Alan Adı Gaspı (Domain Grabbing)

Alan adı sisteminde, temel kayıt ilkesi olan “ilk gelen alır ilkesi”nin uygulanması ve alan adı kayıt ücretlerinin düşük olması, alan adı gaspını ortaya çıkarmıştır. Şöyle ki, alan adı tescilinde bulunan bir kişinin, başkasına ait markayı ileride gerçek hak sahibine, değerinden yüksek meblağda satmak amacıyla, kendi adına tescil ettirmesine alan adı gaspı denmektedir²¹⁰. Burada tercih edilen daha çok tanınmış markalardır. Zira tanınmış marka sahibi, markasının yıllarca kullanımı ve reklam

206 Dal, s. 484.

207 Dal, s. 483.

208 Memiş, s. 515.

209Savaş Bozbel, Domain Grabbing ve ICANN Tahkim Usulü, Konferans Bildirisi, s. 1, (Erişim) http://inet-tr.org.tr/inetconf9/bildiri/27.pdf , 05.03.2018.

210 Bozbel, Konferans Bildirisi, s. 1; Savaş Bozbel, “Domain Names (İnternet Alan Adları) ve ICANN Tahkim Usulü”, Prof. Dr. Ömer Teoman’a Armağan, Cilt I, İstanbul, 2002, s. 222.

61 çalışmaları vs. gibi tanıtım çabalarını hiçe sayamayacak ve çok yüksek meblağlar da olsa, markasına dayalı olarak alan adını satın almak isteyecektir.

Alan adı tescilinde, bir kişi adına kayıtlı alan adında, sayı sınırlaması bulunmadığından alan adı stokçuluğuna yasal bir engel bulunmamaktadır²¹¹. Alan adı gaspı bu noktada ortaya çıkmıştır. Zira alan adı gaspında bulunan kişiler, markasını alan adı olarak tescil ettirmeyen kişilerden önce harekete geçerek, alan adlarını depolamaktadırlar. Daha sonra bunları, yüksek meblağlarla marka sahiplerine satmaktadırlar.

Alan adı korsancılığının ilk örneğini, “mcdonalds.com” alan adının, Mc Donalds firmasından farklı bir kişi tarafından tescil ettirilmesi oluşturmaktadır. Amerikalı bir gazeteci, 1994 yılında ünlü bir marka olan Mc Donalds firmasının “mcdonalds.com”

alan adını kayıt ettirmediğini fark eder ve alan adını kendi adına kayıt ettirir. Bunun üzerine, bir dergide yazı yazarak bu alan adını ne yapacağı ile ilgili bir anket çalışması yapar. Durumu fark eden Mc Donalds firması da, henüz alan adıyla ilgili yasal düzenlemeler oturmadığı için dostane bir çözüm arayışına girer. 3.500 USD karşılığında alan adını, tescil ettiren yazardan satın alır²¹². Bu olay alan adı gaspının ilk örneğidir. Bununla birlikte, Ekim 1994 itibarıyla beş yüz büyük şirketin alan adını tescil ettirmediği tespit edilmiştir. Bunların %14’ü ise, alan adı gaspına konu olmuştur²¹³.

Alan adının marka hakkını ihlâl etmesi için, ticari etki doğuracak bir kullanımın olması gerekmektedir. Alan adı gaspında ise çoğunlukla alan adını alan kişi, bu adları kullanmamaktadır. Burada alan adını tescil ettiren kişi, alan adını fiilen kullanmasa bile, yüksek meblağlarda bunu marka sahiplerine satarak gelir elde etme amacı gütmektedir. Zira bu durumda da ticari etki doğuracak kullanımın

211Stefanie Jehle, “Verletzung eines Kennzeichenrechts durch einen Domainnamen”, 2013, s. 18,

(Erişim)

http://www.karsten-chudoba.de/wp-content/uploads/2013/10/Markenrechtsverletzung_Domain.pdf , 05.03.2018.

212 Soysal, s. 317; Anık, s. 77.

213 Anık, s. 77.

62 gerçekleştiğinden bahsetmek mümkündür²¹⁴. Hatta alan adının kullanılmaması, kötü niyete karine teşkil edecektir. Her ne kadar marka hakkının ihlâli için ticari etki doğuracak nitelikte kullanım aransa da bunun istisnaları da mevcuttur. Bu noktada ticari etki doğuracak şekilde olan bu kullanım, Sınai Mülkiyet Kanunu m. 7/5 uyarınca ticari hayatın olağan akışı içinde ve dürüstlük ilkesine uygun bir kullanımsa, bu hâlde marka hakkının ihlâlinden bahsedilemez²¹⁵.

