6. SONUÇ VE ÖNERİLER
6.2. Öneriler
Sağlık profesyonellerinin yanı sıra fakülte/yüksekokul yöneticilerinin üniversitemize başlayan gençlerin yaklaşık üçte birinin yetersiz veya sınırlı/sorunlu sağlık okuryazarlık düzeyine sahip olduklarının farkında olmaları ve sağlık okuryazarlık düzeyinin yükseltilmesi için etkili girişimler planlamaları önerilir.
Planlamalarda, sağlık okuryazarlığı ile yakından ilişkili bir kavram olan
“bireyin/hastanın güçlendirilmesi”ne yönelik müfredatı olan Aile Hekimliği disiplini ile iş birliği yapılması, hem öğrencilerin sağlık okuryazarlık düzeylerinin
56
arttırılmasına hem de aile hekimliği uzmanlık öğrencilerinin eğitimlerine katkı sağlayacaktır.
Niteliksel çalışmalarla sağlık okuryazarlığı düzeyini arttırmada konusundaki engeller, zorluklar, vb. ortaya konulabilir ve bunlara yönelik girişimsel çalışmalar planlanabilir.
Benzer bir çalışma üniversite eğitiminin sağlık okur yazarlık düzeyine etkisini değerlendirmek açısından son sınıflarla da tekrarlanabilir.
57
KAYNAKÇA
1. Sorensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z, Brand H, Consortium Health Literacy Project E. Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 2012; 12:80.
2. Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı, 2011.
3. Sorensen K, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). European journal of public health, 2015, 25.6: 1053-1058.
4. Kutner M, et al. The Health Literacy of America's Adults: Results from the 2003 National Assessment of Adult Literacy. NCES 2006-483. National Center for Education Statistics, 2006.
5. Durusu Tanrıöver M, Demiray-Ready F N, Çakır B ve Akalın H E. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. Ankara: Sağlık-Sen Yayınları, 2014.
6. Sørensen K, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). European journal of public health, 2015, 25.6: 1053-1058.
7. Nutbeam D. Health promotion glossary. Health Promotion International, 1986; 1;1:113-127.
8. Health literacy: Report of the Council on Scientific Affairs. Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs, American Medical Association. JAMA, 1999; 281;6:552-557.
9. Nutbeam D. Health literacy as a public goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot International, 2000, 15(3):259-267.
10. Institute of Medicine: Health literacy: a prescription to end confusion Washington DC: The National Academies; 2004.
11. Kickbusch I, Wait S, Maag D, Banks I. Navigating health: the role of health literacy. Alliance for Health and the Future, International Longevity Centre, UK 2006.
12. Zarcadoolas C, Pleasant A, Greer DS. Elaborating a definition of health literacy: a commentary. J Health Commun 2003, 8(3):119-120.
13. Zarcadoolas C, Pleasant A, Greer DS. Understanding health literacy: an expanded model. Health Promot Int 2005, 20(2):195-203.
14. Zarcadoolas C, Pleasant A, Greer DS. Advancing health literacy: A framework for understanding and action. Jossey Bass: San Francisco, CA 2006.
15. Paasche-Orlow MK, Wolf MS. The causal pathways linking health literacy to health outcomes. Am J Health Behav, 2007, 31(Suppl 1):19-26.
16. European Commission: Together for health: a strategic approach for the EU 2008-2013. Com(2007) 630 final 2007.
17. In Health Literacy. Programmes for Training on Research in Public Health for South Eastern Europe Edited by: Pavlekovic G 2008, 4.
18. Rootman I, Gordon-El-Bihbety D. A vision for a health literate Canada Ottawa: Canadian Public Health Association; 2008.
19. Ishikawa H, Yano E. Patient health literacy and participation in the health-care process. Health Expect 2008, 11(2):113-122.
20. Mancuso JM. Health literacy: a concept/dimensional analysis. Nurs Health Sci 2008, 10:248-255.
21. Australian Bureau of Statistics: In Adult literacy and life skills survey. Summary results. Volume 88.
Australia, Canberra: Australian Bureau of Statistics; 2008.
22. Yost KJ, Webster K, Baker DW, Choi SW, Bode RK, Hahn EA. Bilingual health literacy assessment using the Talking Touchscreen/la Pantalla Parlanchina: development and pilot testing. Patient Educ Couns 2009, 75(3):295-301.
