Araştırmanın birinci alt problemine ilişkin sonuç ve tartışma

Araştırmada deney grubu öğrencilerinin eleştirel dinleme becerisi öntest ve sontest puanları karşılaştırılmış ve sontest puanları lehine istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. Hesaplanan etki büyüklüğü bu farkın yüksek düzeyde olduğunu göstermektedir. Bu nedenle araştırmada deney grubunda uygulanan eleştirel dinleme eğitiminin öğrencilerin eleştirel dinleme becerilerini geliştirmede anlamlı bir etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Eleştirel dinlemeye ilişkin yapılan araştırmalar öğrencilerin eleştirel dinleme becerilerinin zayıf olduğunu, eleştirel yorumlar yapamadıklarını, değerlendirme becerilerinde eksiklikler olduğunu ve bu nedenle öğrencilerin eleştirel dinleme eğitimi almalarının gerekli olduğunu açıklamaktadır (Brewster, 1956; Davis-Rice, 1982; Richards, 1977).

Devine (1961) on saatlik eleştirel dinleme eğitimi sonucunda öğrencilerin eleştirel dinleme becerilerinde gelişme olduğunu tespit etmiştir. Nitekim alanda yapılan farklı araştırmalarda da farklı sınıf seviyelerinden öğrencilerin eleştirel dinleme eğitimleri sonucunda, eleştirel dinleme becerisinde gelişim gösterdikleri (Çarkıt, 2018; Doğan, 2017; Güneş, 2019; Laurent, 1963; Lockett, 1982; Lundsteen, 1963) kanıtlanmıştır. Araştırmanın sonuçları bu çalışmaları destekler niteliktedir. Laurent (1963) ikinci sınıf öğrencilerinin eleştirel dinleme eğitimi sonucunda, bu becerilerinin geliştiğini belirlemiştir. Bu nedenle, eleştirel dinlemenin her sınıf seviyesinde uygun öğretim programı ile geliştirilebileceği sonucuna ulaşılmaktadır.

Groom (1970, s. 83) otuz saatlik eleştirel dinleme eğitimi sonucunda, öğrencilerin eleştirel dinleme becerilerinde gelişme görülmediğinden bahsetmektedir. İlgili çalışmada bu durum hazırlanan eğitimin, öğretim programındaki dinleme eğitimi içeriklerine herhangi bir üstünlüğünün olmaması ile açıklanmaktadır. Araştırmanın sonuçları ile uyum göstermeyen bu çalışmadaki farklılık, hazırlanan öğretim programlarındaki içerik farklılıklarından, örneklem gruplarının farklılıklarından kaynaklanıyor olabilir.

168

Araştırmanın nitel verileri kapsamında öğrencilerle yürütülen görüşmeler ve araştırmacı günlüklerinden hareketle öğrencilerin genel olarak hazırlanan eleştirel dinleme eğitiminden ve uygulamalardan memnun oldukları tespit edilmiştir. Güneş (2019, s. 152) CoRT programı ile eğitim alan öğrencilerin eğitim sürecini eğlenceli bulduklarını ve günlük hayatlarında öğrendikleri becerileri kullandıklarını tespit etmiştir. Çarkıt (2018, s. 164) eleştirel dinleme öğretim süreci sonunda, öğrencilerin günlüklerinde ve görüşmelerde, uygulama sürecine ilişkin olumlu görüşler ifade ettiklerini ve uygulama sürecinden memnun ve mutlu olduklarını açıkladıklarını belirtmektedir. Ayrıca Lundsteen (1963) araştırmasında, öğrencilerin eleştirel dinleme programını yeterli gördüğünü ve %98'inin eleştirel dinlemeyi ilgi çekici bulduğunu açıklamaktadır.

