Öğrencilerin internet kullanım süresi değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişimi düzeyleri ortalamaları arasında anlamlı farklılığa ilişkin tek yönlü varyans analizi yapılmıştır. Analiz sonuçları Tablo 16 Tablo 16 ve Tablo 17’de bulunmaktadır.
Tablo 16: Sosyal Medya ve Marka İletişimi Ortalamalarının İnternet Kullanım Süresi Değişkeni Gruplarına İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçları
N 𝐗̅ S F p Sosyal Medya Ölçüm Verileri 1 Saatten Az 34 4,35 0,78 2,107 ,099 1-3 Saat 84 4,46 0,61 4-6 Saat 130 4,21 1,01 6 Saat ve Üzeri 148 4,15 1,04 Marka İletişimi Ölçüm Verileri 1 Saatten Az (A) 34 4,38 0,52 2,688 ,046** 1-3 Saat (B) 84 4,43 0,48 4-6 Saat (C) 130 4,25 0,88 6 Saat ve Üzeri (D) 148 4,13 0,96 Notlar:
(i) n=396 ** p<0,05 anlamlılık seviyesinde ilişki anlamlıdır.
(ii) Süre (Bağımsız Değişken) Sosyal Medya ve Marka İletişimi(Bağımlı Değişken)
Öğrencilerin internet kullanım süresi değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişimi düzeyleri ortalamalarına ilişkin tek yönlü varyans analiz sonuçları incelendiğinde; Sosyal Medya ölçüm verileri internet kullanım süresi değişkenine göre anlamlı farklılık göstermemektedir [F(3-392)=2.107, p>0.05]. Marka İletişimi ölçüm verileri yaş değişkenine göre anlamlı farklılık göstermektedir [F(3-392)=2.688, p<0.05]. Anlamlı farklılığın hangi gruplar arasından kaynaklandığının tespitine yönelik çoklu mukayeseye imkân tanıyan çoklu karşılaştırma Tukey HSD testi yapılmıştır. Çoklu mukayese testinin seçimi için yapılan varyans homojenlik testinin analiz sonuçları Tablo 17’de bulunmaktadır.
Tablo 17: Marka İletişimi Ortalamalarının İnternet Kullanım Süresi Değişkeni Gruplarına İlişkin Varyans Homojenliği Analiz Sonuçları
Levene
İstatistik df1 df2 P
Marka İletişimi Ölçüm Verileri 5,102 3 392 ,078**
Notlar:
(i) n=396 ** p>0,05 Süre gruplarına göre ölçüm verileri homojen dağılmaktadır. Tablo 17 incelendiğinde marka iletişimi ölçüm verilerinin varyanslarının homojen dağıldığı tespit edilmiştir. Varyans homojenliği sağlandığından, Tukey HSD testi sonuçları Tablo 18’de bulunmaktadır.
Tablo 18: Marka İletişimi Ortalamalarının İnternet Kullanım Süresi Değişkeni Gruplarına İlişkin Tukey HSD Testi Sonuçları
Bağımlı Değişken (I) Süre (J) Süre Ortalama Fark (I-J) Standart Hata P Marka İletişimi Ölçüm Verileri 1 Saatten Az (A) 1-3 Saat -,04625 ,16652 ,993 4-6 Saat ,13163 ,15780 ,838 6 Saat ve Üzeri ,25275 ,15580 ,367 1-3 Saat (B) 1 Saatten Az ,04625 ,16652 ,993 4-6 Saat ,17788 ,11468 ,408 6 Saat ve Üzeri ,29899* ,11191 ,039 4-6 Saat (C) 1 Saatten Az -,13163 ,15780 ,838 1-3 Saat -,17788 ,11468 ,408 6 Saat ve Üzeri ,12112 ,09847 ,608 6 Saat ve Üzeri (D) 1 Saatten Az -,25275 ,15580 ,367 1-3 Saat -,29899* ,11191 ,039 4-6 Saat -,12112 ,09847 ,608 Notlar:
(i) n=396 ** p<0,05 anlamlılık seviyesinde ilişki anlamlıdır.
Tukey HSD testi sonuçları incelendiğinde; sosyal medya ölçüm verileri verilerinde öğrencilerin internet kullanım değişkine göre B ve D internet kullanım süresi gruplarından kaynaklanmaktadır. Betimsel istatistikler incelendiğinde marka iletişimi ölçüm verilerinde B internet kullanım süresi grubu lehine bir artış söz konusudur.
