Araştırmamız genel olarak Türkiye’de E4.0 teknoloji bileşenlerini kullanan işletmeleri kapsamaktadır. Özellikle 2011 yılından itibaren Dördüncü Sanayi Devrimi’nin sonuçları kapsamında bu teknoloji bileşenlerine yatırım yapmış, E4.0’ı vizyon ve hedeflerinin arasına almış olan işletmeleri kapsamaktadır. Yapılan araştırma ve incelemeler neticesinde Türkiye’de E4.0’a tamamen geçmiş veya tam anlamıyla adapte olmuş işletme sayısının çok az olduğu görülmektedir. Bu nedenle araştırmanın en temel sınırlılığını E4.0 teknolojik bileşenlerini kullanan işletmeler oluşturmaktadır. Örgüt performansındaki sonuçları daha anlamlı bir şekilde görebilmek için E4.0’ a tam olarak geçmiş olan işletmeleri değerlendirmek daha doğru olacaktır. Şu an Türkiye’de birçok
100 işletme E4.0 geçiş sürecinde veya proje aşamasındadır. Özelikle Ar-Ge merkezi olan işletmeler sürece daha adapte olmakla birlikte en fazla sorun yaşayan grup ise KOBİ’lerdir.
İşletmelerin E4.0 sürecine adaptasyonu konusunda henüz geçiş aşamasında olmaları ve yaptıkları yatırımlar nedeniyle, örgütsel performanslarına yönelik rakamları paylaşmakta endişe duymaları veya rakiplerle paylaşabileceğini düşünmeleri araştırmanın önemli kısıtları arasındadır. Ayrıca, yöneticiler ile görüşmeler yapılırken, yöneticilerin E4.0 konusunda kendini sektördeki diğer işletmelerle kıyaslayarak cevap vermeleri, işletmeleri konusunda objektif davranamamalarıda gözden kaçmamalıdır. Bu bağlamda, yöneticilerin E4.0 ve teknoloji bileşenleri konusunda yeterli düzeyde bilgi sahibi olduğu varsayılmıştır ve bu araştırmadaki sorular yöneticilerin anlama düzeyi ile kısıtlanmıştır.
Araştırmanın diğer kısıtları zaman ve maliyetten kaynaklanmaktadır. Bu nedenle tüm Türkiye’deki E4.0 kullanan işletmelere ulaşmak mümkün görülmemektedir. Bu nedenle alan sınırlandırılmasına gidilmiştir. Alan sınırlandırılmasına gidilirken Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yol haritası dikkate alınmıştır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2018)’nın “Türkiye’nin Dijital Yol Haritası” kapsamında Türkiye’nin dijital dönüşümüne yardımcı olacak ve KOBİ’lerin dönüşümünü etkileyecek olan beş şehirde E4.0 model fabrikalar kurulması planlanmıştır. Bu şehirler E4.0 konusunda büyük bir potansiyele sahiptir. Ankara, İzmir, Gaziantep, Mersin, Konya ve Kayseri illerinden oluşan bu şehirler araştırma kapsamında incelenmiş, uygulama için Kayseri ili tercih edilmiştir.
Kayseri ilinin seçilmesinin daha dar kapsamlı nedenlerine bakıldığında, E4.0 konusunda farkındalığı yüksek bir organize sanayi bölgesinin olması, üretim sanayinde önemli markaları bünyesinde barındırması ve bölgedeki işletmelerin araştırmacılara veri toplama konusunda yardımcı ve istekli olmaları söylenebilir. Ayrıca, Kayseri, Türkiye’nin en önde gelen ticaret ve sanayi şehirlerinden birisidir. Aynı zamanda Kayseri şehrinin E4.0 konusunda farkındalığı da yüksektir. E4.0 konusunda önemli hedefleri ve faaliyetleri olan Kayseri organize sanayi bölgesinin bu çalışmaları kapsamında bazı gazete haberleri aşağıdaki gibi derlenebilir;
101
Kayseri iş dünyası E4.0 sürecinde kümelenmeye odaklanmak istiyor. Kayseri OSB Yönetim Kurulu Başkanı Tahir Nursaçan, "OSB 'de 220 kapı ve 440 mobilya üreten işletmenin olduğunu, Kayseri'deki bin 200 firmanın 600'ü sadece 2 sektörden oluştuğu için kümelenmenin getirisinin yüksek olacağını” belirtmiştir (Fidan ve Fidan, 2016).
