ASDÖY, öğretmenin öğrencilere rehberlik yapma düzeyine ve problemin ders sürecindeki durumuna göre farklı çeşitlere ayrılmıştır (Fansa, 2013; NRC, 2000). Literatür incelendiğinde ASDÖY yapılandırılmış, rehberli ve açık ASDÖY olmak üzere üçe ayrıldığı ön plana çıkmaktadır (Colburn, 2000; NRC, 2000; Spaulding, 2001). Bazı araştırmacılar ise ilgili öğretim yaklaşımını Doğrulayıcı Araştırma Sorgulamaya Dayalı Öğretim Yaklaşımı (DASDÖY), Yapılandırılmış Araştırma Sorgulamaya Dayalı Öğretim Yaklaşımı (YASDÖY), RASDÖY ve Açık Araştırma Sorgulamaya Dayalı Öğretim Yaklaşımı (AASDÖY) olmak üzere dörde ayırmıştır (Banchi ve Bell, 2008; Çelik, 2012; Pizzini, Shepardson ve Abel, 1991). YASDÖY ile DASDÖY’ü bir birinden ayıran en önemli özellik, DASDÖY kapsamında yapılan araştırmanın sonuçlarının daha önceden öğrenciler tarafından bilinmesidir (Keller, 2001).
Şekil 4. ASDÖY çeşitleri
ASDÖY’ün çeşitlerinin uygulandığı sınıflarda öğretmen ve öğrencilerin üstlendikleri sorumluluk ve yaptıkları işlemler Tablo 1’de verilmiştir (NRC, 2000; Tatar, 2006).
Tablo 1. ASDÖY Çeşitlerine Göre Öğretmenlerin Sorumluluk ve Görevleri ASDÖY Çeşidi
İşlemler DASDÖY YASDÖY RASDÖY AASDÖY
Araştırma sorusu oluşturma Öğretmen Öğretmen Öğretmen Öğrenci
Araştırma sürecini planlama Öğretmen Öğretmen Öğrenci Öğrenci
Tablo 1’de görüldüğü gibi;
1. DASDÖY, YASDÖY ve RASDÖY’de araştırma sorusu öğretmen tarafından seçilmektedir. AASDÖY’de ise araştırma sorusunu belirleme işlemi öğrenci tarafından gerçekleştirilmektedir.
2. Araştırma sürecinin planlanması, DASDÖY ve YASDÖY’de öğretmen tarafından gerçekleştirilirken RASDÖY ve AASDÖY’de bu süreci planlama işlemini öğrenciler gerçekleştirmektedir.
3. DASDÖY kapsamında yürütülen derslerde araştırma sonuçları öğretmen tarafından elde edilirken YASDÖY, RASDÖY ve AASDÖY kapsamında yürütülen derslerde araştırma sonucu öğrenci tarafından elde edilmektedir. DASDÖY, ders kapsamında araştırma sonuçlarının daha önceden bilindiği, öğrencilerin problemlere karşı araştırma yapma becerilerinin, veri toplama ve kaydetme becerilerinin geliştirilmesi amacı ile yürütülen bir yaklaşımdır (Banchi ve Bell, 2008). Bu kapsamda derslerde gerçekleştirilen doğrulayıcı araştırmalar bilinen bir durumu kanıtlamayı içermektedir (Akpullukçu, 2011). Diğer taraftan öğrenciler daha önceden sonucunu bildikleri araştırmalar yaptıkları için derse motive olmaları ve heyecan duymaları oldukça güçtür.
YASDÖY kapsamında yapılan araştırmaların sonuçları öğrenciler tarafından
bilinmemektedir. YASDÖY kapsamında yapılan araştırmalarla öğrencileri
heyecanlandırmak ve derse karşı ilgilerini çekmek daha kolaydır. Bu kapsamda yapılması planlanan araştırma süreci, öğretmen tarafından organize edilir ve öğrencilere yapmaları gerekenler işlem basamakları şeklinde verilmektedir. Daha sonra elde ettikleri bulguları yorumlayarak sonuca varmaları istenmektedir (Colburn, 2000; Llewellyn, 2002; Şenocak, 2006; Tatar, 2006). Bu süreçte öğretmenin yapması gereken işlemleri bir sıra ile öğrencilere sunmasıyla yaratıcılıklarının gelişmesine engel olmaktadır (Demirkıran, 2016). Fakat öğretmenler derslerinde bu yaklaşımı kullanmayı daha çok tercih etmektedirler. Bunun sebebi ise öğretmenlerin araştırma sürecini kendilerinin planlayarak kontrolü kendi elinde tutma istekleridir (Tatar, 2006).
