Araştırma yöntemi olarak literatür araştırması ve alan araştırması olmak üzere iki yöntem kullanılmıştır. Öncelikli olarak literatür araştırması gerçekleştirilmiş ve bu konuda mevcut kaynaklar incelenmiştir. Literatür araştırmasının ardından, konu ile ilgili daha önce yapılan çalışmalar da değerlendirilmek suretiyle alan araştırması gerçekleştirilmiştir. Uygulanan araştırma yöntemi aşağıda Şekil 3.1’de sırasıyla gösterilmektedir.
Şekil 3.1: Uygulanan Araştırma Yöntemi
3.3.1. Araştırma Örneklemi
Maliyet ve kolaylık kısıtları göz önüne alınarak çalışmanın Konya’daki kamu ve özel bankaların şubelerinde yapılmasına karar verilmiştir. Bankacılık sektörünün, hizmet sektörü içerisinde kadın istihdamında ilk sırada yer alması ve bünyesinde eğitimli, uzman işgücünü barındırması araştırma örneklemi olarak seçilmesini etkilemiştir. Ayrıca yapılan araştırmalarda bankacılıkta, kadınların daha çok orta kademe yönetimde toplandıklarının ve üst yönetsel pozisyonlarda az sayıda yer aldıklarının görülmesi de, bu sektörde “cam tavan” sorununun incelenmesinin uygun olacağı görüşünü desteklemiştir.
Literatür İncelemesi
Araştırma Örnekleminin (Bankaların) Belirlenmesi
Araştırmanın Amaç ve Varsayımlarının Belirlenmesi
Anket Sorularının Hazırlanması
Anket Formlarının Dağıtılması
Verilerin Kodlanması ve Düzenlenmesi
İstatistiksel Analizlerin Yapılması
Sonuçların Değerlendirilmesi 35 Banka Şubesi (Kamu+Özel)) 44 Soru 140 Anket 100 Anket (55 erkek yönetici, 45 kadın yönetici) SPSS for Windows 13.0
Başlangıçta bankalardan tek bir şubeye sahip olanların var olan o şubelerinde, şube sayısı birden fazla olan bankaların ise en az iki, en çok üç şubesinde çalışmanın yürütülmesi amaçlanmıştır. Ancak Konya ilindeki kamu ve özel toplam 26 bankanın 20’sinden çalışmanın yapılması için izin alınabilmiştir. Bu doğrultuda izin alınan bankaların 35 şubesinde görev yapmakta olan 140 kadın ve erkek banka yöneticisine anketler ulaştırılmıştır. Dağıtılan anketlerden 55 erkek ve 45 kadın olmak üzere 100 tanesi istenilen nitelikte doldurulmuş olarak geri dönmüş ve böylece %71 oranında geri dönüşüm sağlanmıştır.
3.3.2. Veri Toplama ve Analiz Yöntemi
Araştırmanın veri toplama aracı olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Anket sorularının hazırlanmasında konu ile ilgili daha önce yapılmış olan benzer araştırma ve çalışmalarda kullanılan soru listelerinden de faydalanılmıştır. Verilerin toplanmasında yargısal ölçmelerden yararlanılmış ve bu tür araştırmalarda yaygın olarak tercih edilen Likert tipi ölçme aracı kullanılmıştır.
Hazırlanan anket formları, banka şubelerine gidilerek elden teslim edilmiştir. Anketler kararlaştırılan süreler sonunda yine elden toplanmıştır. Toplanan anketler tek tek kontrol edilerek; hatalı yanıtlanmış veya boş bırakılıp yanıtlanmamış anket formları, örneklemden çıkarılmıştır.
