Bu bölümün amacı, çalıĢmanın uygulama sürecinde yararlanılan yöntem ve teknikler hakkında bilgiler verilmesidir. Dolayısıyla bu bölümde; araĢtırmanın modeline, evren ve örneklemine, verilerin toplanmasına ve toplanılan verilerin analiz sürecine iliĢkin ayrıntılara yer verilmektedir.
AraĢtırmanın Modeli
Bu çalıĢmada, otel iĢletmelerinin büyüklüklerine (yıldızlarına), faaliyet Ģekillerine ve menĢeilerine göre stratejik yönetim ve araçlarını uygulama anlayıĢlarında farklılıklar bulunup bulunmadığı karĢılaĢtırmalı olarak incelenmiĢtir. Burada bağımsız değiĢkenler; otel iĢletmelerinin büyüklükleri, faaliyet Ģekilleri ve menĢeileri iken, bağımlı değiĢken ise otel iĢletmelerinin stratejik yönetim ve araçlarını uygulama anlayıĢlarıdır. Dolayısıyla araĢtırmanın modeli, nicel araĢtırma yöntemlerinden nedensel karĢılaĢtırmadır. Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel‟e (2012, s. 190) göre, “nedensel karĢılaĢtırma araĢtırmaları doğal olarak var olan farkların bağımlı değiĢken üzerindeki etkisini test etmeye yöneliktir”. Ayrıca bu çalıĢmada; söz konusu her bir bağımsız değiĢkenin bağımlı değiĢkenler üzerinde farklılaĢmaya yol açıp açmadığı, tek tek incelenmiĢtir.
Evren ve Örneklem
AraĢtırmanın evreni, Ankara‟da faaliyet gösteren otel iĢletmelerinin üst yöneticileridir. AraĢtırma evreni olarak Ankara‟nın seçilmesinin nedeni, Ankara‟daki otel iĢletmelerinde ve özellikle Ģehir otellerinde stratejik yönetim anlayıĢını inceleyen bir çalıĢmanın bulunmamasıdır.
Bu araĢtırmada, evren içerisinden evreni temsil edebilecek düzeyde örneklem seçilmiĢtir. Örneklem seçiminde, seçkisiz örnekleme yöntemlerinden tabakalı örneklem yöntemi kullanılmıĢtır.
94
Seçkisiz örnekleme yönteminin bu araĢtırmada tercih edilmesinin bazı nedenleri bulunmaktadır. Büyüköztürk vd. (2012); araĢtırmalarda seçkisiz örnekleme yönteminin tercih edilmesiyle, seçkisizlik kurallarına bağlı olarak eĢit ve bağımsız olarak seçilecek olan örneklemin evreni temsil düzeyinin yüksek olacağını belirtmektedirler. Diğer bir deyiĢle bu yöntemin amacı, evren için geçerli genellemelerin yapılmasını sağlayacak temsil gücü yüksek örneklemlerin seçilebilmesidir.
Seçkisiz örnekleme yöntemlerinden tabakalı örnekleme yöntemi ise, evrene ait birimlerin araĢtırmaya dair özelliklerinin heterojen yapıda olması durumunda kullanılır. Tabakalı örnekleme yönteminde farklı özelliklere sahip heterojen yapıdaki evren, kendi aralarında homojen gruplara ya da alt tabakalara ayrılırlar. Söz konusu alt tabakaların evren içerisindeki oranları belirlenerek örneklem büyüklüğü “n” hesaplanır (Ural ve Kılıç, 2005). Bu çalıĢmada Ankara‟daki otel iĢletmeleri yıldızlarına göre tabakalandırılmıĢtır. Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın 31 Ocak 2014 verilerine dayanarak, Ankara‟da yıldız statüsüne sahip turizm iĢletme belgeli toplam 146 otelin bulunduğu tespit edilmiĢtir.
