BÖLÜM ΙΙ YÖNTEM
Bu bölümde, araştırmanın modeli, evren ve örneklemi, veri toplama araçları ve verilerin analizi ile ilgili bilgilere yer verilmiştir.
O’Hanlon (2009), eğitim alanında eylem araştırması yapılabilecek durumları;
1. Resmi olmayan ya da bireysel eğitim durumları 2. Resmi bir destek yapısı içinde bireysel olarak
3. Bir kurumda görev yapan meslektaşların resmi olmayan gruplar oluşturarak gerçekleştirdiği işbirliği
4. Araştırma grubu gibi fikir birliği olan uzmanların işbirlikli oluşturduğu resmi gruplar
5. Tüm değerlendirmenin katılımcı eğitimi ön planda tuttuğu okul gibi bir kurumda resmi olmayan biçimde
6. Öğretmenler için mesleki eğitimi devam ettiren bir okulda olduğu gibi kurumda resmi şekilde
olarak sıralamaktadır.
Eylem araştırması, belirli ya da sıkça uygulama alanlarında yürütülen ve yapılan araştırmalar üzerine temellenen yeni bilgiler yaratır. Eylem araştırmasının amacı, eylemi bireysel veya mesleki gelişime aktararak öğrenmektir (Koshy, 2005). Bu araştırmada gerçekleştirilen çalışmalar ve kapsamın hizmet içi eğitim olduğu göz önünde bulundurulduğunda yapılan araştırmanın eylem araştırması olarak değerlendirilebileceği ortaya çıkmaktadır.
Somekh (2006), eylem araştırmasının ilkelerini sekiz başlık altında toplamaktadır:
1. Eylem araştırması, veri toplama, veri analizi ve yorumlaması, planlama, değerlendirme gibi çalışmaları birbirinden bağımsız basamaklar yerine eylem ve araştırmayı bu aşamaları kapsayan esnek döngüler olarak ele alır.
2. Eylem araştırması, katılımcı ve araştırmacının işbirlikli çalışması ile yürütülür.
3. Eylem araştırması, bilginin gelişimini ve yayılmasını kapsar.
4. Eylem araştırması, sosyal değişim görüşüyle ve herkes için daha geniş bir sosyal adalet isteğiyle başlar.
5. Eylem araştırması, benliğin süreç boyunca yüksek düzeyde yansıtıcılığını ve duyarlılığını içerir.
6. Eylem araştırması, pek çok sosyal bilim alanında var olan bilgilerin bir araya gelmesini kapsar.
7. Eylem araştırması, katılımcıların öğrenmelerini uygulamaya güçlü biçimde yansıtmasını kapsar.
8. Eylem araştırması, belirli bir bölgeyle bile sınırlı olsa kavramların daha geniş bir çerçevede sorgulanmasını içerir.
Bu açılardan ele alındığında, bu araştırma kapsamında yapılan çalışmaların öncelikle aynı araştırmacı tarafından birbirine bağlı bir eylemler dizisi olarak program geliştirme basamakları dikkate alınarak yapıldığı; sonuçların bir sonraki eyleme yön verecek nitelikte değerlendirildiği ve konuşma becerisinin öğretimi hizmet içi eğitim programının geliştirildiği, uygulandığı ve değerlendirildiği söylenebilir.
Bununla birlikte, araştırma süresince araştırmacı, görüşme, anket, başarı testi, hizmet içi eğitim programının uygulanması, gözlem uygulamalarında okutmanlarla çalışmalar gerçekleştirerek ve katılımcıların desteklerini alarak ilerlemiştir. Yapılan uygulamanın niteliği ve fikir paylaşımı açısından araştırmanın işbirlikli bir çalışma sürecinin ürünü olduğu ifade edilebilir.
Araştırmada amaç, Ankara Üniversitesi Yabancı Diller Yüksek Okulu’nda görev yapan İngilizce okutmanlarının öğrencilere konuşma becerisinin kazandırılmasına yönelik ihtiyaçlarını belirlemek, İngilizce okutmanlarına yönelik hazırlanan konuşma becerisi öğretimi hizmet içi eğitim programının hedefler, içerik, öğretme-öğrenme süreci ve ölçme ve değerlendirme boyutlarının nasıl olması gerektiğini belirleyerek bu konuda bir hizmet içi eğitim programı tasarısı oluşturmak, tasarıyı uygulamak, değerlendirmek ve izleme çalışmalarını yürütmektir.
