Basit fen aktiviteleri, öğrencilerin yaşadıkları çevreden her an iç içe oldukları malzemeleri kullanarak, fen kavramlarını açıklamak için düzenledikleri eğitici çalışmalardır. Aktivitelerin öğrencilerin anlayabilecekleri düzeyde olmaması veya çok basit olması, öğrencilerin başarısını olumsuz yönde etkileyebilir. Bu durum aynı zamanda etkili ve kalıcı öğrenmeye engel olur. Bilgilerin anlamlı olarak zihinde yapılandırılması için, aktivitelerin yaş ve algı düzeylerine göre gruplara ayrılması, gruplar arasındaki ilişkilerin belirlenmesi, eğitim araştırmaları için önemli bir kaynak oluşturabilir.
İlköğretim fen aktiviteleri dört grup altında toplanabilir. Bu gruplar, basit, orta, ileri ve proje düzeyi aktiviteler olarak adlandırılabilir. Kademeler arasında mümkünse atlama yapılmamalıdır. Çünkü her basamağın, öğrenciye kazandıracağı kritik davranışlar söz konusudur. Bu kritik davranışlar, aktivite oluşturulurken öğretmen tarafından ortaya konulmalıdır. Öğretmen açısından hedef, bu davranışları öğrencide gözlemektir. Aktivite kademeleri arasındaki geçiş, öğrencinin yaş, ilgi ve algı seviyesine göre değişir. Öğrencilerde, alt grup aktivitelerin olumlu etkileri tespit edilmedikçe, bir üst grup aktivitelere geçilmemelidir. Çünkü öğrenciler, her aktivite düzeyinin kazanımlarına, düzenli bir sürece göre sahip olmalıdır.
2.7.1 Birinci Grup Aktiviteler (Basit Düzey Aktiviteleri)
Türkiye farklı iklim, ekonomik ve yaşam şartlarına sahip değişik yörelerden oluşmaktadır. Aslında maddi imkanları en az olan öğrencilerin bile fen ve teknoloji dersleri için önemli avantajları bulunmaktadır. Ne var ki ülkemizde, doğal çevre ile ders kitapları arasındaki uçurum devam etmektedir. Böylece çevremizde bulunan basit ama önemli imkanlardan mahrum kalınmaktadır. Örneğin, kırsal yerlerde yaşayan ve fabrika yapısı oyuncaklardan mahrum olan köy çocukları, kendi imkanları ile yapmaya çalıştıkları oyuncakları sayesinde yaratıcılık özelliği kazanmaktadırlar. Oysa oyuncakları hazır alınan çocukların oyuncak yapma gibi bir amacı olmadığı için, yeni bir şeyler bulma isteği, kırsal yerlerde yetişmekte olan çocuklar kadar olmayabilir. Bu nedenle özellikle biyoloji kavramları ile ilgili olarak nasıl ve niçin sorularına, doğa ile iç içe yaşayan çocuklar daha anlamlı cevaplar verebilir. Kuşkusuz, bu tespit araştırmaya muhtaçtır. Ancak, eğitim bilimleri açısından bakılırsa, zihinsel becerilerini ürün oluşturmaya yönelik olarak kullanan çocukların, taklit yolu ile öğrenen çocuklardan daha ileri düzeyde oldukları açıktır. Öğrencilerin aktivite ve proje uygulayarak öğrenmesi, gerçek ortamda arkadaşları ile oyunlar oynaması, onların kendi doğal gelişim süreçlerini yaşamasına imkan tanır. Taklit yolu ile öğrenmenin her türü, öğrencinin gelişim basamaklarında sınırlılıklara neden olabilir.
Oyuncakları kısıtlı olan çocuklara göre, bir destek üzerinde gagası üstünde dengede duran kanatları açık kartal modeli için, nasıl ve niçin sorusu önem taşıyacaktır. Kırsal kesimde yaşayan çocukların doğa ile iç içe olduğu düşünülürse, onlara sağlanacak aktivite düzenleme bilgisi ile fen eğitimi düzeyleri bir hayli arttırılabilir. Birinci grup deney ve aktiviteler doğal çevreden kolay bulunabilir malzemelerle düzenlenebilir özelliktedir. Basit araçlarla düzenlenen bu aktiviteler, en az maliyetle ve bütün öğrencilerin katılımı ile öğrencileri aktif kılarak yapılabilir. Özellikle ilköğretimin birinci kademesinde öğretilen fen kavramları, bu anlayışla ele alınırsa, sarmal model gereği, ikinci kademede aynı konuların derinliğine işlendiği derslerde çağrışımların yapılmasını sağlayabilir. Karmaşık deney ve aktivitelere, basit malzemelerle düzenlenmiş aktivitelerden sonra yer vermek, öğrenmeyi daha da kolaylaştırır. Birinci grup aktiviteler, kaynaştırma eğitimine tabi olan öğrenciler tarafından ilginç bulunabilir.
Basit düzey aktiviteler için gereken malzemeler, çevreden her an kolay bulunabilecek çivi, plastik şişe, oyuncak balon, alüminyum folyo (sigara paketi içindeki kağıt), küp şeker, iyot (tentürdiyot), şeker, tuz, yemek- çay kaşığı, tuz, toz şeker, meyve ve sebzeler (limon, portakal, lahana, patates, havuç, muz, elma...), mum, yemek sodası... gibi araç-gereçler olabilir.