Seçkisiz örneklem yöntemlerinden tabakalı örneklem yöntemine göre seçilen örneklemde, otel iĢletmelerinin yıldızlarına, faaliyet Ģekillerine ve menĢeilerine göre sınıflama yapıldığından ve otel iĢletmeleri toplamda 23 ifadeden oluĢan stratejik yönetim ve araçları uygulama anlayıĢları üzerinden değerlendirildiğinden süreksiz değiĢken yöntemine göre aĢağıdaki formülden yararlanılmıĢtır. Bu formül en büyük ve en uygun örneklem büyüklüğüne ulaĢmayı sağlamaktadır (Büyüköztürk vd., 2012):
Evren içerisinden örneklem seçiminde kullanılan formüller:
öncelikle bu formülle değeri hesaplanmıĢtır.
, yukarıdaki formülde ulaĢılan değeri ve
aĢağıda ifade edilen değerler bu formülde yerine yazılmıĢ ve örnekleme ulaĢılmıĢtır. Bu formülde yer alan (Büyüköztürk vd., 2012);
Evren: N: 146 Otel sayısı
95
Uygun örneklem büyüklüğü için en büyük varyansı verecek Ģekilde “P” değeri (otel iĢletmelerinin büyüklüklerine göre uygulama anlayıĢlarının farklılaĢma olasılığı) 0,5 olarak alınmıĢtır.
Aynı Ģekilde “Q” (1-P) değeri de (otel iĢletmelerinin büyüklüklerine göre uygulama anlayıĢlarının farklılaĢmama olasılığı) 0,5 alınmıĢtır. Bu durumda varyans en yüksek değeri PxQ: 0,25‟tir.
Güven düzeyine karĢılık gelen teorik “t” değeri bu durumda 1,96‟dır.
Yukarıdaki söz konusu değerler belirtilen formüllerde yerlerine koyularak sırasıyla hesaplandığında “n” (örneklem) değeri: 106‟ya ulaĢılmıĢtır. Örneklemi bulmaya yönelik yapılan hesaplamalar aĢağıda ayrıntılarıyla gösterilmektedir.
1.Adımda: = =
(
(1,96)²x0,5x0,5)
(0,05)²=384,16 değerine ulaĢılır.UlaĢılan değeri ikinci formülde yerine yazılır.
2.Adımda: =106 bulunur.
Bundan sonraki iĢlem, otelleri yıldızlarına göre tabakalandırma iĢlemidir. Her bir yıldız statüsünde yer alan otel sayısının evren içerisindeki yüzdesi belirlenmiĢ ve yukarıdaki formülden yararlanılarak ulaĢılan 106 örneklemin içerisinde yıldızlarına göre bulunması gereken otel sayısı, aynı yüzdeler kullanılarak belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın 31 Ocak 2014 tarihine ait verilerine dayanarak, evren içerisinde yer alan otellerin yıldızlarına göre sayıları aĢağıdaki tabloda gösterilmektedir. Bu veriler doğrultusunda örneklem içerisinde her bir yıldız statüsüne göre tabakalandırılmıĢ otel sayıları da aĢağıdaki tabloda ayrıntılarıyla yer almaktadır.
Tablo 1. Tabakalı Örnekleme Yöntemine Göre Evrenden Seçilen Örneklem Sayısı: Bir Yıldızlı Oteller Ġki Yıldızlı Oteller Üç Yıldızlı Oteller Dört Yıldızlı Oteller BeĢ Yıldızlı Oteller Toplam Otel Sayısı ve Yüzdesi Evren 2 Otel (%1) 35 Otel (%24) 52 Otel (%36) 41 Otel (%28) 16 Otel (%11) 146 Otel (%100) Örneklem 1 Otel (%1) 25 Otel (%24) 38 Otel (%36) 30 Otel (%28) 12 Otel (%11) 106 Otel (%100)
ÇalıĢmada özellikle iki yıldızlı otellerin anket çalıĢmasına katılım hususunda, diğer yıldızlara göre daha isteksiz davranması ve söz konusu otellerin yöneticilerine
96
ulaĢılamaması, iki yıldızlı otellerde ve kısmen üç yıldızlı otellerde yukarıdaki tabloda belirtilen tabakalandırma sayılarına ulaĢılmasını engellemiĢtir. Dolayısıyla 106 otel sayısına dört ve beĢ yıldızlı otellerin yüksek katılımı sayesinde ulaĢılmıĢtır. Buna göre ulaĢılan örneklem sayısı; bir yıldızlı otellerde 1, iki yıldızlı otellerde 20, üç yıldızlı otellerde 37, dört yıldızlı otellerde 32 ve beĢ yıldızlı otellerde ise 16‟dır.