Yüksek başarı gösteren grupta yer alan öğrenciler, görüşmelerde en kolay ve en zor öğrendikleri konular üzerinde birbirlerinden farklı seçimler yapmışlardır. Bu durum, öğretimde bireysel farklılıkların önemini, her öğrencinin öğrenmekte zorluk çekeceği konunun farklı olabileceğini kanıtlar niteliktedir. Bu grupta yer alan öğrenciler kolay öğrendikleri konuları, eğlenceli, güncel ve dikkat çekici olması yönüyle kolay öğrendiklerini açıklamışlardır. Çarkıt (2018) araştırmasında öğrencilerin eleştirel dinleme eğitim sürecinin içeriğini eğlenceli ve günlük hayatta kullanmaya elverişli bulduklarını tespit etmiştir. Bu durum araştırmanın bulgularını destekler niteliktedir. Grupta yer alan öğrencilerin öğrenmekte zorlandıklarını belirttikleri konular incelendiğinde ise, öğrencilerin üst düzey olan analiz ve değerlendirme basamaklarında yer alan becerileri kazanmada zorlandıkları tespit edilmiştir. Öğrencilerin üst düzey becerileri kazanmada zorlanmalarının nedeni, yaş grubu olarak öğrencilerin bazılarının henüz soyut işlemler basamağına geçmemiş olmaları ile açıklanabilir.

Düşük başarı gösteren grupta yer alan öğrenciler, görüşmelerde en kolay öğrendikleri konuları önceden bilgi sahibi oldukları konular olarak açıklamaktadır. Ancak araştırmacı günlüğünde yer alan notlardan hareketle, öğrencilerin daha önce bildiklerini ifade ettikleri konularda ciddi eksikliklerinin olduğu tespit edilmiştir. Bu durum öğrencilerin özdeğerlendirme becerilerinde de eksiklikler olabileceğine işaret etmektedir. Bu gruptaki öğrencilerin de kolay ve zor buldukları konuları açıkladıklarında birbirlerinden farklı görüşlere sahip oldukları görülmüştür. Ayrıca yüksek başarı gösteren grupta olduğu gibi öğrencilerin üst düzey becerileri öğrenmede zorluk çektikleri belirlenmiştir. Bu durum, uygulama süresinin yetersiz kalmasından ve becerilerin öğretimine ayrılması gereken sürenin arttırılması gerekliliğinden kaynaklanıyor olabilir. Ayrıca hem öğrenci görüşleri

169

hem de araştırmacı günlüklerinde öğrencilerin yazılı anlatım becerilerinde eksiklikler olduğunu göstermektedir. Öğrencilerin doğru cevabı tespit etseler dahi uygun biçimde bunu yazıya aktaramama sorunları, öğrencilerin bu becerilere ilişkin bilgilerini aktarmada zorluk yaşamalarına neden olmuş olabilir.

Yapılan görüşmelerde, görüşmeye katılan öğrencilerin tamamı etkinlikleri dinleme becerisi yerine okuma becerisi üzerinden uygulamayı tercih edeceklerini ifade etmişlerdir. Öğrencilerin bu duruma ilişkin söylemlerinde dinleme becerisinin okuma becerisinden farklı yönlerine değindikleri ve dinleme becerisinde yetersiz olduklarını açıkladıkları tespit edilmiştir. Bu durum, öğrencilerin dinleme becerilerinde ciddi eksiklikleri olduğunu ve bu nedenle dinlemeye ilişkin olumsuz bir tutum edindiklerini göstermektedir. Öğrencilerin dinleme becerilerinde eksiklikler olduğu araştırmacı günlüğünde yer alan notlarla da desteklenmektedir. Öğrencilerin dinleme becerilerinde eksiklikler olduğunu, ancak verilen eğitimlerle ve yapılan uygulamalarla dinleme anlama düzeylerinin geliştiğini ve dinlemeye ilişkin olumlu tutumlara sahip olduklarını belirten araştırmalar bulunmaktadır (Aksu, 2013; Daşöz, 2013; Ceran, 2015; Doğan, 2017; Kır, 2019). Öğrenciler dinlemeye ilişkin bazı olumsuz görüşler bildirseler de, araştırma sonucunda öğrencilerin eleştirel dinleme becerilerinde gelişmeler olduğu ve eğitim sürecine ilişkin olumlu açıklamalar yaptıkları görülmüştür.