Geçerli anketler aracılığıyla toplanan veriler, SPSS 13.0 for Windows bilgisayar programı kullanılarak analiz edilmiş ve elde edilen sonuçlar tablolar ve grafikler aracılığıyla sunulmuştur. Araştırmanın birinci bölümündeki sorularda, istatistiksel işlem olarak frekans dağılımı gerçekleştirilmiştir. İkinci bölümdeki sorulara yönelik ise frekans dağılımı, ortalama ve standart sapmalar bulunmuştur. Yöneticilerin toplam tutum puanlarının cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim durumu ve mesleki deneyim değişkenleri bakımından karşılaştırılmasında bağımsız örneklemler t-testi (Independent Samples t-test) ve ANOVA analizi kullanılmıştır.
Araştırmada kullanılan anket iki bölümden oluşturulmuş olup birinci bölümde; kadın ve erkek yöneticilerin demografik özelliklerinin tespitine yönelik 6 soru sorulmuştur. İkinci bölümde ise kadın yöneticilerin üst düzey yönetici konumuna yükselmelerine engel olan faktörlerin neler olduğu saptanmaya çalışılmış ve bu amaçla
38 soru sorulmuştur. Ayrıca bu bölümde kadın ve erkek yöneticilerin, kadınların çalışması ve üst yönetsel pozisyonlara yükselmelerine dair tutumlarının tespitine ve bu tutumlar arasında bir fark olup olmadığının belirlenmesine de çalışılmıştır. Bu doğrultuda hazırlanan 38 tutum ifadesi, Likert ölçeğine uygun olarak derecelendirilmiş ve bu şekilde katılımcıların tepkileri ölçülmeye çalışılmıştır.
Toplam 38 ifadeden oluşan tutum ölçeği teori kısmına paralel bir şekilde yedi alt boyut açısından analiz edilmiştir. Bu boyutların oluşturulmasında faktör analizi yapılmamış olup, teorik kısımda edinilen bilgilerden yararlanılmıştır. Söz konusu yedi alt boyut ve içerdikleri sorular aşağıda görüldüğü gibidir.
Tablo 3.1: Cam Tavan Boyutları ve Soru Listesi
Cam Tavan Boyutları Soru No.
1. Çoklu Rol Üstlenme 1-2-3-4-5
2. Kadınların Kişisel Tercih Algıları 6-7-8-9-10-11-12
3. Örgüt Kültürü ve Politikaları 13-14-15-16-17-18-19-20 4. İnformal İletişim Ağları (Networklar) 21-22-23
5. Mentorluk 24-25
6. Mesleki Ayrım 26-27-28-29-30-31
7. Stereotipler 32-33-34-35-36-37-38
Anketteki 38 tutum ifadesi, beşli dereceleme ölçeğiyle hazırlanmış, “Kesinlikle Katılıyorum” seçeneği için 4, “Katılıyorum” seçeneği için 3, “Kararsızım” seçeneği için 2, “Katılmıyorum” seçeneği için 1, “Kesinlikle Katılmıyorum” seçeneği için 0 puan verilmiştir. Böylece katılımcıların anket yolu ile ifade ettikleri bilgiler derecelendirme ölçeği kullanılarak sayısallaştırılmıştır. Bu beşli ölçekteki dört aralık için (4–0=4) hesaplanan aralık katsayısına göre (4/5=0,80) seçenek aralıkları aşağıdaki gibi düzenlenmiştir.
Tablo 3.2: Anket Maddelerine Ait Puan, Seçenek ve Sayısal Sınırlar
Puanlar Seçenekler Sayısal Sınırlar
0 Kesinlikle Katılmıyorum 0,00 - 0,79
1 Katılmıyorum 0,80 - 1,59
2 Kararsızım 1,60 - 2,39
3 Katılıyorum 2,40 - 3,19
4 Kesinlikle Katılıyorum 3,20 - 4,00
Kadın ve erkek yöneticilerin toplam tutum puanlarının hesaplanmasında ise olumsuz tutum ifadelerinin ters kodlanması yöntemine başvurulmuştur. Buna göre “1,3,4,5,9,10,12,13,14,15,18,20,22,23,24,26,27,28,30,31,32,33,35,36,37,38” maddeler olumsuz bir tutumu nitelediği için, bu maddelerin puanlanması ters kodlama ile gerçekleştirilmiştir.