Verilerin Toplanması
Bu araĢtırmada, otel iĢletmelerinin büyüklüklerinin (yıldızlarının) ve ayrıca faaliyet Ģekillerinin ve menĢeilerinin stratejik yönetim araçları seçimlerinde ve stratejik yönetim ve araçlarını uygulama anlayıĢları üzerinde farklılıklara sebep olup olmadığını belirlemek amacıyla, veri toplama tekniği olarak anket kullanılmıĢtır. AraĢtırma evreni Ankara‟da faaliyet gösteren farklı büyüklükteki otel iĢletmelerini kapsaması nedeniyle, heterojen bir yapıdadır ve geniĢ bir araĢtırma evrenidir. Dolayısıyla bu araĢtırmada veri toplama aracı olarak anket kullanılmıĢ olmasının nedeni, daha geniĢ bir örneklem grubuna ulaĢarak araĢtırma sonuçlarının araĢtırma evrenine genellenebilirliğinin artırılmasıdır.
Anketin birinci bölümünde; üst yöneticilerin mesleki unvanlarını ve otellerinin büyüklüklerini (yıldızlarını), faaliyet Ģekillerini ve menĢeilerini belirlemeye yönelik sorular bulunmaktadır. Anketin geliĢtirilmesi sürecinde, aslı D. Rigby‟e (2009) ait olan 2010 yılında Faruk Kerem ġentürk‟ün yüksek lisans tezinde çevirerek kullanmıĢ olduğu anketten esinlenilmiĢ ve bu anketten bazı uyarlamalar yapılmıĢtır. Bu doğrultuda anketin ikinci bölümü, otel iĢletmelerinin kullanmakta oldukları stratejik yönetim araçlarını belirlemeye yönelik olarak tasarlanmıĢtır. Ayrıca anket sorularında araĢtırmanın esas amacına bağlı olarak, otel iĢletmelerinin stratejik yönetim ve araçları uygulamalarında benimsemiĢ oldukları temel ilkeleri belirlemeye yönelik sorular bulunmaktadır. Farklı büyüklüklere (yıldızlara) sahip otellerin üst yöneticilerinin bu bölümde yer alan sorulara verdikleri cevaplar kıyaslanarak, otellerin büyüklüklerinin (yıldızlarının) verilen cevaplarda farklılığa yol açıp açmadığı ölçülmüĢtür. Bu sorularda da yukarıda belirtilen anketin ikinci bölümünden kısmen esinlenilmiĢtir. Diğer bir ifadeyle, ankette yer alan stratejik yönetim ve araçları uygulama anlayıĢlarına iliĢkin sorular, genel anlamda yeniden geliĢtirilmiĢtir. Anket çalıĢması katılımcıların yönetici olması ve yöneticilerin iĢ yoğunlukları nedeniyle yaklaĢık 3 ay sürmüĢtür. Anket çalıĢmasının büyük çoğunluğu (94 Anket formu); yüz yüze görüĢme ve anketlerin otellere dağıtılması ve yöneticiler tarafından doldurulmasının ardından anket formlarının geri toplanması Ģeklinde gerçekleĢen bir sürece dayanmaktadır.