Christian Dior markasına ilişkin WIPO kararını ele alacak olursak; “Christian Dior”

markası tüm dünyada tanınmış, adını Fransız modacı Christian Dior’dan alan, ABD’de 1998 yılından beri tescilli parfüm markasıdır. “Christiandior.com” ile

“christiandior.net” alan adları ise, bir başkası tarafından 1999 yılında alan adı olarak tescil edilmiş ve her iki alan adına sahip sitelere girildiğinde ise “under construction (yapım aşamasında)” uyarısı yer almakta olup, aktif şekilde kullanılmadığı tespit edilmektedir. “Christian Dior” marka sahibi, Parfums Christian Dior S.A., WIPO’ya başvurarak, her iki alan adının tanınmış markası ile aynı olduğunu belirtmiş ve kendisine transferinin yapılmasını talep etmiştir. WIPO hakemi tarafından dosya incelenmiş ve davacının markasının tanınmış bir marka olduğu, alan adı ile marka arasında herhangi bir bağ bulunmadığı belirtilmiştir. Her ne kadar, alan adlarının aktif kullanımı olmasa da 100’den fazla farklı tanınmış markalara ait alan adlarının da şikâyet edilen tarafından kendi adına, tescilinin yapıldığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, söz konusu alan adlarının, davacı tarafa satılmak üzere tescil edildiği belirtilerek, kötü niyetli tescilin bulunduğuna ve her iki alan adının da davacı tarafa transferine karar verilmiştir²¹⁶.

Başkasına ait bir işaretin benzerinin, alan adı olarak kullanılması da alan adı korsanlığına sebebiyet verebilir. Alan adının birebir aynısının kullanılması gerekmemektedir. 2007 yılında WIPO tarafından incelenen olayda, 2004 yılında

“facebook.com”, Facebook Inc. firması tarafından alan adı olarak tescil ettirilmiştir.

Birkaç ay sonra da bir başka şirket tarafından “face-book.com” alan adı tescil

214 Savaş Bozbel, “Markanın Alan Adı, Yönlendirici Kod (Metatag) ve Anahtar Sözcük (Keywords) Olarak Kullanılması (MarKHK m. 9/II, E bendi)”, Haluk Konuralp Anısına Armağan, Cilt III, Ankara, 2009, s. 231-232.

215 Bozbel, Armağan 2009, s. 232.

216WIPO, d2000-0226, Cristian Dior,

http://www.wipo.int/amc/en/domains/decisions/html/2000/d2000-0226.html (Erişim: 06.03.2018).

63 ettirilmiş, ancak aktif olarak kullanılmamıştır. Bunun üzerine Facebook Inc. firması, alan adının kısa bir süre içinde ciddi kullanımı olduğu ve dünyaca tanınmış internet siteleri arasında 6. sırada yer aldığı ve “facebook” markasını 2003 yılında Avrupa Birliği markası olarak, 2005 yılında da ABD’de tescil ettirdiğini belirterek 2007 yılında WIPO’ya başvurmuştur. WIPO hakemi tarafından yapılan inceleme sonucunda, facebook ibaresinin, yaratıcı bir işaret olduğuna, “-“ işaretinin, işaretler arasındaki benzerliği ortadan kaldırmadığına, “face-book.com” ibareli alan adının, facebook ibaresinin yaratıcılığı da göz önüne alındığında tesadüfî bir şekilde bulunmadığına ve davalı şirketin alan adını aktif olarak kullanmaması sebebiyle kötü niyetli bir kullanımın olduğuna ve “face-book” alan adının davacı firmaya transferine karar verilmiştir.

Tüm bu anlatılanlardan hareketle alan adlarını tescil ettirmeyi ihmal eden marka sahipleri, bu durumda, ya istenilen meblağı ödeyip marka hakkına dayalı alan adını devralacak ya da hukuki yollara başvuracaktır. Başkasına ait bir markanın, satmak amacıyla alan adı olarak tescil ettirilmesi, kuşkusuz marka tecavüzü ve haksız rekabete sebebiyet verecektir²¹⁷. Hukuki yollara müracaat ise, alan adının uluslararası nitelik arz etmesinden dolayı meşakkatli bir yol olduğundan, bu duruma ilişkin uyuşmazlıklar, çalışmanın ilerleyen bölümlerinde açıklayacağımız UDRP kuralları çerçevesinde çözüme kavuşturulmaktadır.

Türkiye’de ise, alan adı tahsisinin katı kurallara bağlanmış olması, alan adı gaspı ihlâlinin yaşanmamasına sebep olmaktadır. Bu sebeple de Yargıtay kararına konu olmuş alan adı gaspı uyuşmazlıkları, ülkemiz bakımından sık rastlanılan bir durum değildir.