmını oluştururlar. Tür sayısı olarak çok fazladır. Ostrocada dan arthropodaya , dipturadan odonataya kadar çok çeşitli ve fazla türle temsil edilir. littoral ve profundal’ a kadar hemen her yerde bulunurlar. Hayatlarının tamamını evde geçiren türlerin yanında hayatlarının bir kısmını su dışında yarı sucul türleride kapsar. Genellikle çok küçük (1mm den küçük)boylu bivalv crustacealardır , ve neredeyse bütün sucul habitatlarda yaşarlar. Kabukların yüzeysel olarak coonchastrachlar’a benzer ve rahatsız edilmedikleri zaman açıktırlar. Ostracadlar klodoserler gibi omnivordurlar ve bakterii , algdetritus ve diğer milroorganizmalar üzerindefiltrasyon la beslenir. Birçok tür partenogenetik üreme göstermesine karşın bazı türlerde syngamik üretim gözlenir. partenogenetik türlere erkeklerde rastlanmıştır. Yumurta gelişimi sıcaklıkla olup günlerden aylara kadar değişim gösterir. Yavrular nauplius olarak adlandırılır , ve ergin olana kadar 9 değişim gösterirler.
Mysidacea
Boyları 3 cm e kadar ulaşabilien kerevit yada karidesleri andıran hayvanlardır. Vücutlarındaki uzantı yada extremiteler uzamış olmalarına rağmen çok sayıda seta taşır , ve genel olarak aktif yüzme için büyük ölçüde değişikliğe uğramışlardır. Üreme sadece sonbaharın soğuk periyodu ,kış ve ilkbaharın başlarında meydana gelir.
Şekil 39 tatlısu karidesi
Her bir kuluçkalamada yaklaşık 40 yumurta bulunur ve bu yumurtalar dişinin ventralindeki bir kesede(marsupium: kuluçka kesesi) da tutulurlar(keseli karides bundan denmiştir. Solungaçların olmayışı yüzünden mysidaeler carapasları yoluyla solunum yaparlar. Fazla oksijene ihtiyaç duyması ve soğuksever canlılar olmalarından sadece oligotrofik göllerde dağılım gösterirler.n önemli iki cins olan myso ve neomysis ; diurnal (günde iki göç) yaparlara.
İ Ç S U L A R Z O O B E N T O Z U
Şekil 40
Omurgasızlar içinde vücutlarına göre en hızlı vertikal göç yapan canlılardan biri olarak tanımlanırlar.
Isopoda
( Eşayaklalılar )Genelde karasal ve denizel formlar olmalarının yanında bazen de göllerin ve derelerin bentozlarında görülür. Genelde boyları 2 cm’den küçük olup vücutları dorsa-ventralden yassılaşmıştır. Carapax hiçbir zaman tam olarak gelişmemiştir. Baş toraksın birinci segmenti ile kaynaşmıtır. Toraks 7 veya 6 segmentlidir. Abdomen çok kısa ve segmentleri birbirine kaynaşmıştır. Bir dişi birkaç yüz yumurta yapabilir ve yumurtalar ile genç bireyler dişi kuluçka keselerinde 1 ay boyunca kalırlar. Üreme sıcak mevsimlerde ,ilkbahar ve yaz başlangıcında meydana gelir.
Asullus bireyleri yumuşak ve verimsiz sularda kesinlikle bulunmamaktadır
İ Ç S U L A R Z O O B E N T O Z U
Amphipoda
Amfipotlar ya da tırnaksılarAmphipoda) , Malacostraca sınıfından , karapaksı olmayan ve genellikle yandan basık bedenli , göğüs ayaklarında lameller veya solunum torbaları bulunan , kalbi vücudun ön kısmında yer alan , çoğu suda (özellikle de tuzlu su) yaşayan ve iyi yüzen , bazıları kıyılarda yaşayan , etçil kabuklu takımıdır. Genellikle denizel formalr olup tatlısulara adapte olmuş birkaç önemli cinsi içinde bulunduran bir gruptur. Palaearktikte tatlısulara adapte olmuş en önemli 2 cins Gammarus ve Echinogammus cinsleridir. Ponteporeia dışındaki tüm cinsler bentozda yer almıştır. Dış görünüş olarak çok değişik şekilli olanları vardır. Çoğunda vücut yandan basıktır. 5- 20 mm büyüklüktedir. Baş toraks’ın 1 ve 2. segmenti ile kaynaşmıştır. Ayrı eşeylidirler. Gelişmelerinde metamorfoz yoktur. Gammarus pulex
- Boyu 12 -17 mm. Ülkemizde de tespit edilmiştir.
İ Ç S U L A R Z O O B E N T O Z U
Decapoda
Geneli denizel olan bir grup olup, dünya genelinde çok büyük bir tür sayısıyla temsil edilirler. Bu gruba dahil olan türler içinde en ekonomik olan istakoz ,karides ve kerevittir. İçsularımızda yaşayan en önemli cins Astacus ‘tur. Kerevitler omnivor hayvanlar olmalarına rağmen öncelikle algler ve daha büyük sucul bitkilerle beslenirl , nadiren leş yerler. Erkekler dişilerden daha hızlı gelişim gösterirler. Dişiler yumurtalarını pleopodlarına yapıştırarak açılana kadar korurlar. Kanibalizm genellikle sık görülür. Her 2 cinste 2 yaşından sonra cinsel olgunluğa erişir.
Şekil 43 Kerevit
Dünyadaki iç sulardan , balıklardan sonra elde edilen en önemli hayvansal su ürünü tatlısu istakozu ya da kerevit olarak bilinen Astacus leptodactylus Eschscholtz , 1823’dur. Kuru ağırlığının %76'lık kısmı protein olan bu canlı önemli bir protein kaynağı olmasının yanında , E ve K vitaminleri açısından zengin bir kaynaktır. Son derece lezzetli ve pahalı olmasıyla lüks olarak tanımlanabilecek bir su ürünüdür. tatlısu istakozları genelde genç bireyler yılda 2-3 kez , yaslı bireyler ise yılda 1 kez kabuk değistirmektedirler. Genel olarak ilk yılda 8 kez , ikinci yılda 5 kez kadar kabuk değistirebildikleri , daha ileri yıllarda ise bu sayının 2 veya 1’e indiği , kabuk değistirme süresinin de 8-10 gün arasında olduğu bildirilmistir. Tatlısu istakozlarında yeni kabuk olusumunda mineral madde deposu olarak mide taslarının kullanır , kabuk değistirmenin Haziran baslarından Eylül ayı ortalarına gerçeklestir. Kerevitlerde büyümenin deri değistirme frekansı göl sıcaklığı ile Ca ++
İ Ç S U L A R Z O O B E N T O Z U
iyonlarına bağlıdır. Doğal sartlarda 12-15 yıl kadar yasayan kerevitler 5-6 yıl içinde 90-110 mm boya geldiklerinde pazarlanabilir boya ulasmaktadırlar.
İ Ç S U L A R Z O O B E N T O Z U