97
Diğer taraftan, anket çalıĢmasının 5‟i mail yolu ile internet ortamında yöneticilerle irtibata geçilerek gerçekleĢtirilirken, anketlerin 7‟si ise yöneticilerle telefonda görüĢülerek gerçekleĢtirilmiĢtir.
Ankette, otel iĢletmelerinin stratejik yönetim ve araçları uygulama anlayıĢı farklılıklarını belirlemeye yönelik olarak likert ölçeğine dayalı cevaplara yer verilmiĢtir. Dolayısıyla anketin ölçüm güvenirliğinin belirlenmesinde, Cronbach Alpha (α) (derecelendirmeli cevap seçenekleri) yöntemi kullanılmıĢtır. ÇalıĢmada yer alan otel iĢletmelerinin verdikleri cevaplar üzerinde yapılan ölçüm güvenirliği çalıĢması sonuçlarına göre, Cronbach Alpha (α) katsayısı 0,956 bulunmuĢtur. Dolayısıyla genel anlamda anketin güvenirliğinin oldukça yüksek olduğu söylenebilir.
Verilerin Analizi
Bu çalıĢmada; anketin birinci ve ikinci bölümüne iliĢkin elde edilen sonuçlara, sayı ve yüzde olarak bulgular bölümünde yer verilmiĢ ve bu sonuçlar değerlendirilmiĢtir. Anketin üçüncü bölümünde yer alan stratejik yönetim ve araçları uygulama anlayıĢlarına iliĢkin sorulara otellerin üst yöneticilerinin verdikleri cevaplar üzerinde, otellerin yıldızlarının ve ayrıca faaliyet Ģekilleri ve menĢeilerinin farklılığa neden olup olmadığını belirlemek üzere; verilerin analizinde MANOVA ve ANOVA testlerinden yararlanılmıĢtır. Bu kapsamda, öncelikle tüm uygulama anlayıĢlarının; otellerin yıldızlarına ve ayrıca faaliyet Ģekillerine ve menĢeilerine göre farklılaĢıp farklılaĢmadığının genel değerlendirmesi yapılarak, araĢtırmanın hipotezleri sınanmıĢtır. Hipotezlerin değerlendirilmesinde, çok faktörlü varyans analizinden (Tek Yönlü MANOVA) yararlanılmıĢtır. Sonrasında ise, otel iĢletmelerinin yıldızlarındaki ve ayrıca faaliyet Ģekilleri ve menĢeilerindeki farklılaĢmanın uygulama anlayıĢları üzerindeki etkisi her bir uygulama anlayıĢında tek tek incelenmiĢtir. Burada ise tek faktörlü varyans analizi sonuçlarından (ANOVA) yararlanılmıĢtır. ANOVA testinde; otellerin yıldızlarına, faaliyet Ģekillerine ve menĢeilerine göre her bir uygulama anlayıĢında ortaya çıkan farklılıklara iliĢkin detayları karĢılaĢtırmalı olarak değerlendirebilmek amacıyla, post hoc çoklu karĢılaĢtırma sonuçlarından yararlanılmıĢtır. ANOVA testine göre istatistiksel olarak anlamlı bir Ģekilde farklılaĢtığı tespit edilen stratejik yönetim ve araçları uygulama anlayıĢı ifadelerinden dördünün; varyansların homojenlik testinde, grup varyanslarının homojen dağılım göstermediği (p<,05) tespit edilmiĢtir. Bu ifadeler, grup varyanslarının homojen dağılım göstermediği durumlarda çoklu karĢılaĢtırmalarda en çok kullanılan testler arasında yer alan “Dunnett C” testiyle
98
analiz edilmiĢ ve değerlendirilmiĢtir. Homojen dağılım gösteren (p>,05) diğer on üç ifadenin ortalamaları ise, en çok kullanılan çoklu karĢılaĢtırma testlerinden “Scheffe” testiyle analiz edilmiĢ ve değerlendirilmiĢtir.
99