Araştırmada Kullanılan Ölçekler

Araştırmada veri toplama tekniği olarak anket tercih edilmişitr. Kullanılan anket formu dört bölümden oluşmaktadır. Bölümlerden birinde demografik değişkenlerle ilgili sorular yer alırken geriye kalan üç bölümü oluşturan ölçeklere ilişkin bilgiler aşağıda özetlenmiştir.

3.1.1. Kaleydoskop Kariyer Modeli Ölçeği

Bireylerin kariyer geçişlerinin arka planında yatan nedenleri araştırmak üzere tasarlanan Kaleydoskop Kariyer Modeli’ni geliştirmek için Mainiero ve Sullivan (2005; 2006), bir dizi nitel (1. çalışma, n = 109; 3. çalışma n = 27; 5. çalışma, n = 52) ve nicel (2. çalışma, n = 1.647; 4. çalışma, n = 1.525) çalışma yürütmüştür. Bu çalışmalar neticesinde geliştirilen Kaleydoskop Kariyer Modeli otantiklik, denge ve meydan okuma olmak üzere üç boyutlu olarak tanımlanmıştır. Ardından Sullivan ve diğerleri (2009) bu boyutları ölçmek amacıyla 15 ifadeden oluşan Kaleydoskop Kariyer Modeli ölçeğini (KKMÖ) geliştirmiştir. Ölçek; otantiklik, denge ve meydan okuma olmak üzere üç boyut içermektedir. Ölçeğin orijinalinde katılımcılardan “Bu beni hiç tarif etmiyor” dan

“Bu beni çok iyi tarif ediyor” a kadar beşli Likert ölçeği ile yanıt alınmıştır. Mevcut

oluşturulurken kullanılan üç ayrı ölçeğe ilişkin değerlendirme sürecinde aynı seçenekler sunularak cevaplayıcılar açısından tutarlılık sağlamak istenmiştir. Ölçekte yer alan otantiklik (1, 2, 5, 7 ve 10. maddeler), denge (4, 6, 8, 11 ve 15. maddeler) ve meydan okuma (3, 9, 12, 13 ve 14. maddeler) boyutlarından her biri 5 ifade ile ölçülmektedir.

Ölçeğin geliştirildiği çalışmada (Sullivan ve diğ., 2009), otantiklik, denge ve meydan okuma boyutları için içsel tutarlılık katsayısı sırasıyla α = .76, α = .81, α = .84 olarak bulunmuştur. İfadelerin güvenilirliğini tespit etmeye yönelik farklı araştırma bulgularının da olduğu görülmektedir.¹

Mainiero ve Gibson (2018) tarafından yürütülen çalışmada ölçeğin faktör analizi sonuçlarının da 3 boyutlu yapıyı doğruladığı görülmüştür. Sonuç olarak farklı da olsa yüksek Cronbach’s Alpha değerleri ile elde edilen bulgular KKMÖ’nün güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu göstermiştir.

3.1.2. Beş Faktör Kişilik Ölçeği

John, Donahue ve Kentle (1991) tarafından geliştirilen beş faktör kişilik ölçeği (BFKÖ), 44 ifadeden oluşmakta ve 5 boyut içermektedir. Boyutlar; dışadönüklük, yumuşakbaşlılık/geçimlilik, öz-denetim/sorumluluk, duygusal tutarsızlık ve gelişime açıklık şeklindedir. İfadeler; “kesinlikle katılmıyorum”dan “kesinlikle katılıyorum”a kadar beşli Likert ölçeği ile değerlendirilmiştir. Ölçekte bulunan 44 ifadeden 16’sı ters kodlanmıştır. Ters kodlanan ifadeler “(T)” ile gösterilmiştir. İfade sayıları, dışadönüklük (1, 6T, 11, 16, 21T, 26, 31T, 36. maddeler), yumuşakbaşlılık/geçimlilik (2T, 7, 12T, 17, 22, 27T, 32, 37T, 42. maddeler), öz-denetim/sorumluluk (3, 8T, 13, 18T, 23T, 28, 33, 38, 43T. maddeler), duygusal tutarsızlık (4, 9T, 14, 19, 24T, 29, 34T, 39. maddeler) ve gelişime açıklık (5, 10, 15, 20, 25, 30, 35T, 40, 41T, 44. maddeler) boyutlarında değişiklik göstermektedir (Ek 1.3).