23. Adams RJ, Stocks NP, Wilson DH, Hill CL, Gravier S, Kickbusch I, Beilby JJ. Health literacy. A new concept for general practice? Aust Fam Physician 2009, 38(3):144-147.
58
24. Adkins NR, Corus C. Health literacy for improved health outcomes: effective capital in the marketplace. J Consum Aff 2009, 43(2):199-222.
25. Freedman DA, Bess KD, Tucker HA, Boyd DL, Tuchman AM, Wallston KA. Public health literacy defined. Am J Prev Med 2009, 36(5):446-451.
26. Lee SD, Arozullah AM, Choc YI: Health literacy, social support, and health: a research agenda. Soc Sci Med 2004, 58:1309-1321.
27. Speros C. Health literacy: concept analysis. J Adv Nurs 2005, 50:633-640.
28. Baker DW. The meaning and the measure of health literacy. J Intern Med 2006, 21:878-883.
29. Kickbusch I, MAag D. Health Literacy. In International Encyclopedia of Public Health. Volume 3. Edited by: Kris H, Stella Q. Academic Press; 2008:204-211.
30. Manganello JA:.Health literacy and adolescents: a framework and agenda for future research. Health Educ Res 2008, 23(5):840-847.
31. Von Wagner C, Steptoe A, Wolf MS, Wardle J. Health literacy and health actions: a review and a framework from health psychology. Health Education & Behaviour 2009, 36(5):860-877.
32. Nielsen-Bohlman L, Panzer MA, Kindig DA. Health Literacy: A Prescription to End Confusion. Institute of Medicine, The National Academies Press, Washington, 2004: 20-65. .
33. Cutilli CC, Bennett IM. Understanding the health literacy of America results of the national assessment of adult literacy. Orthopaedic nursing/National Association of Orthopaedic Nurses, 2009, 28.1: 27.
34. Kanj M, Mitic W. Health literacy and health behaviour. World Health Organization, 2009. http://www.who.
int / healthpromotion/conferences/7gchp / Track1_Inner. pdf . (12.12.2018).
35. Freedman DA, et al. Public health literacy defined. American journal of preventive medicine, 2009, 36.5:
446-451.
36. Watkins K. United Nations Development Programme. Human Development Report 2007/2008, New York, 2007: p 269.
37. Baker DW, et al. Health literacy and mortality among elderly persons. Archives of internal medicine, 2007, 167.14: 1503-1509.
38. Rudd RE. Health literacy skills of US adults. American Journal of Health Behavior, 2007, 31.1: S8-S18.
39. CBM. (2004). Understanding Health Literacy and its Barriers. Current Bibliographies in Medicine 2004-1.
US National Library of Medicine. 2004-1. (http://nnlm.gov/outreach/consumer/hlthlit.html, erişim:
01.09.2018).
40. Davis TC, Michielutte R, Askov EN, Williams MV and Weiss BD. Practical Assessment of Adult Literacy in Health Care, Health Education and Behavior, (1998), 25(5): 613-624.
41. Davis TC, Long S, Jackson RH, Mayaux EJ, George RB, Murphy PW and Crouch MA. Rapid Estimate of Adult Literacy in Medicine: a Shortened Screening Instrument. Family Medicine, (1993), 25(6): 391-395.
42. Howard D, Gazmararian JA and Parker R. The Impact of Low Health Literacy on the Medical Costs of Medicare Managed Care Enrollees. The American Journal of Medicine, (2005),118(4): 371-377.
43. The Center for Health Care Strategies and National Academy on an Aging Society. Health Literacy Fact Sheet. The Center for Health Care Strategies and National Academy on an Aging Society, (1998), 202:
842-1275.
44. Sezgin D. Sağlık okuryazarlığını anlamak. İLETİŞİM, 2013, 73-92.
45. Health literacy program.
Erişim: http://www.ama-assn.org/ama/pub/about-ama/ama-foundation/our-programs/public-health/health-literacy-program.page
46. Weıss BD, et al. Quick assessment of literacy in primary care: the newest vital sign. The Annals of Family Medicine, 2005, 3.6: 514-522.
47. Baker DW, et al. Development of a brief test to measure functional health literacy. Patient education and counseling, 1999, 38.1: 33-42.
59
48. Bernhardt JM, Cameron KA. Accessing, understanding, and applying health communication messages:
The challenge of health literacy. 2003.