Kayseri Sanayi Odası (KAYSO), Üniversite Sanayi Araştırma İşbirliği Vakfı (ÜSAİV) ve Mitsubishi Elektrik Türkiye işbirliğinde KAYSO üyelerine yönelik
“4. Sanayi Devrimi Endüstri 4.0” konulu konferans düzenlenmiştir. Kayseri Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Büyüksimitci, Türkiye’de E3.0’ı uygulayan işletmeler olduğunu ancak birçoğunu daha E2.0’da olduğunu belirterek, “Türkiye'nin E4.0’ı kaçırmaması gerektiğini belirtmiştir. Başkan Büyüksimitci, daha önce Avrupa menşeili işletmeler tarafından E4.0 konusunda Odamızda sunumlar gerçekleştirildiğini, bu konuyu birde Japon firmasından dinlemek istediklerini belirterek, “Türk işletmeleri olarak Endüstri 4.0’a geçmenin ya da geçmemenin bizlere maliyetleri nedir, getirileri nedir bunları öğrenmek ve yol haritamızı oluşturmamız gerekmektedir, şeklinde açıklamalarda bulunmuştur (KAYSO, 2017).
Kayseri Sanayi Odası ve Siemens tarafından işbirliğiyle düzenlenen “4. Sanayi Devrimi E4.0” paneli için Siemens Türkiye İcra Kurulu Üyesi ve Dijital Fabrikalar Direktörü Ali Rıza ERSOY, Kayseri Sanayi Odası Konferans Salonu’nda Kayserili sanayicilere, üniversitelerimize ve ilgili tüm kurum ve kuruluşlara E4.0’ı tanıtmıştır. KAYSO Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Boydak, “E4.0, mevcut üretim anlayışının ilerleyen teknolojik gelişmelerle birlikte yeniden şekillenmesi anlamına geliyor. Bu endüstri sayesinde daha kaliteli, daha ucuz, daha hızlı ve daha az israf yapan bir üretime kavuşmuş olacağız. Aslında bu sistem sadece sanayiye değil tüm sosyal yaşamımıza bir takım yenilikler getirecek. Gelişmiş ülkeler bu endüstriyi destekliyor ve gelecek hedeflerini E4.0’a uygun bir şekilde planlıyorlar. Bizde üyelerimizin dünya pazarlarında yerini alabilmeleri ve gelişmiş ekonomilerle daha rahat rekabet edebilmeleri için E4.0’ı kapsamlı bir şekilde tanıtmak istedik” şeklinde açıklama da bulunmuştur (KAYSO, 2016).
102
Türkiye'nin önemli sanayi kentlerinden biri olan Kayseri'de 2017'de 1.9 milyar dolar ihracat yapan, bu yıl da 2.2 milyar dolar hedefleyen Kayseri'de üretimin kalbi, 3 OSB ve üretim ağırlıklı bir serbest bölge bulunmaktadır. Özellikle, üretimde büyük bir payı olan Boydak Holding, İstikbal, Bellona ve Mondi ile hem Türkiye'de hem de yurtdışında önemli bir büyüme rakamına ulaşmıştır.
Hâlihazırda 53 milyon dolara mal olan altıncı fabrika yatırımıyla uğraşan grup işletmelerinden Boytaş başta olmak üzere Boydak'ta E4.0 konusundaki çalışmalar da hız kazanmıştır. Fabrikalarda robotların da katıldığı üretim süreçlerinde gelinen aşamaya ve üretim sürecini kısaltan, maliyet ve zaman avantajı kazandıran pek çok inovasyonun işletmenin Ar-Ge'sinden çıktığı görülmektedir (Kadak, 2018).
Kayseri’de, “E4.0 Model Fabrika” kurulumu için çalışmalara başlanmıştır.
KOBİ’ler başta olmak üzere mevcut işletmelerin yalın üretim teknikleri ve E4.0 teknolojileri elde etmesini amaçlayan bu fabrika için KSO, Abdullah Gül Üniversitesi, Kayseri Ticaret Odası, Mimar Sinan Organize Sanayi Bölgesi ve Oran Kalkınma Ajansı'nın katılımı ile yapılan toplantıda, Bakanlıkla koordinasyonu sağlamak ve çalışmaları yürütmek üzere icra komitesi oluşturularak yol haritası belirlenmiştir (Kayseri DHA, 2018).