Araştırmanın Kavramsal Modeli ve Model Geliştirme

Araştırma modelinin geliştirilme safhası, kaynak aktarım oranına etkide bulunan tarafların belirlenmesi ile başlanmıştır. Yapılan literatür araştırması ve uzman görüşmeleri neticesinde kaynak aktarım oranına doğrudan etki eden iki tarafın kurum ve proje sahibi firma, dolaylı etki eden tarafın ise danışmanlık hizmeti alınan firma olduğu tespit edilmiştir.

Daha sonra belirlenen tarafların performansına etki eden alt boyutlar belirlenmiştir. İlk etapta kurum performansı için beş alt boyut, firma performansı için dört alt boyut ve bunların ölçümü için kullanılabilecek ifadeler oluşturulmuştur. KOBİ Danışmanları, KOSGEB il müdürlükleri, daha önce KOSGEB ile proje tamamlamış firmalar ve akademisyenler nezdinde yapılan görüşmeler neticesinde kurum performansı ve firmanın proje performansı iki, danışmanlık ise tek boyut altında toplanmıştır.

Performans ölçümlemesi için ifadelerde beşli Likert ölçüm tekniğinin kullanılmasına karar verilmiştir. Kaynak aktarım oranı ise anket üzerinde sorulacak iki soru ile, proje sonunda elde edilmiş finansal kaynağın proje başlangıcında onaylanmış kurul kararında belirtilen finansal kaynağa oranlanması şeklinde tanımlanmıştır.

Modelin geliştirilmesi esnasında yapılan KOBİ görüşmelerinde bazı KOBİ’lerin yeniden destek kullanma isteğinde çekimser kaldığı gözlemlenmiştir. Bu sebeple modele belirlenen performansların ve kaynak aktarım oranının yeniden destek kullanma isteği ile ilişkiside eklenmiştir.

Bu araştırmanın temel varsayımına göre KOBİ’ler devlet desteklerinden haberdar olup programa ulaşsa bile, vadedilen finansmanın tamamını elde edememektedir. Diğer bir varsayıma göre ise; elde edilemeyen (kullanılamayan) finansman yeniden destek kullanma isteğini olumsuz etkilemektedir. Söz konusu iki temel varsayım ile araştırmanın önceki bölümlerinde verilen araştırma hipotezleri çerçevesinde uygulamalı bir özellik taşıyan araştırma, model geliştirme başlığı altında yer alan kavramsal model üzerine inşa edilmiştir. Türkiye’de 1990’lı yıllarda yoğun bir şekilde dile gelmeye başlayan devlet destekleri konusu günümüzde

KOBİ’ler için oldukça karmaşık bir hal almaya başlamıştır. Devlet geliştirmeyi hedeflediği farklı noktalar için farklı kurumlar üzerinden politikalar geliştirirken, devlet desteği konusunda kullanılan terimler dahi KOBİ’ler için muğlak hale gelmiştir.

KOSGEB Desteklerinde Kaynak Aktarım Oranının İncelenmesi: TR42 Bölgesi Örneği başlıklı tezimizin konusu öncelikle ülkemizde destek veren kurumlar, kurumların politikaları, hedef kitleleri ve destek verirken kullandıkları araçlar üzerine literatür araştırması yapmak, kurum politikalarını izah etmek ve akabinde sunulan bu destekleri kullanmış firmalar üzerinden yapılacak bir çalışmada onaylanan desteklerin gerçekte ne kadarını ekonomiye aktif olarak aktarıldığını tespit etmektir.

Kaynak Aktarım Oranı; firmaların destek programı sonunda hesabına geçen destek miktarının, kurum tarafından verilen kurul kararında bahsedilen destek tutarına oranıdır. Kaynak Aktarım Oranının tespit edilmesi ile birlikte, oranın KOBİ’lerin yeniden destek alma isteğine olan etkisi de araştırılmıştır. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı, KOBİ’lere yönelik vadedilen devlet desteklerinin etkin ve verimli bir şekilde piyasaya aktarılıp aktarılmadığını ortaya çıkarmak, aksi durumda aktarılamamasının sebeplerini keşfetmektir. Araştırma ayrıca, destek veren kurum uzmanlarından kaynaklanan hataları, destek prosedürlerinin uygulamalar ile ters düştüğü noktaları ve KOBİ’lerin bu konuda eksik olduğu alanları da ortaya koyması hedeflenmiştir.

Araştırmanın dikkat çekmek istediği önemli bir noktada danışman ile çalışmanın kaynak aktarım oranına etkisinin olup olmadığıdır. Bu bağlamda, cevabı aranan araştırma konuları aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.

 Destek veren kurum performansı, destek alan firma performansı, danışmanlık hizmetinin alınması ve kaynak aktarım oranı arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?  Destek veren kurumun destek programına ilişkin yürütmüş olduğu prosedürler

kaynak aktarım oranı üzerinde etkili midir?