49. Dewalt DA, et al. Literacy and health outcomes. Journal of general internal medicine, 2004, 19.12: 1228-1239.
50. Parvanta C. Introduction to public health communication and informatics. Essentials of Public Health Communication, Joes Bartlett Learning, Sudbury, MA, 2011.
51. Çimen Z, Bayık Temel A. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türk Toplumuna Uyarlanması: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. İçinde: I. Ulusal Halk Sağlığı Hemşireliği Kongresi, 2015, 17-19.
52. Sezer A, Kadıoğlu H. Yetişkin sağlık okuryazarlığı ölçeği’nin geliştirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2014, 17.3: 165-170.
53. Okyay P, Abacıgil F. Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçeklerinin geçerlik ve güvenirlik çalışması, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1025. Ankara: Anıl Reklam Matbaa, Ltd. Şti.; 2016.
54. Brega AG, et al. AHRQ health literacy universal precautions toolkit. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality, 2015.
55. Boğa A N.Yazılı görüşme 20 Mart 2019, Çukurova Üniversitesi Rektörlüğü Öğrenci İşleri Şefliği.
56. Elias P. Occupational classification (ISCO-88). 1997.
57. Muslu L, Çiftçi Ş, Aktaş E. Rehberlik Ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri. Akdeniz Üniversitesi. Journal of Research in Education and Teaching. Ağustos 2017 Cilt: 6 Sayı: 3 Makale No: 25 ISSN: 2146-9199.
58. Kendir C, Akkaya K, Arslantaş İ, Kartal M. Health Literacy of Students who applied to Medical and Nursing Faculty in Dokuz Eylul University. TJFMPC, 2017;11(3): 144-151. DOI: 10.21763/tjfmpc.336167.
59. Ergün S. Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinde Sağlık Okuryazarlığı, Kocaeli Medical J 2017; 6;3:1-6.
60. Kobayashı LC., Wardle J, Von Wagner C. Limited health literacy is a barrier to colorectal cancer screening in England: evidence from the English Longitudinal Study of Ageing. Preventive medicine, 2014, 61: 100-105.
61. Mohammadi Farah S et al. health literacy level and its related factors among college students of Hamadan university of medical sciences, Hamadan, Iran. J Educ Community Health, 2017, 4.2: 11-17.
62. Carvalho, GS de et al. European health literacy scale (HLS-EU-BR) applied in a Brazilian higher education population of Rio Grande do Sul (RS). 2016.
63. Jukkala A, Deupree JP, Graham S. Knowledge of limited health literacy at an academic health center. The Journal of Continuing Education in Nursing, 2009, 40.7: 298-302.
64. Demir Barutçu C, Düzen KO. Determination of health literacy in academicians in Turkey. International Journal of Caring Sciences, 2018, 11.1: 437-442.
65. Bayık Temel A, Çimen Zühal. Kronik Hastalığı Olan Yaşlı Bireylerde Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık Algısı ve İlişkili Faktörler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, (2017), 33.3: 105-125.
66. Rong H, Cheng X, Garcia JM, Zhang L, Lu L, Fang J, et al. Survey of health literacy level and related influencing factors in military college students in Chongqing, China: A cross- sectional analysis. (2017) , PLoS ONE 12(5): e0177776.
67. Ozdemir H, Alper Z, Uncu Y, Bilgel N. Health literacy among adults: a study from Turkey. Health education research, (2010), 25(3), 464-477.
68. Pink B, Allbon P. The health and welfare of Australia's Aboriginal and Torres Strait Islander peoples 2008.
Canberra, ACT: Australian Bureau of Statistics/Australian Institute of Health and Wellbeing.
69. Eichner J, Dullabh P. Accessible health information technology (health IT) for populations with limited literacy: A guide for developers and purchasers of health IT. Rockville, MD. 2007. Agency for Healthcare Research and Quality.
70. Institute of Medicine: Health literacy: a prescription to end confusion Washington DC: The National Academies; 2004.
71. Kindig DA, et al. (ed.). Health literacy: a prescription to end confusion. National Academies Press, 2004.
60
72. Fryback DG, et al. The Beaver Dam Health Outcomes Study: initial catalog of health-state quality factors.
Medical Decision Making, 1993, 13.2: 89-102.