Genel olarak F testi anlamlılığı incelendiğinde; % 95 güven aralığı içinde p’ nin iki yönlü anlamlılık değeri sosyal medya ölçüm verilerinde 0.05’ten büyüktür. Bu nedenle sıfır (null) hipotezi kabul edilerek, alternatif hipotez ret edilmiştir. Marka iletişimi ölçüm verileri ise 0,05’ten küçüktür. Bu nedenle (null) hipotezi ret edilerek, alternatif hipotez kabul edilmiştir.
Sosyal medya ölçeğinde, İnternet kullanım süresi değişkenine göre sosyal medya evrenlerinin ortalamaları eşittir. Hipotez kabul edilmiştir.
Tablo 19: Hipotezlerin Test Edilmesi
Hipotez Sonuç
Hnull= Sosyal medya ve marka iletişimi ortalamaları arasında
anlamlı bir ilişki yoktur. Ret
Hnull= Sosyal medyanın marka iletişimi üzerinde anlamlı etkisi
yoktur. Ret
Hnull= Cinsiyet değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim
düzeyleri evrenlerinin ortalamaları eşittir. Ret
Marka İletişim Ölçeğine Göre:
Hnull= Yaş değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları eşittir.
Kabul
Hnull= Eğitim durumu değişkenine göre sosyal medya ve marka
iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları eşittir. Kabul Sosyal Medya Ölçeğine Göre:
Hnull= İnternet kullanım süresi değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları eşittir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu bölümde, anket aracılığı ile elde edilen verilerin analizi sonucundan ortaya çıkan sonuçlar ve öneriler bulunmaktadır.
Sosyal medya ve marka iletişimi ölçüm verileri dağılımlarına ilişkin betimsel istatistik analiz sonuçları incelendiğinde öğrencilerin sosyal medya tutumlarının sosyal medya ile öğrenmenin kolay olduğunu göstermektedir. Sosyal medya ile insanlar yüz yüze veya telefonla ifade edemeyeceği duygu ve düşünceleri kolaylıkla ifade etmemizi sağlamakta ve önermelerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Öğrenciler önermeler içinde sosyal medyayı oyun için kullanıyorum önermesine düşük puan vermişlerdir. Genel olarak öğrenciler sosyal medyayı alternatif medya olarak görmektedirler. Bu nedenle sosyal medya ile marka iletişimine kolayca girmektedirler. Ancak üniversite öğrencilerinin sosyal medyada yer alan haberlerin gerçekliğini sorgulamadan gerçek olduğu görüşü yoğundur. Sosyal medya ile öğrenmelerin kolay olduğu, bilgi almak için kullandığı, zaman geçirmek için kullandığı görüşü de hâkimdir. Öte yandan öğrenciler sosyal medyada fikirlerini rahatça paylaşabilmektedirler. Telefon ile ifade edemeyeceği hususları sosyal medya ile rahat ifade etmektedirler.
Marka iletişimi noktasında öğrencilerin tutumlarını ölçmek için Türkiye’de sıklıkla kullanılan Coca Cola markası seçilmiştir. Öğrenciler Coca Cola markasının reklam ve tanıtım çalışmalarına olumlu tutum göstermektedirler. Coca Cola markasının reklam ve tanıtım çalışmalarına pozitif duygular beslemektedirler. Neden olarak ise Coca Cola markasının reklam ve tanıtım çalışmalarının iyi olduğunu ve işlerini iyi yaptıklarını belirtmektedirler. Bu çalışmaların öğrencileri mutlu ettiği ifade edilmektedir. Marka iletişimi noktasında Coca Cola markasının müşterilerine kişisel olarak tanımaya zaman ayırdığını belirtmektedirler. Yine marka iletişimi noktasında müşterileri ile düzenli diyalog halinde olmaları, mutluluk ve memnuniyetine ilişkin bilgi istedikleri, SMS ile e-mail ile kendilerinin bilgilendirildiği görüşündedirler.
Sosyal medya ile marka iletişimi birlikte değerlendirildiğinde Coca Cola markasının marka iletişimi noktasında sosyal medyada ilgili hedef kitlesine ulaştığı
söylenilebilir. Öğrencilerinde sosyal medyayı yoğun kullanmalarını fırsat bilen markalar marka iletişimini fırsata dönüştürmeye çalışmaktadırlar.
