Araştırma Grubunun TSOY-32 Ölçeğine Verdikleri Yanıtların Değerlendirilmesi

Tablo 11’de katılımcıların TSOY-32 Ölçeğine verdikleri yanıtların dağılımı görülmektedir. Katılımcıların sağlık okuryazarlığı ile ilgili cevaplarına bakıldığında,

“Tedavi ve hizmet” boyutunda;

6. Madde olan “Bir sağlık kuruluşuna gitmek istediğinizde, telefon ya da internet aracılığı ile randevu almak” % 55,7 ile en yüksek oranda “çok kolay”;

15. Madde olan “Acil bir durumda (kaza, ani sağlık sorunu gibi) ne yapabileceğine karar vermek” % 4,7 ile en yüksek oranda “çok zor”;

12. Madde olan “Farklı bir doktordan ikinci bir görüş almaya ihtiyaç duyup duymadığınıza karar vermek” % 5,8 ile en yüksek “fikrim yok” yanıtı verilen maddelerdir.

“Hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi” boyutunda;

Hiç n (%) Nadiren n (%) Bazen n (%) Sıklıkla n (%) Her Zaman n (%) Ortalama

38

28. Madde olan “Gündelik davranışlarınızdan hangilerinin (spor yapmak, sağlıklı beslenmek, sigara kullanmamak gibi) sağlığınızı etkilediğini değerlendirmek” % 54,4 ile en yüksek oranda “çok kolay”;

30. Madde olan “Diyetisyen tarafından yazılı olarak verilen diyet listesini uygulayabilmek” % 6,4 ile en yüksek oranda “çok zor”;

32. Madde olan “Sağlıkla ilgili politika değişikliklerini yorumlamak” % 10,9 ile en yüksek “fikrim yok” yanıtı verilen maddelerdir.

39

Tablo 11. Araştırma grubunun TSOY-32 ölçeği madde dağılımına göre yanıt yüzdeleri (n=687*)

Soru No Maddenin İçeriği

1.Çok kolay % 2.Kolay % 3.Zor % 4.Çok zor % 5.Fikrim yok %

1 Sağlığınızla ilgili bir şikayetiniz olduğunda, bunun bir hastalık belirtisi olup olmadığını araştırıp bulmak 29,8 59,0 7,7 0,9 2,6 2 Sağlığınızla ilgili bir şikayetiniz olduğunda, bu konudaki herhangi bir yazıyı (broşür, kitapçık, afiş gibi) okuyup

anlamak 37,1 50,2 9,0 1,5 2,2

3 Sağlığınızla ilgili bir şikayetiniz olduğunda, bu konuda ailenizin ya da arkadaşlarınızın tavsiyelerinin güvenilir

olup olmadığını değerlendirmek 27,4 45,6 20,2 3,3 3,5

4 Bir sağlık kuruluşuna gitmek istediğinizde, hangi doktora başvurmanız gerektiğini araştırıp bulmak 46,1 43,8 8,0 1,2 0,9 5 Bir sağlık kuruluşuna gitmek istediğinizde başvurunuzu (randevu almak gibi) nasıl yapacağınızı araştırıp bulmak 54,1 37,7 6,8 1,0 0,3 6 Bir sağlık kuruluşuna gitmek istediğinizde, telefon ya da internet aracılığı ile randevu almak 55,7 33,8 8,3 1,0 1,2

7 Sizi ilgilendiren hastalıkların tedavileri ile ilgili bilgileri araştırıp bulmak 40,3 45,3 11,6 1,3 1,5

8 Doktorunuzun hastalığınızla ilgili açıklamalarını anlamak 41,5 47,6 8,4 1,7 0,7

9 Doktorunuzun önerdiği farklı tedavi seçeneklerinin avantaj ve dezavantajlarını değerlendirmek 31,1 50,4 13,5 2,3 2,6

10 Sağlıkçıların (doktor, eczacı gibi) önerdikleri biçimde ilaçlarınızı kullanmak 54,1 39,0 5,1 0,9 0,9

11 İlaç kutusundaki ilacı kullanmanıza yönelik talimatları anlamak 52,1 38,0 8,0 1,5 0,4