 Destek veren kurumda çalışan uzmanların özellikleri kaynak aktarım oranı üzerinde etkili midir?

 Destek alan firmanın daha önce desteklerden yararlanması ve proje kültürüne hâkim olması kaynak aktarım oranın üzerinde etkili midir?

 Hizmet alınan danışman kaynak aktarım oranın üzerinde etkili midir?

 Destek alan firmanın finansal yapısı kaynak aktarım oranın üzerinde etkili midir?  Destek onayı almış firmalar destek programı sonunda gerçekte ne kadar

finansmana erişmiştir?

 Destek onayı almış firmaların, vadedilen finansmanın tamamına ulaşamamasının sebepleri nelerdir?

 KOBİ’lerin devlet desteklerinin etkin kullanılmasında eksik olduğu alanlar nelerdir?

 Firmanın faaliyet gösterdiği ilin demografik ve ekonomik yapısı kaynak aktarım oranın üzerinde etkili midir?

 Kaynak aktarım oranı KOBİ’lerin yeniden destek kullanma isteği üzerinde etkili midir?

 Kaynak aktarım oranı sürecinde var olan sorunların iyileştirilmesi, destek kullanım oranının artmasını ve ekonominin canlanmasını etkilemekte midir?

 Kavramsal Modelin 1. Aşaması

Araştırmaya konu olan değişkenlerin test edilmesi amacıyla iki farklı aşamada kavramsal model oluşturulmuştur. İlk aşamanın modelinde (Model 1) destek veren kurum performansı, destek alan firmanın proje performansı ve danışmanlık hizmetinin alınması faktörleri ile kaynak aktarım oranı arasındaki ilişkiyi test etmek amacıyla oluşturulmuş. Ayrıca Model 1’de destek veren kurum performansı, destek alan firmanın proje performansı ile kaynak aktarım oranı arasında danışmanlık hizmetinin alınmasının düzenleyici değişkenlik etkisi ölçülmüştür.

Model 1’de ayrıca destek veren kurum performansı, destek alan firmanın proje performansı ve danışmanlık hizmetinin alınması ile yeniden destek kullanma isteği arasındaki ilişkide kaynak aktarım oranının ara değişkenlik etkisini ölçmek amacıyla oluşturulmuştur.

Şekil 6. 1: Araştırmada Test Edilecek Model

 Kavramsal Modelin 2. Aşaması

Farklı ölçümlerde farklı sonuçlar alabilen değerlere değişken adı verilir (Bakar ve Akgün, 2006: 55). Değişkenler genel olarak bağımsız değişken ve bağımlı değişken olarak iki grupta incelenmektedir. Bağımsız değişken durumu etkilerken, bağımlı değişken bu durumdan etkilenen değişkendir. Araştırmacının tanımlama şekline göre bağımlı ve bağımsız değişken değişebilir. Bağımlı ve bağımsız değişkenlerin sayısı birer tane olabileceği gibi her biri birden çok sayıda da olabilir. (Yıldırım ve Şimşek, 2000; Padem vd. 2012: 44). Başka bir tanıma göre bağımlı değişken, araştırmacının birincil ilgisinin değişkendir. Araştırmacının amacı bağımlı değişkeni anlamak ya da tanımlamak ya da değişkenliğini açıklamak ya da tahmin etmektir. Bağımlı değişkenin analizi ile (yani, hangi değişkenlerin onu etkilediğini bulmak), soruna cevap veya çözüm bulmak mümkündür. Bağımsız değişken ise

YENİDEN DESTEK KULLANMA

İSTEĞİ

DESTEK ALAN FİRMANIN PROJE PERFORMANSI DESTEK VEREN KURUM

PERFORMANSI KAYNAK AKTARIM ORANI DANIŞMANLIK HİZMETİNİN ALINMASI

bağımlı değişkeni olumlu veya olumsuz yönde etkileyen faktördür (Sekaran, 1992: 88-90). Gözlemlenemeyen örtük değişkenler doğrudan ölçülemezler. Bu yüzden, örtük değişken tanımlanmak için, gözlenebilir değişkenlerle ilişkilendirilir. Örtük değişkenlerin gözlenen değişkenlerle ne kadar iyi temsil edildiğini ölçme modeli gösterir (Dursun ve Kocagöz, 2010: 3). Aşağıdaki şekil örnek olarak destek veren kurum performansının örtük değişkenlerini göstermek üzere verilmiştir. Bu çalışmanın diğer örtük değişkenleri ise şekil 7.3’ de gösterilmiştir.

