Alderfer’in ERG Kuramı

ERG Kuramı, Maslow’un kuramını desteklemek ve eksik yanlarını gidermek amacıyla ortaya atılmış bir kuramdır ve ihtiyaçlar sıralaması kuramının farklı biçimde ifade edilmesidir. Clayton Alderfer, Maslow’dan farklı olarak üç ihtiyaçtan bahsetmektedir ve bunlar ERG teorisi adı altında toplanmaktadır. Bu ihtiyaçlar sırasıyla şöyledir (Onaran 1981, 39; Kırel 1996, 169; McShane ve Von Glinov 2003, 134; Luthans 1992, 161):

a. Varolma (Existence) İhtiyaçları: Varolma ihtiyaçları, Maslow’un fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarına denk düşmektedir. Açlık, susuzluk, fiziksel güvenlik gibi fizyolojik-maddi ihtiyaçlar burada toplanmıştır ve amaç insanın maddi

temelini sağlayabilmektir. Örgütte çalışma ile ilgili ihtiyaçlar ise ücret, sosyal olanaklar, iş güvenliği ve uygun çalışma saatleri olarak ifade edilebilir (McCormick ve İlgen 1980, 266). Bu ihtiyaçların örgütçe giderilmesi de örgüt kaynaklarının yeterli olmasına bağlıdır.

b. İlişki (Relatedness) İhtiyaçları: Bu ihtiyaç kategorisi Maslow’un güvenlik, sosyal ilişkiler kurma, ve saygı görme ihtiyaç düzeyine denk düşmektedir (Solmuş 2000, 67). Bireyin kendisi için önemli olan başka insanlarla ilişkide bulunma istekleri burada yer alır. Bu ihtiyaçlar, kişiler arası ilişkilerden kaynaklanan güvenlik ihtiyacı ile ilgili bulunmaktadır ve bireylerin bir gruba üye olmaları nedeniyle ortaya çıkan ihtiyaçlardır. Sevgi ve saygınlık ihtiyaçları bu ihtiyaçlara örnek olarak verilebilir. Fakat bu ihtiyaçlarda karşılıklılık söz konusudur. Birey doyuma ulaşmak için başka insanlarla bir arada olmaktadır. Başka insanlar ise duygu ve düşüncelerin paylaşıldığı bireylerdir.

c. Gelişme (Growth) İhtiyaçları: Bu ihtiyaç ise Maslow’un kendine güven ve kendini gerçekleştirme ihtiyaçları ile ilgilidir. Bireyin kendisi ya da çevresi üzerinde yaratıcı, üretici etkiler yapmak, yeteneklerini kullanmak, yeni yetenekler geliştirmek istekleri de bu ihtiyaç kapsamında yer almaktadır. Ayrıca iş ortamı içerisinde yaratıcılık, rekabet, değişim ve özerk iş yapabilme olanaklarının var olması halinde, örgüt içerisinde bu ihtiyacın doyurulması sağlanabilmektedir (Schultz ve Schultz 1990, 324).

Şekil 2.4. Alderfer’in İhtiyaçlar Sıralaması

Büyüme İhtiyacı

İlişki İhtiyacı

Varolma İhtiyacı

Bireyleri motive eden tatmin edilmemiş ihtiyaçlar

Kaynak: Kırel 1996, 170

ERG Kuramı, Maslow’un ihtiyaçlar sıralamasının araştırma bulgularına göre düzeltilmiş biçimidir. Alderfer’in bazı varsayımları Maslow’unki ile benzerlikler göstermekte bazı varsayımlar ise karşıtlıklar taşımaktadır. Kurama göre, varolma ile ilişki ihtiyaçları doyuma ulaştıkça kendilerinden bir sonra gelen ihtiyaçlar daha çok istenmeye başlanacaktır. Yalnız, gelişme ihtiyaçları karşılandığı ölçüde daha çok istenecektir. Kuramın Maslow’dan ayrılan yanı, ihtiyaçların somutluk durumlarına göre sıraya koyulmuş olmasıdır. Dolayısıyla bir üst basamaktaki ihtiyacı karşılamak zor olduğunda bir alt düzeyde yer alan ihtiyaç kümesi daha çok istenecektir. Çünkü kurama göre, daha ayrımlaşmış, daha az somut olan amaçları elde edemeyen bireyler daha somut amaçlara yönelmektedirler. Böylece gerçek istek doyurulmuş olmaz; ancak daha somut olanı onun yerine geçer (Onaran 1981, 40). Bu temelde Alderfer’e göre, varolma ve ilişki ihtiyaçları doyurulamamış ise (Kırel 1996, 170);

İlişki ihtiyaçlarının tatminsizliği, varolma ihtiyaçlarının daha üst düzeydeki tatminini arttırır.