12 Farklı bir doktordan ikinci bir görüş almaya ihtiyaç duyup duymadığınıza karar vermek 26,5 45,0 19,4 3,3 5,8

13 Tahlil/tetkik öncesi hazırlıklarla (diyet uygulamak gibi) ilgili bilgileri anlamak 37,1 47,9 10,2 1,9 2,9

14 Hastanede ulaşmak istediğiniz birimin (laboratuvar, poliklinik gibi) yerini arayıp bulmak 38,9 43,7 14,4 2,5 0,6

15 Acil bir durumda (kaza, ani sağlık sorunu gibi) ne yapabileceğine karar vermek 29,5 40,6 22,4 4,7 2,8

16 Gerekli olduğu durumlarda ambulans çağırmak 50,5 40,9 6,8 0,7 1,0

17 Doktorunuzun size önerdiği şekilde, düzenli aralıklarla sağlık takip ve kontrollerinizi yaptırmak 39,7 46,3 10,0 2,9 1,0 18 Fazla kilolu olma, yüksek tansiyon gibi sağlığınız için zararlı olabilecek durumlarla ilgili bilgiyi araştırıp bulmak 47,0 42,6 6,1 1,5 2,8

40

19 Fazla kilolu olma, yüksek tansiyon gibi sağlığınız için zararlı olabilecek durumlarla ilgili sağlık uyarılarını

anlamak 47,2 45,4 6,0 0,4 1,0

20 Sigara içme, yetersiz fiziksel aktivite gibi sağlıksız davranışlarla nasıl başa çıkılacağıyla ilgili bilgiyi araştırıp

bulmak 50,8 38,3 7,7 1,3 1,9

21 Sigara içme, yetersiz fiziksel aktivite gibi sağlıksız davranışlarla nasıl başa çıkılacağıyla ilgili sağlık uyarılarını

anlamak 51,1 37,8 7,9 1,7 1,5

22 Yaşınız, cinsiyetiniz ve sağlık durumunuzla ilişkili olarak yaptırmanız gereken sağlık taramaları (kadınlar için

meme, erkekler için prostat kaynaklı hastalıklara yönelik taramalar gibi) ile ilgili bilgiyi araştırıp bulmak 40,0 44,7 11,1 1,6 2,6 23 İnternet, gazete, televizyon, radyo gibi kaynaklarda daha sağlıklı olmak için yapılması önerilen bilgileri anlamak 45,1 44,1 8,4 1,3 1,0 24 4 İnternet, gazete, televizyon, radyo gibi kaynaklarda daha sağlıklı olmak için yapılması önerilen bilgilerin

güvenilir olup olmadığına karar vermek 37,3 37,7 18,5 4,4 2,2

25 Gıda ambalajları üzerinde sağlığınızı etkileyebileceğinizi düşündüğünüz bilgileri anlamak 41,8 40,0 14,4 2,2 1,6 26 Yaşadığınız çevrenin (ev, sokak, mahalle gibi) sağlığı etkileyen olumlu ve olumsuz özelliklerini değerlendirmek 40,9 47,0 9,5 1,2 1,5 27 Yaşadığınız çevrenin (ev, sokak, mahalle gibi) daha sağlıklı olması için neler yapılabileceği ile ilgili bilgileri

bulmak 37,6 41,9 15,1 2,8 2,6

28 Gündelik davranışlarınızdan hangilerinin (spor yapmak, sağlıklı beslenmek, sigara kullanmamak gibi) sağlığınızı

etkilediğini değerlendirmek 54,4 39,0 5,4 0,7 0,4

29 Sağlığınız için yaşam tarzınızı (spor yapmak, sağlıklı beslenmek, sigara kullanmamak gibi) değiştirmek 43,7 36,4 14,7 3,6 1,6

30 Diyetisyen tarafından yazılı olarak verilen diyet listesini uygulayabilmek 31,1 39,9 18,3 6,4 4,2

31 Ailenize ya da arkadaşlarınıza daha sağlıklı olmaları konusunda önerilerde bulunmak 39,4 43,8 12,7 1,6 2,5

32 Sağlıkla ilgili politika değişikliklerini yorumlamak 29,0 38,6 18,6 2,9 10,9

*TSOY Ölçek puanı hesaplanırken “Fikrim yok” seçeneği sayısı fazlalığı nedeniyle puanları hesaplanamayan 13 kişi çalışma dışı bırakılmış ve analizler 674 kişi ile yapılmış

41

TSOY-32 genel puan ortalaması 36,86±7,69 olup bu puan yeterli sağlık okuryazarlık düzeyi (>33-42) ile uyumludur. Ölçeğin 8 alt boyutunun puan ortalamaları Tablo 12’ de verilmiştir. Tüm puan ortalamaları yeterli sağlık okur yazarlık düzeyi ile uyumlu iken “Tedavi ve hizmet” boyutunda “Bilgiyi değerlendirme” alt boyutunun puan ortalaması 32,42±10,27 olup bu puan sınırlı/sorunlu sağlık okuryazarlık düzeyi ile uyumludur.