5’li Likert tipinde olan ölçeğin Türkçeye uyarlama çalışması Sümer, Lajunen ve Özkan (2005) tarafından yapılmış ve boyutlara ilişkin Cronbach’s Alpha değerlerinin .64 ile .77 aralığında değiştiği bulgusu elde edilmiştir. Ölçekte yer alan ifadelerin birkaçında ifadelerin anlaşılabilirliğini artırmak ve daha güvenilir sonuçlar elde etmek adına ölçeğin orijinalinde yer alan ingilizce ifadelerden hareketle bazı değişiklikler

1 Otantiklik, denge ve meydan okuma boyutları için içsel tutarlılık katsayısı farklı çalışmalarda sırasıyla;

α = .77, α = .82, α = .86 (Aprianingsih, 2012), α = .73, α = .84, α = .86 (Simmons, 2012), α = .60, α = .84, α = .76 (Ervin, 2015), α = .60, α = .84, α = .76 (Dabbs ve Pastore, 2017), α = .84, α = .81, α = .80 (Mainiero ve Gibson, 2018) olarak bulunmuştur.

yapılmıştır. Ölçekte yer alan 4, 6 ve 26. maddelerde parantez içinde açıklama verilerek ifadelerin herkes tarafından benzer şekilde algılanabilmesini sağlamak amaçlanmıştır.

15, 25 ve 40. maddelerde ise ölçeğin orijinalinde belirtilen ifadelerin tekrar Türkçeye çevirisi yapılarak, daha önceki çeviriler sırasında gerçekleşmiş olabilecek anlam kayıpları giderilmeye çalışılmıştır.

Ölçeğe ilişkin güvenilirlik değerleri John, Donahue ve Kentle (1991) tarafından yürütülen çalışmada; duygusal tutarsızlık, .84, dışadönüklük, .88, yumuşakbaşlılık/geçimlilik, .79, öz-denetim/sorumluluk, .82, gelişime açıklık ise .81 olarak bulunmuştur. Farklı çalışmalarda da BFKÖ’nün güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu doğrulayan bulgulara rastlamak mümkündür.² Ayrıca ölçek çok sayıda farklı dile çevrilmiş ve farklı kültürlerde de başarıyla uygulanmıştır. Öyle ki Schmitt ve diğerleri (2007), 56 ülkede yürütmüş oldukları bir çalışma ile farklı dillere çevrilen ölçeğin, farklı kültürlerde de uygulanabilecek güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu doğrulamıştır.

3.1.3. Aile Destekleyici Örgüt Algısı Ölçeği

Allen (2001) tarafından geliştirilen ölçek, 14 ifadeden oluşmakta ve tek boyutlu bir yapı göstermektedir. İfadeler; “kesinlikle katılmıyorum”dan “kesinlikle katılıyorum”a kadar beşli Likert ölçeği ile değerlendirilmiştir. Ölçekte yer alan 14 ifadenin 11’i ters kodlanmıştır (1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, ve 14. maddeler). Ters kodlanan ifadeler “(T)”

ile belirtilmiştir (EK 1.2). İfadelerin önünde bazı talimatlar yer almaktadır. Bunları aşağıdaki gibi açıklamak mümkündür.

“Aşağıdaki ifadelerin çalıştığınız kuruluşun felsefesini veya inançlarını ne ölçüde temsil ettiğini düşünüyorsunuz? İfadeleri yanıtlarken kendinize en yakın hissettiğiniz kutucuğu işaretleyiniz (Unutmayın, bunlar sizin kişisel inançlarınız değil, çalıştığınız kuruluşun felsefesinin ne olduğuna dair inançlarınızdır).”

Mevcut araştırma sırasında yürütülen pilot çalışmada yukarıda bahsedilen talimatlar açıklama olarak eklense de cevaplayıcıların bir kısmının ifadeleri kendi kişisel inançlarından hareketle yanıtladıkları ve açıklamanın zaman zaman gözden kaçtığı farkedilmiştir. Bu nedenle mevcut çalışmada ölçekte yer alan ifadelerin önüne

“çalıştığım firmada” ya da “çalıştığım firmaya göre” ibareleri eklenerek bu karışıklığın önüne geçmek istenmiştir. Son olarak ölçeğin içsel tutarlılık katsayısı ise Allen (2001) tarafından .91 olarak bulunmuştur. Karaca (2016) tarafından Türkçeye çevirisi yapılan ölçek, düşük faktör yüküne sahip 3 maddenin ölçekten çıkarılmasıyla 11 ifade olarak kullanılmış ve Cronbach’s Alpha değeri .87 olarak hesaplanmıştır. Literatür incelendiğinde ölçeğin Cronbach’s Alpha içsel tutarlılık katsayısını ölçen farklı çalışmalar olduğu da görülmektedir.³ Sonuç olarak literatürden elde edilen bulgular ışığında ADÖAÖ’nün güvenilir bir ölçme aracı olduğunu söylemek mümkündür.