RASDÖY, öğretmen tarafından öğrencilere araştırma sorusu sorularak başlar ve daha sonra öğrencilerin bu soruya yönelik çözüm yolları (Banchi ve Bell, 2008; Colburn, 2000; Pizzini vd., 1991) ve bu çözüm yolları kapsamında sonuçlar elde etmelerinin beklendiği bir yaklaşım türüdür (NRC, 2000; Tatar, 2006). Bu yaklaşım türünün yürütüldüğü sınıflarda öğrencilerin derse karşı ilgi ve merakı üst seviyededir. Aynı zamanda öğrencilerin bilimsel süreç becerileri ve yaratıcı düşünme becerileri de gelişmektedir (Tatar, 2006). Öğrenciler bu yaklaşım sayesinde yeni bilgi elde etmeyi öğrenerek analiz ve plan yapma özellikleri de gelişmektedir (Çavuşlu, 2014). Bu yaklaşım
olacak istatistiksel bilgiler içeren kaynakların kullanılmasına rehberlik etmesi önerilmektedir (Akpullukçu, 2011). Öğretmenler bu yaklaşım kapsamında öğrencileri gruplar halinde çalıştırarak ve tartıştırarak sosyal öğrenme becerilerini de geliştirmektedir (Howe ve Jones, 1998). Bu yaklaşım türünün etkili olabilmesi için öğretmenlerin araştırma sorusu tipleri hakkında bilgi sahibi olmaları gerekmektedir (Holt ve Kysilka, 2006).
Lim (2001) RASDÖY’ün sınıflarda etkili bir şekilde yürütülmesi için önerilerde bulunmuştur:
1. Öğrencileri araştırma kapsamında sorulan sorularla etkileşime girmelerini teşvik etme.
2. Araştırma kapsamında öğrencilerin önermeler oluşturmalarını sağlama.
3. Öğrencileri, birbirlerinin sunduğu fikirler hakkında tartıştırmak ve bir konu etrafında toplama.
4. Öğrencilere sundukları fikirlerini savunma fırsatı tanıma.
AASDÖY, öğrencinin tamamen merkezde olduğu bir yaklaşım türüdür. Bu yaklaşım türünde araştırma sorusu, çözüm yollarının planlanması ve sonuçların elde edilmesi tamamen öğrenci tarafından gerçekleştirilmektedir (Demirkıran, 2016). Bu yaklaşım türü kapsamında gerçekleştirilen araştırma sonuçları, diğer ASDÖY türlerine göre öğretmenler öğrenciler tarafından bilinmemektedir (Çavuşlu, 2014). AASDÖY’ün uygulandığı sınıflarda öğrenmenin tüm sorumluluğu öğrencidedir (Duru, Demir, Önen ve Benzer, 2011). Aynı zamanda öğrencilerin kendi sorularını oluşturması ve cevaplandırması serbesttir (Lloyd ve Register, 2003). AASDÖY’ün uygulandığı ders sürecinde öğretmen hiçbir şekilde öğrenciye rehberlik etmemektedir (Şenocak, 2006). Öğrenciler bu yaklaşım sayesinde bir bilim adamı gibi davranarak ve düşünme becerileri geliştirilmektedir (Bağcaz, 2009).
Bu yaklaşım türünün etkili bir şekilde yürütülmesi için öğrencilerin bilimsel bilgi, düşünme ve grup çalışması becerilerinin istenen düzeyde olması gerekmektedir (Köseoğlu ve Tümay, 2013). Öğrenciler, işlenecek konu hakkında yeterli düzeyde bilgisi sahibi olmadıklarında ve araştırma yapma hakkında yeterli deneyime sahip olmadıklarında, AASDÖY kapsamında araştırma yapmakta zorluk çekmektedirler (Hayes, 2002).
Spauldin (2001) AASDÖY’ün beş öğesine dikkat çekmektedir.
1. Derse öğrencilerin araştırma sorusu üretebilecekleri, günlük hayatla ve kazandırılacak konu ile ilişkili bir senaryo ile başlanır.
2. Öğrenciler, konu ile ilgi belirli bilgi donanımına sahiptir ve belirli durumları açıklayacak formüllendirme işlemleri yaparlar.
3. Öğrenciler, araştırmaları kapsamında veri toplamalıdırlar.
4. Öğrenciler, araştırmaları kapsamında bir sonuç çıkarabilmelidirler.
5. Öğrenciler, başlangıçtaki araştırma sorularını dikkate alarak problemi açıklayıcı bilgileri yansıtmalıdırlar.