Sosyal medya ile marka iletişimi ortalamaları arasında anlamlı ilişkiye ait “basit korelasyon” analiz sonuçları incelendiğinde; sosyal medya ölçüm verileri ile marka iletişimi ölçüm verileri arasında pozitif, yüksek ve anlamlı bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Korelasyon analiz sonuçlarına göre öğrencilerin sosyal medya ölçüm verileri ile marka iletişimi ölçüm verileri arasından doğrusal ve anlamlı bir ilişkinin olduğu söylenilebilir. Bu nedenle, sıfır (null) hipotezi ret edilerek, alternatif hipotez kabul edilmiştir.
Hnull= Sosyal medya ile marka iletişimi ortalamaları arasında anlamlı bir ilişki yoktur (p>,01).
Ha1=Sosyal medya ile marka iletişimi ortalamaları arasında anlamlı bir ilişki vardır (p<,01).
Sosyal medyanın marka iletişimi üzerinde anlamlı etkisine ilişkin basit regresyon analizi sonuçları incelendiğinde; β0 parametresinin pozitif çıkmıştır. Sosyal medya ile marka iletişimi arasında doğru yönlü bir ilişkinin olduğunu, yani iki değişkenden birinin artması durumunda diğerinin de artacağını göstermektedir. β0 parametresi için, t testinin önemlilik değeri anlamlılık değerinden küçük olduğundan, β0 parametresi çıkmıştır. β1 parametresi için, t testinin önemlilik değeri anlamlılık değerinden küçük olduğundan, β1 parametresi önemli bulunmuştur. R2 değeri marka iletişimi üzerindeki değişimin yüzde elli birinin sosyal medya ile açıklanabildiğini göstermektedir. Bütün bulgular birim ve yüzde olarak değerlendirildiğinde; sosyal medyanın marka iletişimi anlamlı ve yüksek düzeyde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenle sıfır (null) hipotezi red edilerek, alternatif hipotez kabul edilmiştir.
Hnull=Sosyal medyanın marka iletişimi üzerinde anlamlı etkisi yoktur (Ŷ=b0+b1X1+ε, p>,05).
Ha2=Sosyal medyanın marka iletişimi üzerinde anlamlı etkisi vardır (Ŷ=b0+b1X1+ε, p<,05).
Öğrencilerin cinsiyet değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişimi düzeyleri ortalamaları arasında anlamlı farklılığa ilişkin bağımsız örneklemler t testi
analizi sonuçları incelendiğinde; sosyal medya ölçüm verileri ve marka iletişimi ölçüm verileri cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Erkek öğrencilerin sosyal medya düzeyleri bayan öğrencilerin sosyal medya düzeylerine göre daha olumlu bulunmuştur. Ayrıca Erkek öğrencilerin marka iletişimi düzeyleri bayan öğrencilerin marka iletişimi düzeylerine göre daha olumlu bulunmuştur. Bu durumda sıfır (null) hipotezi ret edilerek, alternatif hipotez kabul edilmiştir.
Hnull=Cinsiyet değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları eşittir (µ1-µ2=0).
Ha3=Cinsiyet değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları farklıdır (µ1-µ2≠0).
Öğrencilerin yaş değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişimi düzeyleri ortalamalarına ilişkin tek yönlü varyans analiz sonuçlarına bakıldığında; sosyal medya ölçüm verileri yaş değişkenine göre anlamlı farklılık göstermektedir. Marka İletişimi ölçüm verileri yaş değişkenine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Anlamlı farklılığın hangi gruplar arasından kaynaklandığının tespiti için çoklu mukayeseye imkân tanıyan çoklu karşılaştırma Tukey HSD testi gerçekleştirilmiştir. Çoklu mukayese testinin seçimi için varyans homojenlik testi yapılmıştır. Varyans homojenliği sağlandığından Tukey HSD testi sonuçları incelendiğinde; sosyal medya ölçüm verileri verilerinde öğrencilerin yaş değişkine göre A; B-C, B;A, C;A yaş gruplarından kaynaklandığı ve B yaş grubu lehine bir artış söz konusu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Dolayısıyla sosyal medya ölçüm verilerinde sıfır (null) hipotezi red edilerek, alternatif hipotez kabul edilmiştir. Marka iletişimi ölçüm verileri ise (null) hipotezi kabul edilerek, alternatif hipotez ret edilmiştir.
Hnull=Yaş değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları eşittir (µ1-µ2=0).