Ankara Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu’nda başlatılan bu uygulamanın, temel dil becerilerinin öğretimine yönelik geliştirilmiş hizmet içi programlara duyulan ihtiyacı karşılaması ve farklı üniversitelerde görev yapan okutmanların da bu çalışmadan yararlanmasını hedeflemiştir. Bu özelliği ile çalışmanın bir eylem araştırması olduğu sonucuna varılabilir.
Bu çalışma kapsamında hem araştırmacı hem de katılımcılar veri toplama sürecinde uygulanan anket, görüşme ve gözlemlerde etkin rol oynayarak, mesleki alandaki ihtiyaç ve deneyimlerini yansıtmış ve paylaşmışlardır. Özellikle, hizmet içi eğitim programının uygulanması aşamasında seminerlere katılım, soru-cevap, materyal seçme – hazırlama – değerlendirme, konuşma becerisini ölçme uygulamalarında etkin rol alarak sürece katkıda bulunmuşlardır.
“Konuşma Becerisi Öğretimi” Hizmet İçi Eğitim Programının uygulamaları yukarıda belirtilen aşamalar tamamlandıktan sonra değerlendirme basamağı ile tamamlanmıştır.
Katılımcıların öğrendiklerini uygulamaya ne ölçüde transfer edebildikleri başarı testi ve gözlemler yoluyla değerlendirilmiştir.
Daha önce de ifade edildiği gibi bir eylem araştırması olarak gerçekleştirilen bu çalışma, tek bir üniversite ile sınırlı olmasıyla birlikte ileride farklı üniversitelerin hazırlık okulları tarafından da okutmanların hizmet içi eğitimlerinde kullanılması ve alanda gerçekleştirilecek yeni çalışmalara kaynak oluşturması amacıyla hazırlanmıştır.
Geniş bir çerçeveden daha sınırlı bir grup için gerçekleştirilebilen eylem araştırması süreci, araştırmacılar tarafından farklı biçimlerde ortaya konmuştur. Bu araştırmada, izlenen yol, Yıldırım ve Şimşek (2011) tarafından sunulan sürece paralel olarak sürdürülmüştür:
Şekil 5: Eylem Araştırması Süreci
Araştırma problemi kararlaştırılırken 2010-2011 akademik yılında Ankara Üniversitesi Yabancı Diller Yüksek Okulu Program Geliştirme Birimi tarafından yapılan çalışma dikkate alınarak, öğrencilerin konuşma becerisini kazanmaya yönelik ihtiyaçları ve programın içeriği açısından okutmanların konuşma becerisinin öğretimine yönelik doğabilecek ihtiyaçları dikkate alınmıştır. Bu doğrultuda, araştırmanın problem cümlesi ve alt problemleri belirlenmiştir.
Belirlenen bu sorulara yönelik cevaplar elde etmek amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen ölçme araçları işe koşulmuştur. Araştırmanın kavramsal çerçevesini oluşturmak üzere alan yazın incelenmiş, verilerden elde edilen sonuçların nitel ve nicel analizleri yapılarak uygulama planına göre gerekli çalışmalar gerçekleştirilmiştir.
2.1.1 Araştırma Süreci
Ankara Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu’nda görev yapan okutmanların İngilizce konuşma becerisinin öğretimine yönelik hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi, bu ihtiyaçlar doğrultusunda bir hizmet içi eğitim programının oluşturulması ve uygulanması ile uygulanan bu programın değerlendirilmesi amacıyla yürütülen bu çalışmada ele alınacak konunun belirlenmesinin ardından Ankara Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu yöneticilerinden araştırmanın gerçekleştirilebilmesi için gerekli izin alınmıştır. Bu bağlamda, Yüksekokul yöneticilerine araştırma süreci ve araştırmanın kapsamı hakkında bilgi verilmiş ve araştırmanın yürütülebilmesi için gerekli izin alınmıştır.
Alınan izin doğrultusunda yüksekokul akademik takvimi ve yüksekokul yöneticilerinin uygun gördüğü uygulama tarihleri dikkate alınmıştır. Planlı bir araştırma süreci yürütmek ve öngörülen tarihte araştırmayı sonlandırmak amacıyla Ek 1’de verilen çalışma takvimi hazırlanmıştır. Araştırmacı, hazırlanan çalışma planına genel olarak bağlı kalarak araştırmayı sürdürmekle birlikte, programın uygulama sürecinde uygulamaya katılan okutmanların ders programları ve yüksekokulun uygun gördüğü tarihleri de dikkate alarak gerekli değişiklikleri yapmıştır.
