İnsanoğlunun doğası incelendiğinde erken yaşlarda meraklı ve araştırmacı bir yapıya sahip oldukları görülmekte ve bu yaşlarda bireylerin öğrendikleri bilgilerin daha kalıcı olduğu düşünülmektedir. Ebeveynler ve eğitimciler, çocuklardaki bu araştırmacı ruhu devam ettirmek için etkin zamanlar planlanmasının gerekli olduğunu ifade etmişlerdir (Alvarado ve Herr, 2003). Bu kapsamda çocuklardaki bu araştırma ruhunu kaybetmemek ve geliştirmek için ASDÖY’ün öğretim sürecinde uygulanması önemlidir.
Literatür incelendiğinde ASDÖY 20. yy’dan itibaren eğitim-öğretim hayatında var olmasına rağmen Türkiye’de yeni araştırılmaya başlanmıştır. ASDÖY Dewey, Piaget, Vygotsky, Cobern, Bruner ve Bandura’nın öğrenme teorilerinden etkilenerek yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı kapsamında düzenlenmiştir (Degenhart, 2007). Aynı zamanda Dewey tarafından öğrencilerin aktif, öğretmenin ise pasif konumda olduğu ASDÖY’ün fen bilimleri öğretim programına yerleştirilmesi gerektiği de önerilmektedir (Barrow, 2006). Bu durumda Türkiye’de ve diğer ülkelerdeki fen bilimleri eğitiminin mevcut durumu karşılaştırıldığında araştırma-sorgulamanın fen öğretim programı için önem derecesi ön plana çıkmaktadır (Bozkurt, 2014). 2013 yılında Fen Bilimler Eğitim Programı değişmiş ve temel esası ASDÖY’e dayandırılmıştır (MEB, 2013).
ASDÖY’ün odağında, senaryolar kapsamında gerçek yaşamdan problem sunumu ve bu problem çerçevesinde öğrencilerin araştırma sorgulama etkinliklerini gerçekleştirmeleri yer almaktadır (Crawford, 2000; Keys ve Bayran, 2001). Bu kapsamda ASDÖY, öğrencilere günlük hayatta kullanabilecekleri becerilerini geliştirme olanağı ve yaşayacakları problemlere karşı kolay çözüm yolları bulma fırsatı tanımaktadır (Branch ve Solowan, 2003). Aynı zamanda Gökalp (2016) tarafından öğrencilerin karşılaştıkları problemlere bilimsel yöntemin aşamalarına uygun çözüm yolları üretme kabiliyetlerinin fen bilimleri dersinde ASDÖY’ün uygulanmasıyla sağlanabileceğini ifade edilmektedir.
öğrenmelerin gerçekleştiği süreçte ASDÖY’ün hedefi, öğrencilere aktif sorumluluklar vererek karşılaştıkları sorunlara çözümler üretmelerini sağlamaktır (Hauser, 2006). Bu öğretim yaklaşımı ile öğretim sürecini tamamlayan öğrenciler ise sorunlara karşı çözüm yolları üretmekte deneyim sahibi olduklarından günlük yaşantılarında karşılaştıkları zorlukların üstesinden daha kolay gelmektedirler (Lim, 2001).
Öğrenciler araştırma sorgulama sürecinde, çevrelerindeki olayları ve doğanın gerçeklerini anlamaya çalışarak ve karşılaştıklar problemlere çözümler üreterek yeni bilgiler elde ederler. Bu sayede de öğrencilerin hem bilimsel süreç becerileri hem de fene ve yaşama ilişkin anlayışları gelişmektedir (Duban, 2008). Bunun yanında ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğrenciler, birbirleri ile etkileşime girerek fikirlerini birbirlerine aktarma fırsatı bulurlar ve farklı düşüncedeki öğrencilerin fikirlerine saygı duyarak kendi fikirlerinin gelişimini de sağlarlar (Marx vd., 2004).