Ha4=Yaş değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları farklıdır (µ1-µ2≠0).
Öğrencilerin eğitim durumu değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişimi düzeyleri ortalamalarına ilişkin tek yönlü varyans analiz sonuçları incelendiğinde;
sosyal medya ölçüm verileri eğitim durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Marka İletişimi ölçüm verileri eğitim durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Dolayısıyla sosyal medya ve marka iletişimi ölçüm verilerinde (null) hipotezi kabul edilerek, alternatif hipotez ret edilmiştir.
Hnull= Eğitim durumu değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları eşittir (µ1-µ2=0).
Ha5= Eğitim durumu değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları farklıdır (µ1-µ2≠0).
Öğrencilerin internet kullanım süresi değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişimi düzeyleri ortalamalarına ilişkin tek yönlü varyans analiz sonuçları incelendiğinde; sosyal medya ölçüm verileri internet kullanım süresi değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Marka İletişimi ölçüm verileri yaş değişkenine göre anlamlı farklılık göstermektedir. Anlamlı farklılığın hangi gruplar arasından kaynaklandığının tespiti için çoklu mukayeseye imkân tanıyan çoklu karşılaştırma Tukey HSD testi yapılmıştır. Varyans homojenliği sağlandığından Tukey HSD testi sonuçları incelendiğinde; sosyal medya ölçüm verileri verilerinde öğrencilerin yaş değişkine göre B;D internet kullanım süresi gruplarından kaynaklandığı, marka iletişimi ölçüm verilerinde B internet kullanım süresi grubu lehine bir artış olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sosyal medya ölçüm verileri anlamlılık değerinden büyüktür. Bu nedenle sıfır (null) hipotezi kabul edilerek, alternatif hipotez ret edilmiştir. Marka iletişimi ölçüm verilerinde ise anlamlılık değerinden küçük çıkmıştır. Dolayısıyla (null) hipotezi ret edilerek, alternatif hipotez kabul edilmiştir.
Hnull= İnternet kullanım süresi değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları eşittir (µ1-µ2=0).
Ha6= İnternet kullanım süresi değişkenine göre sosyal medya ve marka iletişim düzeyleri evrenlerinin ortalamaları farklıdır (µ1-µ2≠0).
Bu bölümde; araştırmanın betimsel ve çıkarımsal istatistik sonuçlarına ilişkin öneriler bulunmaktadır.
Öğrencilerin sosyal medyada haberlere ilişkin, yer alan haberlerin gerçekliğini araştırmadan gerçek olduğunu düşünürüm tutumunun ağırlık kazandığı bulgusuna ulaşılmıştır. Bu nedenle sosyal medyada yer alan paylaşımların analitik olarak araştırılmasının ve değerlendirilmesinin gerektiği vurgusu yapılmalıdır.
Sosyal medyada marka iletişiminin yoğun olarak yaşandığı bulgusuna ulaşılmıştır. Bundan dolayı markaların iletişimlerinin olumlu ve olumsuz yönleri ayırt edilmelidir.
Öğrencilerin iş hayatına yönelik olarak kullanılması gereken Linkedin sosyal medya ağının kullanımının düşük olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Bu nedenle sosyal medya ağlarından Linkedin vs. sosyal medya ağlarının kullanımı önem arz etmektedir.
Araştırmaya Yönelik Öneriler
Sosyal medyanın marka iletişimine etkileri nitel bir araştırma deseni ile yinelenebilir.
Sosyal medya ve marka iletişimi arasındaki ilişkide aracı bir değişken seçilerek araştırma yapılabilir.
Sosyal medyanın marka iletişim ile marka sadakatine etkisine ilişkin nicel araştırma yapılabilir.
Firmaların marka iletişimine yönelik sosyal medyada sundukları fırsatlar ve tehditlere ilişkin nicel bir araştırma yapılabilir.
Nitel araştırma deseninde fenomonolojik paradigma ile sosyal medya ve marka iletişimi araştırması yinelenebilir.
KAYNAKLAR
Aaker D, (1991). Managing Brand Equity: Capitalizing On The Value Of A Brand Name, The Free Pres
Aaker D, (1996). Measuring Brand Equity Across Products And Markets, California Management Review, 38(3), 102-120.
Acar S, Gürsoy H, Ünsal Ö, (2014). İlişkisel Toplumda Sosyal İş Ağlarının Kariyer Gelişimi Açısından Önemi: Linkedin Örneği. Journal Of Vocational Colleges, Özel Sayı, 17-34.