2.7.2 İkinci Grup Aktiviteler (Orta Düzey Aktiviteleri)
Bu grup deney ve aktivitelerin verimli bir şekilde uygulanabilmesi için, basit aktivitelerin yeteri kadar uygulanmış olması gerekir. Çünkü öğrencilerin yeni beceriler kazanması, daha temel düzeydeki becerileri kazanması ile mümkündür. Temel düzeydeki aktiviteleri ilgi ile gerçekleştiremeyen öğrenci, bir üst düzey aktiviteleri isteyerek gerçekleştiremez. Yumurta modeli ile hücrenin üç temel kısmını öğrenen öğrenci, mikroskop deneyleri ile baş başa bırakılarak hayvan ve bitki hücresindeki çeper farkını öğrenebilir. Benzer şekilde, mikroskop çalışmaları ile yapraktaki gözeneği inceleyebilir, bitkinin yeşil rengini yorumlayabilir, ağaç gövdesinin neden sert olduğuna cevap verebilir.
Asit ve bazdan tuz ve su oluşturma, suyu elektroliz olayı ile bileşenlerine ayırma, mercekte odak noktası bulma çalışmaları, bu grup deney ve aktiviteler arasında yer alır. Karışımların ayrıştırılması aktivitelerinden, süzme, eleme, mıknatısla ayırma aktiviteleri birinci grup kapsamında sergilenebilir. Karışımların ayrıştırılmasında daha karmaşık süreçler içeren ayırma hunisi yöntemi, ikinci grup aktiviteler arasında ele alınabilir. Bu grup aktiviteler, fen ve teknoloji dersi ile ilgili olan öğrenciler tarafından ilgi ile takip edilirken, fen bilimlerine olan yeteneği grup ortalamasının altında kalan öğrenciler, ikinci grup aktivitelere beklenen ilgiyi göstermeyebilir.
Mikroskop deneyleri, solucan, kurbağa, çekirge ve kuş gibi hayvanların iç yapılarını inceleme çalışmaları, gerilim, akım şiddeti, direnç ölçme deneyleri, bu grup aktiviteler arasındadır. Maliyetin, basit araçlarla düzenlenen deneylere göre daha da yükseldiği bu grup deneyler, okullarda yaygın olarak laboratuvar ortamında yapılmaktadır. Ancak laboratuvar imkanı olmayan öğrenciler, bu deneyleri, çevreden kolay bulunabilen malzemelerle de gerçekleştirebilir. Ölçme sonucu elde edilen nicel veriler, laboratuvar deneylerinde olduğu gibi hassas olmayabilir. Basit fen aktivitelerini, laboratuvar deneylerinden ayrılan en önemli özelliği de budur. İkinci grup aktiviteler, birinci grup aktivitelerin sonucunda ulaşılan bilgi ve tecrübe düzeyini yükseltir. Bu nedenle, önceki aktivite bilgileri ile laboratuvar deneyleri tutarsızlık oluşturmamalıdır. Bu tutarsızlık, öğrencide kavramların algılanmasında karmaşıklığa neden olabilir.
2.7.3 Üçüncü Grup Aktiviteler (İleri Düzey Aktiviteler)
Bu grupta yer alan deney ve aktiviteler proje oluşturmaya yöneliktir. Öğrencilerin bilim adamı gibi çalışmaya başladığı bu tür çalışmalarda, proje tabanlı öğrenme yöntemi kullanılabilir. Proje tabanlı öğrenmede, uygulamalar öğrenci grubuna yaptırılabilir. Öğretmenler ve yetişkinler gruba gerektiğinde rehberlik yapar, ancak önderlik etmemelidir. Grup, liderini kendi içinden seçmelidir.
Bu tür projeleri gerçekleştiren öğrenciler, fabrikalar, sanayi kuruluşları, yerleşim merkezinin yakınlarında bulunan nehirler, tarım alanları, ormanlık araziler, çevre kirliliğine maruz kalmış yerler, ilginç coğrafi yapılar, toprak ve kayaç yapıları ile doğal ortamlarda karşılaşmalıdır. Üçüncü grup basit fen aktiviteleri, süreç olarak birinci ve ikinci grup aktivitelerden daha karmaşık ve farklı alanlarda beceri gerektiren uzun süreli çalışmalardır.
2.7.4 Dördüncü Grup Aktiviteler (Proje Nitelikli Aktiviteler)
İlk üç basamağı etkili ve verimli olarak gerçekleştiren öğrenciler bu kez deney ve aktiviteleri, amacından sonucuna kadar kendisi yürütür. Öğrencilerin, yaratıcılıklarını ortaya koymalarının istendiği bu düzeyde, yaşlarına uygun ilginç buluşlara ve uygulamalara yer vermeleri de beklenir. Örneğin, balon kullanarak oyuncak araba yapabilen öğrenci yaşına uygun olarak oyuncak yapabilir. Bu düzeyde üretilen aktivitelerin diğerlerinden en önemli farkı, öğrencilerin çalışmalarının tamamen kendi bedensel ve zihinsel yeteneklerinin bir ürünü olmasıdır. Yetişkinler, öğrencilerin gerçekleştirdikleri bu tip eğlenceli çalışmaları küçümsememelidir.