ASDÖY, senaryolar kapsamında günlük hayattan problemlerin öğrencilere sunulması ve öğrencilerin ders içi ve ders dışı araştırma sorgulama etkinlikleri ile problemlere cevaplar bulma sürecini kapsamaktadır (Tatar ve Kuru, 2006). Anderson’a (2007) göre ASDÖY, nitelikli bir fen öğretimi ve öğrenimi gerçekleştirmek için gerekli bilgi ve becerileri içermektedir. Literatür incelendiğinde birçok araştırmacı tarafından ASDÖY’ün ve araştırma sorgulamaya dayalı öğrenimin tanımının yapıldığı görülmektedir.
Taşlı’ya (2003) göre ASDÖY, bir problem hakkında öğrencilerin araştırmaya geçme ve sonuçlara varma sürecidir. Moore ve diğerlerine (2008) göre ise; ASDÖY öğrencilerin becerilerinin gelişimini destekleyen ve içerisinde araştırmaya ilişkin bilgi ve becerileri, zihinsel ve alansal becerileri, kişisel becerileri ve tutumları içeren bir süreçtir. Demir ve Abell (2010) ASDÖY’ü, sorular planlayan, bu sorular kapsamında araştırmalar yapılan ve daha sonra yeni bilgiler oluşturulan bir süreç olarak ifade etmektedirler.
Araştırma sorgulamaya dayalı öğrenme Wallace’e (1997) göre; öğrencilerin fenle aktif olarak meşgul olurken geliştirdikleri kavramların, değerlerin, tutumlara dayalı inançların ve eğitimsel uygulamaların bütünü olarak tanımlanmaktadır. Perry ve Richardson (2001) araştırma sorgulamaya dayalı öğrenmeyi; sorular sorarak, araştırarak ve bilgileri analiz ederek öğrenme ve verileri yararlı bilgilere dönüştürme süreci olarak ifade etmektedirler. Wood (2003), problemlerin veya soruların oluşturulduğu ve öğrencilerin ders süresince problemleri çözmeye veya sorulara yanıt bulmaya çalıştığı bir süreç olarak araştırma sorgulamaya dayalı öğrenmeyi belirtmektedir. Tatar ve Kuru (2006) ise araştırma sorgulamaya dayalı öğrenmeyi; öğrencilerin kendi başlarına veya
arkadaşları ile birlikte yaptıkları etkinliklerin, deneylerin, buluşların yer aldığı ve bilginin anlamlı/kalıcı olmasını sağlayan bir süreçten oluştuğunu ifade etmektedirler.
ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda sırayla ilk önce bilimsel içerikli soruların sorulmasına, bu sorulara öğrenciler tarafından belirleyici kanıtlar oluşturulmasına, kanıtlardan öğrencilerin açıklayıcı formüller oluşturmalarına, öğrencilerin birbirleri ile etkileşimi sonucunda gerçekleşen alternatif açıklamalar ışığında kendi açıklamalarını değerlendirmelerine ve daha sonra öğrencilerin açıklamalarını doğrulamalarına imkan tanınmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu beş özelliğin tamamına ilgili öğretim yaklaşımının uygulandığı bütün sınıf seviyelerinde dikkat edilmesi önerilmektedir (NRC, 2000).
Babadoğan ve Gürkan’a (2002) göre ASDÖY’ün özellikleri; a. Öğrenci merkezli bir yapıya sahip olması,
b. Gerçekleştirilmesi gereken davranışların belirlenmesi, c. Sınıf kontrolünün öğretmende bulunması,
d. Nitelikli bir öğrenme ortamının sağlandığı bir ortam oluşturması, e. Öğretmenin bütün öğrenciler ile ilgilenmesi,
şeklinde sıralamıştır. Aynı zamanda Justice ve diğerleri (2002) ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğrencilerin sorumluluk almaları gerektiğini ve bu sınıflarda öğrenmenin bir döngü oluşturduğunu belirtmişlerdir. Bu döngüyü de aşağıdaki gibi şekillendirmişlerdir.
Şekil 1. Araştırma sorgulamaya dayalı öğrenme döngüsü