,
EKLER
61 EK 1: Etik Kurul Onay Belgesi
62 EK 2: Aydınlatılmış Onam Formu
Çukurova Üniversitesi Öğrenci Adaylarında Sağlık Okuryazarlığı Durumunun ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi
Bilgilendirilmiş Onam Formu
Sevgili öğrencimiz,
Öncelikle üniversitemize hoş geldiniz. Sizi “Çukurova Üniversitesi Öğrenci Adaylarında Sağlık Okuryazarlığı Durumunun ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi”
başlıklı tez çalışmamıza davet ediyoruz. Bu anket çalışmasında tanımlayıcı bilgiler yer almamaktadır. Cevaplarınız gizli kalacaktır ve sonuçlar sadece bilimsel amaçla kullanılacaktır. Bu çalışmaya katılmama ve katıldıktan sonra çekilme hakkınız bulunmaktadır.
Çalışmayı yanıtlamanız, araştırmaya katılım için onam verdiğiniz biçiminde yorumlanacaktır.
Eğer anlayamadığınız ve sizin için açık olmayan şeyler varsa, ya da daha fazla bilgi isterseniz bize sorunuz. Sorulara dürüst olarak doğru cevap vermeniz araştırmanın sağlıklı sonuçlarla tamamlanabilmesi açısından çok önemlidir. Katılımınız ve ayıracağınız zaman için teşekkür ederiz.
Dr. Halil EROL-Prof. Dr. Sevgi ÖZCAN Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi
Aile Hekimliği Anabilim Dalı
EK 3: Sosyo Demografik Veri Formu ve TSOY-32 Ölçeği
63
bölge 1. Akdeniz 2. Karadeniz 3.Ege 4.Marmara 5. İç Anadolu
6.Güneydoğu Anadolu 7. Doğu Anadolu
5. Bitirdiğiniz lisenin türü 1. Fen 2. Sosyal 3. Anadolu 4. Anadolu İmam Hatip 5. Meslek-Teknik Anadolu 6. Diğer
9-10. Annenizin ve babanızın mesleği 9.Annenizin mesleği:
10.Babanızın mesleği: gerektiren, hekim tarafından tanı konmuş kronik bir hastalığınız var mı?
1.Evet 2.Hayır 15. Birlikte yaşadığınız kişilerde
sürekli ilaç kullanımını gerektiren, hekim tarafından tanı konmuş kronik bir hastalığı olan var mı?
1.Evet 2.Hayır
64
Lütfen diğer sayfaya geçiniz
16. Ailenizde ve/veya yakın
akrabalarınızda sağlık çalışanı var mı? 1.Evet 2.Hayır 17. Genel olarak sağlık durumunuz
hakkında ne söyleyebilirsiniz?
1. Mükemmel
2. Çok iyi 3. İyi
4. Orta
5. Zayıf
18. Herhangi bir sağlık sorununuz olduğunda aşağıdaki sağlık kurumlarından ne sıklıkta hizmet alıyorsunuz?
Hiç Nadiren Bazen Sıklıkla Her zaman
Aile Sağlığı Merkezi
Devlet Hastaneleri
Üniversite Hastaneleri
Özel Sağlık Kurumları
65
Çok kolaydan çok zora doğru değerlendirecek olursanız aşağıdakileri yapmak sizin için ne derece kolay/zordur?