Şekil 6.2: Araştırmada Test Edilecek Modelde Destek Veren Kurum Performansının Örtük Değişkenleri

Tanımlanan her bir örtük değişkenin hangi gözlenen değişkenle eşleştirileceği önceden karar verilmiş olmalıdır. Araştırmanın genel modeli 5 önemli kavramdan oluşmaktadır. Bunlardan birincisi destek veren kurum performansıdır. Bu bölümün örtük değişkenleri prosedürler ve çalışan yapısı ile kullanılan teknoloji seviyesidir. İkincisi destek alan firmanın proje performansıdır.

Destek alan firmanın proje performansı örtük değişkenleri ise; personel yapısı ve proje kültürü ile ilgili özellikler ile finans yapısı ile ilgili özelliklerdir. Üçüncü önemli kavram yeniden destek kullanma isteğidir. Örtük değişkeni bulunmamaktadır. Bunun haricinde değişken sınıflandırmasında bulunan Moderating Variable- Moderatör değişken; bağımsız değişkene bağımlı değişken ilişkisi üzerinde güçlü bir olumsal etkiye sahip olan değişkendir. Yani, üçüncü bir değişkenin varlığı (düzenleyici değişken) bağımsız ve bağımlı değişkenler arasındaki orijinal ilişkiyi değiştirir (Sekaran, 1992: 91). Dördüncü önemli kavram devlet desteklerinden yararlanabilmek adına danışmanlık hizmetinin alınmasıdır; örtük değişkeleri bulunmamaktadır. Modelde düzenleyici değişken olarak yer almaktadır. Son kavram kaynak aktarım oranı ise; proje sonunda ödenen destek tutarının kurum tarafından onaylanan destek tutarına oranını temsil etmektedir.

DESTEK VEREN KURUM PERFORMANSI Kullanılan Teknoloji Seviyesi

Şekil 6.3: Araştırmada Test Edilecek Kavramsal Model (Model 2)

Araştırmanın genel modelinde 2 bağımsız, 2 bağımlı ve 1 düzenleyici değişken olmak üzere toplamda 5 ana değişken bulunmaktadır. Kavramların kullanıldığı alana göre almış oldukları değişken özellikleri yukarıdaki Tablo 7.1’de sunulmaktadır. H8 H7 H6 H1 H4 H2 H3 YENİDEN DESTEK KULLANMA İSTEĞİ

DESTEK ALAN FİRMANIN PROJE PERFORMANSI

-Personel Yapısı ve Proje Kültürü -Finans Yapısı

DESTEK VEREN KURUM PERFORMANSI

-Prosedürler ve Çalışan Yapısı -Kullanılan Teknoloji Seviyesi

H9 KAYNAK AKTARIM ORANI DANIŞMANLIK HİZMETİNİN ALINMASI H5

Tablo 6.2: Araştırmanın Değişkenleri

Değişken İsimleri Değişken Türleri

Destek Veren Kurum Performansı Bağımsız Değişken Nicel Destek Alan Firmanın Proje

Performansı

Bağımsız Değişken Nicel Danışmanlık Hizmetinin Alınması Düzenleyici Değişken Nicel

Kaynak Aktarım Oranı Bağımlı Değişken Nicel

Yeniden Destek Kullanma İsteği Bağımlı Değişken Nicel

Araştırmalarda tek değişkenli istatistiklerin kullanılması problemi açıklamakta yetersiz kalmaktadır. Bilimsel çalışmalar tek değişkenle açıklanamayacak kadar komplekstir. Bir araştırmanın konusu olmuş problemin çözümlenmesinde dikkate alınması gereken birçok faktör vardır ve bu faktörler dikkate alınarak inceleme yapılmalıdır. Tek değişkenli istatistiklerin sınırlılığı, çok değişkenli istatistiksel analizleri doğurmuştur. Böylece araştırmalarda daha objektif sonuçlar elde edilir. Çok değişkenli istatistiksel analizlerde bazı kontrollü denemeler dışında bir kısıtlayıcıdan söz edilmez. Çok değişkenli istatistiksel analizlerin en önemli varsayımı, verilerin normal dağılımlı kitleden çekilmiş olduğudur (Yener, 2007: 72-73).

Bu çalışmada program başlangıcında vadedilen rakamın ne kadarının gerçekte firmaya aktarıldığını ve kaynak aktarım oranının etkinliğini test edebilmek adına kaynak aktarım oranına ve yeniden destek kullanma isteğine etki eden faktörleri gösterebileceğimiz araştırma modeli şekil 6.3’deki gibi oluşturulmuştur.

Araştırmanın genel modelinde 2 bağımsız, 2 bağımlı ve 1 düzenleyici değişken olmak üzere toplamda 5 ana değişken bulunmaktadır. Çoklu özelliklerin analizinde çok değişkenli metotlar değişik amaçlarla kullanılmaktadır. Bu amaçlar; basitleştirme ve boyut indirme, birimlerin sınıflandırılması, bağımlılık yapısının incelenmesi, hipotez testleri ve hipotez oluşturma, sıralama ve ölçekleme şeklindedir (Çetin, 2003: 2).