Araştırmanın ilk basamağını ihtiyaç belirleme çalışmaları oluşturmuştur. Bu kapsamda araştırmacı nitel ve nicel veri toplama yöntemlerinden yararlanmıştır. Okutmanların
konuşma becerisinin öğretimine yönelik ihtiyaçlarının anket yoluyla saptanmıştır. Takip eden aşamada, okutmanlar ve yöneticilerle gerçekleştirilen görüşmelerden elde edilen veriler de analiz edilerek programın genel ve özel hedefleri belirlenmiştir. Hedeflerin yazılmasında kurumun ilke ve hedefleri ile ihtiyaç analizi sürecinde yer alan tüm katılımcıların görüş ve beklentileri dikkate alınmıştır.
Yazılan hedefler doğrultusunda, ilgi çekici, ihtiyaçlara cevap veren, mesleki gelişime katkı sağlayacak, örnek oluşturacak, sonraki uygulamalara katılımı teşvik edebilecek, geliştirilmeye ve gerekli durumlarda yeniden düzenlenmeye uygun ve etkili bir program içeriği oluşturmak amacıyla detaylı bir alan yazın taraması yapılmıştır. Ulaşılan kaynaklar incelenerek belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda bilimsel açıklamalar, örnekler ve uygulamalar sunanlar seçilmiş ve içerik oluşturulması için kullanılmıştır.
2011-2012 akademik yılında program geliştirme çalışmalarının son aşamasını programın hedefleri ve içeriği doğrultusunda hazırlanan belirtke tablosu dikkate alınarak programa katılan okutmanların hizmet içi eğitim öncesi ve sonrası bilgi düzeylerini ölçmek amacıyla kullanılan başarı testi çalışmaları oluşturmuştur.
2011-2012 ve 2012-2013 akademik yılları arasında araştırmacı tarafından uygulamalara katkı sağlayabilecek ve içeriğin etkililiğini arttırabileceği düşünülen materyal ile etkinlikler araştırılmış ve gerekli görülen durumlar için güncellemeler ve eklemeler yapılmıştır. 2012-2013 akademik yılının ilk çalışması program kılavuzunun hazırlanması olmuştur. Program uygulamalarının süre, hedef, içerik ve kaynakça olarak belirtildiği kılavuz, uygulamayı gerçekleştiren araştırmacıya ve istendiği takdirde farklı kurum ve eğiticilere rehberlik etmesi amacıyla hazırlanmıştır. Ek olarak, program kılavuzu araştırmacının görev yaptığı kuruma yapacağı çalışmanın kapsamı hakkında detaylı bilgi vermesi amacıyla da kullanılmıştır. Hazırlanan Program Kılavuzu Ek 7’de yer almaktadır.
Uygulama için yapılan tüm araştırma ve çalışmaların devamında program uygulamasına katılacak okutmanlar belirlenmiştir. Bu aşamadan sonra geçerlik ve güvenirlik çalışmaları sonucunda oluşturulan başarı testi okutmanlara öntest olarak uygulanmıştır.
Başarı testi öntest uygulamasını hazırlanan hizmet içi eğitim programı uygulamaları takip etmiştir. Toplam 7 ana konu ve uygulamalar olarak tasarlanan program,
okutmanların ders programları ve katılmaları beklenen diğer hizmet içi eğitim çalışmaları doğrultusunda 15 Şubat - 8 Mart 2013 tarihleri arasında 4 hafta süresince toplam 21 saatte tamamlanmıştır. Uygulamanın bitiminde başarı testi sontest uygulaması gerçekleştirilmiş ve sonuçları analiz edilip yorumlanmıştır.
Hizmet içi eğitim programının etkililiğinin değerlendirilmesi aşamasında başarı testine ek olarak programa katılan okutmanlarla görüşme yapılmış ve hem araştırmacı hem de Mesleki Gelişim Birimi’nde görev yapan bir eğitici tarafından katılımcıların derslerinde gözlemler gerçekleştirilmiştir.
Yapılan tüm bu çalışmaların sonuçları araştırmacı tarafından alan yazın araştırmaları, araştırmanın amacı, yöntemi, bulguları ve yorumlar ile elde edilen sonuçlar ve öneriler olarak raporlaştırılmıştır. Araştırma modeli, eylem araştırması olduğundan araştırmacı tüm süreç boyunca etkin rol üstlenmiş ve gerekli tüm durumlar için uzman görüşüne başvurmuştur.