Acun R, (2011). Her Dem Yeniden Doğmak: Online Sosyal Ağlar Ve Kimlik. Milli Folklor, 23(89), 66-77.
Ak M, (1998). Firmalarda Markalarda Kurumsal Kimlik Ve İmaj. İstanbul: Işıl Ofset. Ak T, (2009). Marka Yönetimi Ve Tüketici Karar Sürecine Etkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
Akar E, (2006). Blogla Pazarlama. İstanbul: Tiem Eğitim Ve Yayıncılık.
Akar E, (2010). Sosyal Medya Pazarlaması: Sosyal Webde Pazarlama Stratejileri, Ankara: Efil Yayınevi.
Akar, E. (2011). Sosyal Medya Pazarlaması: Sosyal Web’ Te Pazarlama Stratejileri. Ankara: Efil Yayınevi.
Akçay T, Dönmez Fİ, Ersoy M, Günüç S, Mısırlı Ö, Odabaşı HF, Som S, Timar ZŞ, (2012). Eğitim İçin Yeni Bir Ortam: Twitter. Anadolu Journal Of Educational Sciences International, 2(1), 89- 103.
Akıncı V, Beril Z, Bat M, (2010). Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma, Journal Of Yasar University, 20(5), 3348-3382.
Akkaya DT, (2013). Sosyal Medya Reklamlarında Tüketici Algılarının Tutum, Davranış Ve Satın Alma Niyeti Üzerine Etkisi. Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Akkaya E, (1999). Marka İmajı Bileşenleri, Otomobil Sektöründe Bir Uygulama. Cemal Yükselen (Ed.); 4. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildirileri, 18-20 Kasım, Ankara: Aydoğdu Ofset.
Aksu S, (2013). Lüks Markaların Sosyal Medya Kullanımı: Facebook Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Aktepe C, Baş M, (2008). Marka Bilgisi Sürecinde Marka Farkındalığı Ve Algılanan Kalite (Beklenti) İlişkisi Ve Gsm Sektörüne Yönelik Bir Analiz. Gazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 81-96.
Aktuğlu I, (2004). Marka Yönetimi- Güçlü Ve Başarılı Marka İçin Temel İlkeler, İstanbul: İletişim Yayınları.
Alakuşu Ş, (2013). Pazarlama İletişiminde Sosyal Medya Uygulamaları Ve Viral Pazarlama. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Alper A, (2012). Sosyal Ağlar. Ankara: Pelikan Yayıncılık.
Altunbaş, F. & Kul, M.(2015). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanımı Alışkanlıklarının Ölçülmesi: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Örneği, Akademik Bakış Dergisi, Sayı 51 Eylül-Ekim ISSN:1694-528
Altunışık, R., Çoşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
Argan M, Katırcı H, (2002). Spor Pazarlaması. İstanbul: Nobel Yayınları.
Arkan S, (1997). Marka Hukuku. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Arslanoğlu B, (2015). Marka Konumlandırma Stratejilerinin Marka Bilinirliğine Etkisi: Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Askeroğlu O, (2010). Pazarlama Odaklı Halkla İlişkiler Uygulamalarında Sosyal Medya Rolü. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Baltacıoğlu T, Kaplan M, (2007). İyi İletişim İyi Pazarlama, İstanbul: Kapital Medya. Barış G, (2003). Değer Temelli Pazarlama: Şirketinizi Büyütmek Ve Hissedar Değeri
Yaratmak İçin Pazarlama Stratejileri. İstanbul: Kapital Medya.
Barnes S, Mattsson J, (2008). Brand Value İn Virtual Worlds: An Axiological Approach. Journal Of Electronic Commerce Research (Online Edition), 9(3), 195-206.
Baydaş A, (2007). Pazarlama Açısından Markanın Değeri Ve Dış Ticaret İşletmelerinde Bir Uygulama”, Bilig-Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 42, 136-143.
Bedir A, (2016). Sosyal Medya Kullanımının Üniversite Öğrencilerinin Akademik Başarılarına Ve Tutumlarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Bedür A, (2006). Marka İmajı Ve İhracata Etkileri, Selçuk Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.
Bekaroğlu ŞB, (2011). Doktor-Hasta İlişkilerinde Sosyal Medya Kullanımı. Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı:49, 139-159.
