4. Araç ve YAYA TRAFİĞİ
4.4. ARAÇ VE YAYA TRAFİĞİNDE BİTKİLENDİRME
İstanbul kentinde günümüzde yer alan yol bitkilendirilmesi çalışmaları farklılık göstermektedir (Şekil 4.4), (Şekil 4.5), (Şekil 4.6) [25].
Şekil 4.4. İstanbul Tuzla Üsküdar yol hattında araç içi çekimler.
Şekil 4.6. İstanbul Ümraniye Çekmeköy dikey bahçe. 4.4.1. Yol Bitkilendirilmesinin Tanımı
Kentsel açık ve yeşil alanların çatısını oluşturan, araçların yayaların bir yerden başka bir yere ulaştıran, kent kimliğini simgeleyen, kente estetik, fonksiyonel, ekolojik,psikolojik ve ekonomik bakımında kente katkı ve değer kazandıran bitkilendirmeye denir [61]. Araçların ve yayaların geçişlerini sağlayan tesviye edilmiş, eğimli veya düz yüzeylerin konumuna, amacına, büyüklüğüne göre oluşturulan peyzaja denir [62]. Kent peyzajın içerisinde yer alan ve çevresi ile bütünsel bir algı oluşturan ve hem araçları hem yayaları yönlendiren bitkilendirme çalışmasına denir [63].
4.4.2. Yol Bitkilendirilmesinin Kent İçindeki Önemi
Günlük yaşantı içerisinde taşıtla ve yaya olarak ulaşım sağlamasının yanı sıra kent içinde aktivite, estetik ve ekolojik imkanlarda sunmaktadır. Ayrıca kent dokusuna işlevsellik, fonksiyonellik kazandırırken hem yayaların hem taşıtların güvenliği görevini de üstlenmektedir. Yolu belirginleştirerek yönlendirme yapar. Araç ve yaya trafiğini ayırır. Kaza oluşumlarını önler veya hafifletir. Ayrıca sürücülerin ilgisini daraltır,far ışıklarını perdeler ve rahat sürüşü ayarlaması açısında önemli bir yere sahiptir [4].Yol bitkilendirilmesi için yapılacak peyzaj çalışması; sadece trafik konstrüksiyonunu değil estetik açıdan değerli, yaşayan ve sürdürülebilir olmalıdır.Yolda seyahat eden yolcular içinde estetik perspektif olmalıdır.Doğal ve kültürel yapıdaki tahribatlar onarılarak hem yaya hem sürücü hem yolcuların güvenliğini sağlamalıdır [64].
Yol bitkilendirilmesi yakın çevresinin ekolojik ve görsel sorunlarının azaltılmasında ve onarılmasında etkidir. Yol boyunca hem sürücülere hem yayalara güzel bir perspektif sunmalıdır. Bitkilendirilme sayesinde doğal ve kültürel çevre korunmalıdır [49].
4.4.3. Yol Bitkilendirilmesinin Kent İçindeki Önemi 4.4.3.1. Estetik Etkileri
Bitkilendirilmeden kullanılan ağaçlar, çalıların ve diğer süs bitkileri farklı yapı görüntüleriyle uygun dizayn sonucu ortaya çıkan ve yol güzergahına değer katan görüntüye estetik katar. Ayrıca estetik etki mekanda; Ölçek Etkisi (mekanda kaybolan ölçülendirmeyi ortaya çıkartır), Mekan Etkisi (Yatay ve düşey yönde etki bırakır),Kontrast veya Harmonik uyum (Bitkilerin görsel özelliklerinden yararlanılarak mekanın kontrast ve harmonik uyumu sağlanır), Çeşitlilik (kullanılan bitkilerin yılın farklı dönemlerinde farklı görünümler sergileyerek mekanları hareketlendirir), Perdeleme (Kent içerisindeki herhangi bir nedenden dolayı oluşan kötü görüntüleri ustaca kapatır.) izlenimler bırakır [4].
4.4.3.2. Fonksiyonel-İşlevsel Etkileri
İki farklı türden incelenebilinir;Hijyenik Etkiler (havayı iyileştirme, gürültü ve ses azaltmada etkili olur)Trafik Düzenleyici Etkileri (En önemli etkisi trafiği yönlendirme ve vurgulama etkisi yapar) [4].