Gelişme ihtiyaçlarının daha az tatmini ise ilişki ihtiyacının daha çok artmasına neden olur.

Bu yönüyle kuram, klasik engelleme-saldırma tepkisini ortaya koyar. İstediği amaca ulaşamaması yüzünden engellenen birey bu amacını yer değiştirir ve daha önce başardığı bir amaca bütün enerjisini yönlendirir.

Alderfer düşüncelerini dört varsayıma dayandırmaktadır (Tınar 1988, 6): Bir ihtiyaç doyuma ulaşmadığı sürece egemen olarak kalır.

Bir ihtiyaç doyurulmadığında, bir alt basamakta yer alan ihtiyaç ön plana çıkar.

Bir ihtiyacın doyurulmasıyla, bir üst basamakta yer alan ihtiyaç uyarılır. Bir ihtiyacın doyurulmaması da kişilik gelişmesine katkıda bulunabilir ve

üst basamakta yer alan ihtiyaçları harekete geçirebilir.

Ayrıca Maslow’un çevresel değişkenlere yeterince önem vermediğini görmüştük. Bu eksikliği gidermek amacıyla kuram, çevrenin durumuna göre devamlı isteklerle doyum arasındaki ilişki konusunda önermeler ileri sürmüştür (Onaran 1981, 40):

Varolma ihtiyaçları için kaynaklar kıt ise, devamlı varolma istekleri karşılanamayacaktır. Böylece, kıtlık durumunda insan doyuma ulaşamadıkça daha fazla isteyecek, daha fazla istedikçe daha az doyuma ulaşacak; dolayısıyla da bu ihtiyaçlara saplanıp kalacaktır. Buna karşın kaynaklar bol ise, devamlı varolma istekleri doyum açısından ayrımlaşma göstermeyecek, yani bu ihtiyaç çeşitli düzeylerde de olsa bireyler arasında doyum açısından bir ayrım söz konusu olmayacaktır.

İlişki ihtiyaçlarında ise üç durum söz konusudur:

Kişi doyum sağlayacak ilişkiler içinde ise yine bir ayrımlaşma göstermeyecektir.

Olağan ilişkilerde, gerek yüksek gerekse de düşük devamlılık gösteren ilişki isteğinde olanlar, ılımlı istekleri olanlara göre daha az doyum sağlayacaklardır.

Kötü ilişkilerde ise, devamlı ilişki isteğindeki artışla birlikte doyum da artacaktır. Çünkü birey böyle bir ilişkiyi düzeltmek için oldukça çaba harcayacak, dolayısıyla sadece kendi çabalarıyla da olsa doyum elde edebilecektir.

Gelişme ihtiyaçlarında ise, elverişli bir ortamda yüksek devamlılık gösteren gelişme istekleri daha fazla doyum sağlarken, elverişsiz bir ortamda bu isteklerin doyumu ayrımlaşma göstermeyecektir. Birey, gelişme ihtiyaçlarında, varlık ihtiyaçlarının tersine, elverişli bir ortamda daha fazla istek duyabilecektir. Bununla birlikte ilişki istekleri bu iki istek kümesi arasında yer almaktadır. Yani varlık istekleri ile gelişme istekleri doyurulmadıklarında artar, doyurulduklarında ise varlık istekleri azalırken, gelişme isteklerinde bir azalma görülmez.

Sonuç olarak, Alderfer’in ERG kuramı, Maslow’un ihtiyaçlar sıralaması ile yakından ilişkilidir. Kuram, bu ihtiyaçları farklı biçimlerde işleterek yorumlamakta ve ihtiyaçlar katı bir basamaklı yapı göstermemektedir. Kuramda ihtiyaçların birden fazlası aynı anda işletilebilirken; bir ihtiyacın tatmini, daha üst düzeyde bir başka ihtiyacın ortaya çıkışında doğrudan etkide bulunmamaktadır (Özgener 1996, 54). ERG kuramı, Maslow’un kuramının gerek işler duruma getirilmesi gerekse de insan – çevre etkileşimini içermesi için geliştirilmiş bir kuram olarak ifade edilebilir.

Şekil 2.5. Alderfer’in ERG Kuramı e Hay Evet _Evet Hay Evet ır Varolma İhtiyaçlarının Eng llenmesi Varolma İhtiyaçları

Önem Kazanır Varolma İhtiyaçları Tatmin Edildi mi?

Gelişme İhtiyaçları Önem Kazanır

Gelişme İhtiyaçları Tatmin Edildi mi?

İlişki İhtiyaçları Önem Kazanır

İlişki İhtiyaçları Tatmin Edildi mi?

ır

Kaynak: Özgener 1996, 55