Biçer EM, (2012). Sosyal Medya Pazarlaması Ve Marka İmajı. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
Biztatar H, (2017). Olumsuz Elektronik Ağızdan Ağıza Pazarlama İletişimine Etki Eden Faktörler: Z Kuşağı Tüketicilerinin Görüşlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
Borça G, (2003). Bu Topraklarda Dünya Markası Çıkar Mı? Marka Olmanın Abc’si, 5. Baskı, İstanbul:Mediacat.
Bostancı M, (2010), Sosyal Medyanın Gelişimi Ve İletişim Fakültesi Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları. Yüksek Lisans Tezi,Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Bozkurt İ, (2006). İletişim Odaklı Pazarlama Tüketiciden Müşteri Yaratmak, 3. Baskı, İstanbul: Mediacat.
Bulunmaz B, (2011). Otomotiv Sektöründe Sosyal Medyanın Kullanımı Ve Fiat Örneği, Global Media Journal, 2(3), 19-50.
Bulut E, (2012). Pazarlama İletişiminde Yeni Yaklaşımlar Kapsamında Sosyal Medya Uygulamaları Ve Etkili Kampanya Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Büyüköztürk, Ş. (2005). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: PegemA Yayıncılık.
Camcı Ö, (1999). Marka Davaları, İstanbul: Ufuk Reklâmcılık Ve Matbaacılık. Canan G, (2004). Global Markaların Yere Çuvallamaları. İstanbul: Mediacat Kitapları. Canlı M, (2013). Sosyal Medyada Kullanılan Reklamların Tüketicilerin Satın Alma Davranışlarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, KTO Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Cemalcılar İ, (2000). Pazarlama Yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Cengiz O, (2016). Marka Farkındalığının Marka İmajına Ve Marka Güvenine Etkisi, Tüketiciler Üzerinde Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Cerrah L, (2015). Sosyal Medyada Din Algısı. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Civrilli N, (1993). Kıyısından- Köşesinden Reklamcılık, İstanbul: Doğan Ofset. Cop R, Bekmezci M, (2005). Marka Ve Bilinirliği Yüksek Markalı Çamaşır Deterjanı
Üzerine Bir Uygulama”, Ticaret Ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 1, 66- 81.
Çakır HÖ, (2011). Sosyal Paylaşım Ağlarının Halkla İlişkiler Aracı Olarak Değerlendirilmesi: Facebook Örneği. İletişim Ve Teknoloji (Editör: Zeliha Hepkon), İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
Çakır M, (2017). Tüketicilerin Sosyal Medyada Markalı Ürün Tercihlerinin Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkisi. Siirt Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi İktisadi Yenilik Dergisi, 4(3), 52-66.
Çakır V, Tan MS, (2014). Kullanıcıların Facebook Reklamlarına Tepkilerini Belirleyen Reklam Özellikleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4), 29-56.
Çavuşoğlu SB, (2007). İstanbul’daki Üniversite Öğrencilerinin Tüketici Davranışları Açısından Marka Sadakatinin Ölçümlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çeliktel S, (2008). Markalaşma Süreci Ve Stratejilerinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Türk Patent Enstitüsü Markalar Dairesi Başkanlığı, Ankara. Çelikten MO, (2014). Sosyal Medyanın Etkisi – Kozmetik Ürünlerin Satın
Alınmasında Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Nuh Naci Yazgan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Çengel K, (2006). Marka Yönetiminde Hadef Tüketicilerin Maskot Kullanılan Markalı Ürünlere Yönelik Algısı Üzerine Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi Ve Temizlik Ürünleri Sektöründe Bir Uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çetin EB, (2010). Halkla İlişkilerin Sosyal Medya Ortamında İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çevikbaş E, (2007). Marka Bilinirliğinin Tüketici Satın Alma Davranışı Üzerine Etkileri Ve Elektrikli Küçük Ev Aletleri Üzerine Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çinkay B, (2017). Sosyal Medya Pazarlamasında Ünlü Onaylayanların Tüketici Algısı Ve Satın Alma Niyeti Üzerine Etkisi. Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Dabner N, (2012). Breaking Ground İn The Use Of Social Media: A Case Study Of A University Earthquake Response To Inform Educational Design With Facebook. Internet And Higher Education, 15, 69-78.
Daldal KM, (2013). Sosyal Medyada Mobil Etiketleme Farkındalığı: Sosyal Medya Tüketicileri Üzerinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
Dalkıran İ. (2016). Bir İletişim Aracı Olan Sosyal Medyanın Halkla İlişkiler Ekseninde