ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğretmen ve öğrencilerin sergilemesi gereken birçok rol ve sorumluluk vardır. Bu sınıflarda öğretmen ve öğrencilerin rollerini ve sorumluluklarını tanımaları ve benimsemeleri oldukça önemlidir.
ASDÖY uygulamalarında öğretmenlerin Üstlenmesi gereken rol ve sorumluluklar;
ASDÖY’e göre yürütülen derslerde öğretmenlerin etkinlikleri öğrencilere göre planlamaları çok önemlidir. Öğretmenler öğrencilere sınıfta, laboratuarda ve okul dışında araştırma yapmaları için fırsatlar sağlamalıdır. Geleneksel sınıflarda öğretmenler öğrenmenin merkezinde aktif durumda bulunan bilgi aktarıcısı rolünde iken ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğrenciyi motive eden, araştırma yapmalarına sağlayan,
öğesi, öğrencilere araştırmalar yapmalarını sağlayacak sorular sormaktır. Bu sorular kapsamında öğretmen öğretim sürecine yön vermektedir. Bundan dolayı öğretmen, öğretim sürecinin el verişli ve istenilen seviyede yürütülmesi için daha önceden kapsamlı bir soru havuzu oluşturmak için hazırlık yapmalıdır (Bağcaz, 2009).
ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğretmenin konu hakkındaki alan bilgisi, öğretim yaklaşımına karşı tutumu, bu yaklaşım hakkında sahip olduğu teorik bilgi ve uygulama için gerekli pedagojik bilgisi öğrencilerin öğrenmesini etkilemektedir. ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğretmen, ilgi çekici ve meraklandırıcı türde sunumlar yapan, farklı soru teknikleri uygulayan ve öğrencilerini etkili şekilde organize eden bir öğretmendir (Llewellyn, 2002). Öğretmenler öğrencilere nasıl düşünüleceğini, gerçeğe ulaşmada sorgulamayı nasıl kullanacaklarını gösteren örnek davranışlar sergileyen model olmalıdır. Öğretmen bu yaklaşımın uygulandığı sınıflarda bilgi aktaran konumdan rehberlik yapan konuma geçmektedir (Capobianco, 2007).
ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğrencilerin bağımsız ve kalıcı öğrenmeler gerçekleştirmeleri için öğretmenlerin araştırma sürecinde yapmaları gerektiği işlemler aşağıdaki gibi sıralamıştır (Harlen, 2004):
1. Öğrencilerin araştırma sorgulama yaparken kullanabilecekleri bilgi kaynaklarına yönelik rehberlik yapmak.
2. Araştırmalarda öğrencilerin ihtiyaç duyacakları ve kullanma gereksinimi hissedecekleri araç-gereç ve materyaller hakkında bilgi vermek.
3. Öğrencilerin dersin amaçlarına ulaşmalarına yardımcı olacak ilgi çekici, açık ve kişi merkezli sorular sormak.
4. Öğrencilerin araştırmaya nasıl başlayacakları, zihinlerindeki fikirleri nasıl test edecekleri ve kaynakları nasıl bulacaklarını düşünmeleri için neler yapılması gerektiği hakkında düşünmek.
5. Öğrencilerin fikirlerini test etmesinde ve planlamasında destek sağlamak. 6. Öğrencilerin düşüncelerini dikkate aldığını onlara hissettirmek.
7. Öğrencilerin araştırma ve sorgulamada sürecinde düşünmelerine fırsat tanıyacak sorular sormak.
8. Öğrencilerin kendi aralarında iş birliği yapma ve bilgi alış verişi yapacakları ortam oluşturmak.
9. Öğrencilerin incelemelerden elde ettikleri kanıtlar ile ilgili açıklayıcı alternatif fikirler oluşturmak.
10. Öğrencilerin gözlem, araştırma, sorgulama ve etkileşimle gelişen yetenek ve fikirleri hakkında bilgi toplamak.
NSES (2000) ise ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğretmenin görevleri aşağıdaki gibi belirtilmiştir.
1. Öğrencilerin öğrenmelerinde sorumluluk alma bilincini geliştirmeleri ve kabullendirmeleri.
2. Konu kapsamında gerçekleştirilecek etkinlikleri, bütün öğrencileri dikkate alarak düzenlenmeleri ve katılımlarını sağlamaları.
3. Öğretmenlerin, öğrencilere araştırma ve sorgulama süresince örnek rol üstlenmeleri ve cesaretlendirmeleri.
4. Yaklaşım kapsamında öğretmenlerin öğrenci davranışlarını izleyip not tutmaları ve daha sonra gelişimlerinin kontrol etmeleri.
5. ASDÖY kapsamında yapılan araştırmalarda öğretmenlerin öğrencilere uygun zaman ve ortam sağlamaları.
6. Araştırmalar kapsamında öğretmenlerin öğrencilere gerekli materyal ve araştırma kaynakları temin etmeleri.
7. Yaklaşım kapsamında öğrencilerin birbirleriyle etkileşime girerek bilgilerini paylaşmalarını sağlamaları.
8. Öğrencilerin yaptıkları araştırmalarda buldukları verileri birbirleri ile tartışıp bir sonuç çıkarmalarını sağlayacak ortam oluşturmaları.
ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda belirtildiği gibi öğretmen öğrencilerin sorumluluk alarak kendi öğrenmelerini gerçekleştirmeleri için onları motive etmelidir. Aynı zamanda öğrencilere çalışmaları sırasında danışmanlık yaparak fikirlerini de paylaşmalarına imkan vermelidir (Sardilli, 1998). Öğretmenler bunların yanında öğrencilerin gelişimlerine daha fazla katkıda bulunabilmeleri için alanındaki gelişmeler hakkında bilgi sahibi olmalıdırlar. Öğretmenler bu yaklaşım kapsamında yürütülen araştırmaların etkinliliğini arttırmak için öğrencilerin birbirleri ile etkileşim halinde çalışmalarına dikkat etmelidir (Akpullukçu, 2011). ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğretmen ve öğrencilerin bilim insanı gibi davranmaları beklenmektedir.
İlgili öğretim yaklaşımının uygulandığı sınıflarda öğrenmenin başarılı olması için öğretmenlerde bulunması gereken özellikleri Crawford (2000) aşağıdaki gibi sıralamıştır.
1. Orijinal problemler tasarlayacak öğretim ortamı oluşturma, 2. Verileri toplama,
3. Öğretmen ve öğrenci arasında etkileşimi sağlama, 4. Çevre ile etkileşim kurma,
ASDÖY uygulamalarında öğrencilerin üstlenmesi gereken rol ve sorumluluklar;
ASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğrenci pasif konumdan aktif öğrenen konuma geçmiştir. Öğrenci fen bilimleri dersinde yaşamda karşılaştığı problemleri, sıkıntıları görmeli ve bunlara nasıl çözüm bulacağını, nasıl araştırıp inceleyeceğini öğrenmelidir. Bu öğretim yaklaşımının uygulandığı sınıflarda öğrenci araştırarak, sorulara cevaplar bularak öğrenmelerinde gerekli sorumluluğu üstlerine alırlar (Aulls ve Shore, 2008; NESS, 2000). Öğrenciler bu yaklaşımın uygulandığı sınıflarda bir bilim adamı gibi davranıp araştırma, gözlem, değişik kaynaklardan yararlanma, fikirlerini test etme gibi özellikleri kazanırlar (Tatar, 2006). Öğrencilerin arkadaşları ile etkileşim içinde çalışarak karşılaştıkları problemlere birlikte çözüm yolları üretmeleri gerekmektedir. Bu süreçte öğrenciler elde ettikleri verileri bir bilim adamı gibi raporlaştırmalıdırlar (Şenocak ve Taşkesenligil, 2005). Literatür incelendiğinde birçok araştırmacı ASDÖY’ün uygulanma sürecinde öğrenmenin hedeflenen düzeyde gerçekleşmesi için öğrencilerin sergilemesi gereken davranışlara dikkat çekmişlerdir. Gallagher-Bolos ve Smithenry (2004), Harlen (2004) ve Llewellyn (2002)’e göre bu davranışlar aşağıdaki gibidir.
1. Bu yaklaşım uygulanma sürecinde öğrencilerin bir bilim adamı gibi davranmaları,
2. Öğrencilerin öğrenmelerinde sorumluluk almaları,
3. Öğrencilerin birbirleri ile etkileşime geçip bilgilerini yapılandırmaları,
4. Yaklaşım kapsamında karşılaştıkları problemlere karşı araştırmalar yaparak elde edilen veriler ile probleme cevap bulmak için düşünmeler gerçekleştirmeleri,
5. Araştırma ve sorgulama sürecinde öğrencilerin grup arkadaşları ile nasıl bir iletişim kurmaları gerektiğine ilişkin kararlar almaları,
6. Araştırmalar kapsamında öğrencilerin elde ettikleri bulgulara uygun açıklamalar yazmaları,
7. Uygulama sürecinde karşılaştıkları problemlere yönelik nasıl araştırmalar yaparak çözümler elde edebilecekleri hakkında öneriler sunmaları,
8. Uygulama sürecinde karşılaştıkları problemlere yönelik nasıl araştırmalar yaparak çözümler elde edeceklerine ilişkin planladıkları denenceleri sınayabilmeleri,
9. Öğrencilerin araştırmalar kapsamında öğrencilerin elde ettikleri veri ve bulguları kaydederek uygun sonuçlar halinde yazmaları,
10. Uygulama sürecinde, problem ile sınadıkları denencelerin sonuçlarını birbirleri ile karşılaştırarak elde ettikleri sonuçları açıklamaları,
11. Bütün arkadaşlarının sonuçlarını duyarlı şekilde dinlemeleri ve onlarla etkileşime geçmeleri.