1.Çok kolay 2. Kolay 3. Zor 4.Çok zor 5. Fikrim yok
Maddenin içeriği
1.Cok kolay 2. Kolay 3. Zor 4. Çok zor 5. Fikrim yok
1 Sağlığınızla ilgili bir şikayetiniz olduğunda, bunun bir hastalık belirtisi olup olmadığını araştırıp bulmak
2 Sağlığınızla ilgili bir şikayetiniz olduğunda, bu konudaki herhangi bir yazıyı (broşur, kitapcık, afiş gibi) okuyup anlamak
3 Sağlığınızla ilgili bir şikayetiniz olduğunda, bu konuda ailenizin ya da arkadaşlarınızın tavsiyelerinin guvenilir olup olmadığını değerlendirmek 4 Bir sağlık kuruluşuna gitmek istediğinizde, hangi doktora başvurmanız
gerektiğini araştırıp bulmak
5 Bir sağlık kuruluşuna gitmek istediğinizde başvurunuzu (randevu almak gibi) nasıl yapacağınızı araştırıp bulmak
6 Bir sağlık kuruluşuna gitmek istediğinizde, telefon ya da internet aracılığı ile randevu almak
7 Sizi ilgilendiren hastalıkların tedavileri ile ilgili bilgileri araştırıp bulmak 8 Doktorunuzun hastalığınızla ilgili acıklamalarını anlamak
9 Doktorunuzun onerdiği farklı tedavi seceneklerinin avantaj ve dezavantajlarını değerlendirmek
10 Sağlıkcıların (doktor, eczacı gibi) onerdikleri bicimde ilaclarınızı kullanmak 11 İlac kutusundaki ilacı kullanmanıza yonelik talimatları anlamak
12 Farklı bir doktordan ikinci bir goruş almaya ihtiyac duyup duymadığınıza karar vermek
13 Tahlil/tetkik oncesi hazırlıklarla (diyet uygulamak gibi) ilgili bilgileri anlamak
14 Hastanede ulaşmak istediğiniz birimin (laboratuar, poliklinik gibi) yerini arayıp bulmak
15 Acil bir durumda (kaza, ani sağlık sorunu gibi) ne yapabileceğine karar vermek
16 Gerekli olduğu durumlarda ambulans cağırmak
17 Doktorunuzun size onerdiği şekilde, duzenli aralıklarla sağlık takip ve kontrollerinizi yaptırmak
18 Fazla kilolu olma, yuksek tansiyon gibi sağlığınız icin zararlı olabilecek durumlarla ilgili bilgiyi araştırıp bulmak
19 Fazla kilolu olma, yuksek tansiyon gibi sağlığınız icin zararlı olabilecek durumlarla ilgili sağlık uyarılarını anlamak
20 Sigara icme, yetersiz fiziksel aktivite gibi sağlıksız davranışlarla nasıl başa cıkılacağıyla ilgili bilgiyi araştırıp bulmak
21 Sigara icme, yetersiz fiziksel aktivite gibi sağlıksız davranışlarla nasıl başa cıkılacağıyla ilgili sağlık uyarılarını anlamak
66
22 Yaşınız, cinsiyetiniz ve sağlık durumunuzla ilişkili olarak yaptırmanız gereken sağlık taramaları (kadınlar icin meme, erkekler icin prostat kaynaklı hastalıklara yonelik taramalar gibi) ile ilgili bilgiyi araştırıp bulmak
23 İnternet, gazete, televizyon, radyo gibi kaynaklarda daha sağlıklı olmak icin yapılması onerilen bilgileri anlamak
24 İnternet, gazete, televizyon, radyo gibi kaynaklarda daha sağlıklı olmak icin yapılması onerilen bilgilerin guvenilir olup olmadığına karar vermek 25 Gıda ambalajları uzerinde sağlığınızı etkileyebileceğinizi duşunduğunuz
bilgileri anlamak
26 Yaşadığınız cevrenin (ev, sokak, mahalle gibi) sağlığı etkileyen olumlu ve olumsuz ozelliklerini değerlendirmek
27 Yaşadığınız cevrenin (ev, sokak, mahalle gibi) daha sağlıklı olması icin neler yapılabileceği ile ilgili bilgileri bulmak
28 Gundelik davranışlarınızdan hangilerinin (spor yapmak, sağlıklı beslenmek, sigara kullanmamak gibi) sağlığınızı etkilediğini değerlendirmek
29 Sağlığınız icin yaşam tarzınızı (spor yapmak, sağlıklı beslenmek, sigara kullanmamak gibi) değiştirmek
30 Diyetisyen tarafından yazılı olarak verilen diyet listesini uygulayabilmek 31 Ailenize ya da arkadaşlarınıza daha sağlıklı olmaları konusunda onerilerde
bulunmak
32 Sağlıkla ilgili politika değişikliklerini yorumlamak
Lütfen eksik olup olmadığını kontrol ediniz.
Katılımınız için teşekkür eder, üniversite yaşamınızda başarılar dileriz.
67
ÖZGEÇMİŞ
Adı Soyadı : Halil EROL
Doğum Tarihi ve Yeri : 24.06.1989, Adana
Medeni Durumu : Evli
Adres :Yamaçlı mahallesi 609 Sokak No: 4 Yüreğir/ADANA
Telefon : 0 (530) 044 43 46
E. posta : dr.halil.erol@gmail.com
Mezun Olduğu Tıp Fakültesi : Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi
Görev Yerleri : 2014-2015 Van Muradiye Devlet Hastanesi Acil Servis
2015-2016 Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı
2016-2019 Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği A.D.
Yabancı Dil : İngilizce