4.4.4. Yol Bitkilendirilmesinin Kent İçindeki Önemi
• Yol güzergahını belirginleştirir, yol görüş alanının belirler. • Akşamları oluşan far ışıklarına karşı perdeleme oluşturur.
• Kaza ve yanılmaları engeller veya en aza indirir. Bitki boyutları trafikte ki araçların hızlarını ve yönlerini ayarlar veya doğruya yakın oranda dengeler. • Bitkilerin yıl içerisindeki değişimleri mekanda farklılık, vurgu ve hareketlilik
yaparak araçları yönlendirebilir.
• Kar, rüzgar gibi doğal olaylara perdeleme yaparak araçların kaza oluşumlarını engellemeye çalışır.
• Mekanların ve yapılar arasında ayıraç veya bütünsel olarak etki bırakır. Böylelikle diğer mekanlar yol trafiğinden uzaklaştırılır. Hem yaya olarak hem araç olarak istenmeyen durumların oluşmasını engeller.
• Bitkiler; renk, doku, form, ölçü, çeşitlilik, vurgu gibi özellikleri ile kentlerde çarpıcı mekanlar oluşturarak trafikte; hareket kontrolü,yönlendirme, sınırlandırma, görüş açısını belirleme gibi etkiler oluşturur.
• Sürücüler için yönlendirici etki yaparak tali yolları ortaya çıkarır. Çıkmaz sokakları, kavşakları, yol kesişlerini ve ayrımlarını belirtir.
• Bitkiler sürücülerin hız sınırlarını ayarlar.
• Yol boyunca farklı bitkisel tasarımlar sürücülerin yorgunluklarını giderebilir. • Seviye farklarını belirler ve eğimleri vurgular.
• Yağmur suyunun yere düşüş miktarını ve hızını azaltır. Böylece sürücüler için; zemin kayganlaşmasını, su birikintilerinin azalmasını ve göllenmelerin oluşmamasını sağlayarak kaza yapma durumunu en aza indirir.
• Duran araç trafiğini ve yayaların gölgelenmesini sağlamaktadır [4].
Yolların peyzaj açısından önemi; Hem sürücü hem yolcular için keyif verici olmalı, Görüntüsünün kötü olan yerlerin perdelenmesi, gizlenmesini sağlamalı, Yol çevresinde oluşan veya oluşmuş gürültü kirliliğini, hava kirliliğini azaltmalı ve veya en aza indirgemeli, Yol ve çevre arasındaki dengeyi kurarak yayalar ve sürücüler için görüntü ve mekan ayıracı olarak görev almalı, Bulundukları mekanların doğal alanlarını onarmalıdır [55]. Yol bitkilendirilmesi trafik için önemlidir. B. Öztürk “Kentiçi ve Kentdışı Karayolu Ulaşım Sisteminde Bitkilendirmenin Trafik Tekniği Yönünden İşlevleri” adlı çalışmasında yol bitkilendirilmesinin önemini şu şekilde sıralamıştır;
• Kar ve rüzgar siperi oluşturur. • Kazaları önler veya hafifletir. • Sürücünün ilgi alanını belirler. • Toprak dayanıklılığını sağlar. • Sürücünün yorgunluğunu giderir. • Heyelan ve taş düşmelerden korur.
• Vurgu ve estetik anlamda dikkat çekici özelliği ile sürücüye verilmek istenen mesajı tam iletir.
• Güvenliği sağlayarak diğer canlılara zarar vermez [65].
Yol bitkilendirilmesi; Taşıt ve Yaya bölgelerini birbirinden ayırması ile önemlidir. Bitki boyutu, rengi, şekli taşıt trafiğini yönlendirici rolündedir. Trafikteki hız sınırını dengeleyerek sürücünün dikkatinin dağılmamasında etkilidir. Ayrıca trafikteki duran araçların hem yaz hem kış mevsimlerindeki olumsuz hava şartlarına karşı korur. Hem trafik içi hem trafik dışında olana insanların güvenliğini sağlamada etkilidir. Sürücüleri ve yayaları önemli noktaları vurgular [66].