Genel olarak “Sağlıkla ilgili bilgiyi anlama” boyutunun puanı en yüksek (38,12±8,3), “Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme” boyutunun puanı en düşüktür (34,03±9,08).

Tablo 12. Araştırma grubunun TSOY-32 genel ve alt boyut puanları (n=674)

Boyut Ort±SS

Tedavi ve hizmet 36,96±7,66

Bilgiye ulaşma 38,19±8,95

Bilgiyi anlama 37,69±8,90

Bilgiyi değerlendirme 32,42±10,27

Bilgiyi kullanma/uygulama 39,54±8,49

Hastalıklardan korunma/ Sağlığın geliştirilmesi 36,77±8,87

Bilgiye ulaşma 37,61±9,99

Bilgiyi anlama 38,55±9,72

Bilgiyi değerlendirme 35,64±10,28

Bilgiyi kullanma/uygulama 35,27±10,85

Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma 37,90±8,30

Sağlıkla ilgili bilgiyi anlama 38,12±8,34

Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme 34,03±9,08

Sağlıkla ilgili bilgiyi kullanma/uygulama 37,41±8,52

Genel (İndeks) 36,86±7,69

Sağlık okuryazarlık indeksi kategorilerine göre değerlendirildiğinde katılımcıların

% 5,6’sının yetersiz, % 26,1’nin sınırlı/sorunlu, % 40,7’sinin yeterli, % 27,6’sının mükemmel düzeyde sağlık okuryazarlığına sahip oldukları görülmüştür (Şekil 2).

42

Şekil 2. Araştırma grubunun sağlık okuryazarlık kategorilerinin dağılımı (n=674)

Katılımcıların ölçeğin alt boyut ve süreçlerine göre sağlık okuryazarlığı kategorilerinin dağılımı tablo 13’te verilmiştir. Katılımcıların % 68,3’ü “yeterli ya da mükemmel bir sağlık okuryazarlığı düzeyine” sahipken, bu durum “Tedavi ve hizmet”

boyutunda % 71,1, “Hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi” boyutunda % 66,6’dır. Aynı değerlendirme için, “Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma” boyutu en yüksek (%

77,2) ve “Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme” boyutu en düşük (% 57,2) oranlara sahiptir.

5,6%

26,1%

40,7%

27,6%

Yetersiz Sınırlı Yeterli Mükemmel

43

Tablo 13. Araştırma grubunun TSOY-32 alt boyut ve süreç puanlarına göre sağlık okuryazarlık kategorilerinin sıklık dağılımı (n=674)

Boyut

Yetersiz (%) Sorunlu (%) Yeterli (%) Mükemmel (%)

Tedavi ve hizmet 5,8 23,1 43,6 27,4

Bilgiye ulaşma 9,8 9,5 47,6 33,1

Bilgiyi anlama 10,1 10,5 50,9 28,5

Bilgiyi değerlendirme 30,1 14,1 39,9 15,9

Bilgiyi kullanma/uygulama 7,9 8,0 47,0 37,1

Hastalıklardan korunma/ Sağlığın geliştirilmesi 11,4 22,0 35,0 31,6

Bilgiye ulaşma 18,7 12,6 41,8 26,9

Bilgiyi anlama 10,8 9,2 42,6 37,4

Bilgiyi değerlendirme 13,6 8,6 45,0 32,8

Bilgiyi kullanma/uygulama 20,9 11,3 40,7 27,2

Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma 8,2 14,7 46,0 31,2

Sağlıkla ilgili bilgiyi anlama 7,4 15,1 45,0 32,5

Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme 19,1 23,6 38,4 18,8

Sağlıkla ilgili bilgiyi kullanma/uygulama 9,2 19,0 42,0 29,8

4.3. Araştırma Grubunun Tanımlayıcı Özelliklerine Göre Sağlık Okuryazarlık