Akran Öğretimi Yöntemi İşbirlikli Öğrenme midir?

Açıkgöz’e (2006) göre, [12] işbirlikli öğrenme, yapılandırmacı teoriye dayalı aktif öğrenme modelinin uygulama tekniklerinden biridir. İşbirliği kurarak öğrenme, çocukların ortak bir amaç için birlikte çalışmaları ile sağlanabilen bir öğrenme türüdür.

İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrenenlerin ortak öğrenme hedeflerinin gerçekleştirmek için küçük gruplar halinde birlikte çalıştığı ve işbirlikli başarıları

için ödüllendirildikleri öğretimsel süreçleri betimlemek için kullanılan bir kavramdır. Öğrencilerin görevi ya öğretmenin daha önce sunduğu konuyu işbirliğine dayalı olarak öğrenmek ve geliştirmek ya da takım olarak öğretmen tarafından verilen bir projeyi tamamlamaktır. İşbirliğine dayalı öğrenme yaklaşımı takım halinde başarılı olmak isteyen öğrencilerin, takım arkadaşlarının çaba göstermesini özendirecekleri, destekleyecekleri ve yardımcı olacakları düşüncesine dayanır. Dolayısıyla işbirliğine dayalı öğrenme ortamlarında bir öğrenci diğer takım arkadaşlarının neyi nasıl yaptığıyla ilgilenmek, bu sorumluluğu taşımak durumundadır [36 Demirel, 2005; Cruickshank ve Bainer, 1999; Slavin, 1995; Sharan, 1995].

Machemer (2007) ise, [49] işbirlikli öğrenmenin aktif öğrenmenin değişik bir formu olduğunu söylemektedir ve aktif öğrenmeyi, öğrencinin tek başına aktif olduğu öğrenme, işbirlikli öğrenmeyi ise öğrencilerin diğerleriyle birlikte aktif olduğu öğrenmedir şeklinde tanımlamaktadır. 2-5 katılımlı küçük gruplarda işbirlikli öğrenme en iyi yaklaşımdır. İşbirlikli grup davranışı bir görevi tamamlamayı gerektirir ve öğrenciler kişisel olarak kendi öğrenmelerinden sorumlu oldukları kadar grup başarısından da sorumludur. Machemer (2007), [49] 2002’den 2005’e kadar 4 yıl boyunca 343 öğrencinin aktif öğrenme, işbirlikli öğrenme ve geleneksel öğrenme ile ilgili bakış açılarını 5’li likert tipi ölçekle değerlendirmiştir. İşbirlikli öğrenme diğerleri arasında en düşük puanı almış, bunun sebebi olarak ise öğrencinin kendisinden ve grubundan sorumlu olması şeklinde açıklamıştır. Öğrenciler grup içinde aktif olmaktan hoşlanmalarına karşın sorumluluk almak istememektedirler.

İşbirlikli öğretim 1990’lı yıllardan itibaren fizik eğitimi üzerine yapılan çalışmalarda geleneksel öğretimin yetersiz kalması sonucunda kullanılmaya başlanmıştır. İşbirlikli öğretimde çok farklı teknik ve uygulamalar kullanılabilir. Örneğin, 24 kişilik bir sınıfta öğrenciler dört kişiden oluşan bir grup olacak şekilde altı gruba ayrılır. Grup çalışmaları önceden anlatılan ders konularının veya ödev olarak verilen bazı konuların tartışılması ile devam etmektedir. Her bir çalışma için ayrılan zaman 10- 15 dakika civarındadır. Bu arada öğrenciler konuyu tartışırken öğretim elemanı gruplar arasında dolaşarak yanlışlıkları düzeltme ve/ya onların gidişatlarına göre bazı öneriler sunmaktadır. Bu şekilde öğrenciler grup çalışmaları ile daha aktif katılım yapan kişiler haline getirilmektedir [4]. Akran Öğretimi’ndeki

tartışma gruplarında ise, konunun anlatımından sonra öğretmenin tüm sınıfa yönelttiği çoktan seçmeli kavramsal soruları öğrenciler önce kişisel, sonra grup olarak çözmektedirler ve gerektiğinde öğretmen sorunun çözümü ile ilgili tüm sınıfa açıklama yapmaktadır. Gruplar kendi aralarında tartışırken öğretmenden yardım alabilmekte veya öğretmen gruba kendisi müdahale edebilmektedir.

İşbirliğine dayalı öğrenme sürecinde öğrenciler, grup üyeleri ile tartışarak, problemleri çözerek, yeni çözümler ortaya koyarak, yanlışları saptayıp düzelterek üst düzey düşünme becerilerini geliştirmektedirler. Benzeşik olmayan (heterojen) gruplar içerisinde farklılıklardan yararlanmayı ve hoşgörü göstermeyi öğrenmektedirler. Başarı duygusunun yaşanması ve paylaşılması, sınıfta oluşan olumlu ortam, öğrenenlerin motivasyonunu yükseltmekte ve okula, derse ortama ve öğrenmeye ilişkin olumlu tutumlar geliştirmelerine yol açmaktadır [36]. Bu açıdan bakıldığında Akran Öğretimi ve işbirlikli öğrenme benzerlik arz etmektedir. Akran Öğretimi grupları da heterojen olup farklı seviyelerdeki öğrencilerden oluşmaktadır. Öğrenciler aktif bir şekilde tartışmalara katılarak üst düzey düşünme becerilerini geliştirmektedirler ve kendi öğrenmelerini yapılandırmaktadırlar. Demirel’in (2005), [36] işbirlikli öğrenme ve geleneksel öğrenmeyi karşılaştıran çizelgesine ek olarak Akran Öğretimi’nin de birlikte yer aldığı bazı özelikler Çizelge 2.4.1’de verilmiştir.

Çizelge 2.4.1: İşbirlikli, geleneksel ve Akran Öğretimi’nin bazı özelliklerinin

karşılaştırılması

İşbirlikli Öğrenme Grupları Geleneksel Öğrenme Grupları Akran Öğretimi Grupları Olumlu bağımlılık Bağımlılık yok Bağımlılık yok

Bireysel sorumluluk Bireysel sorumluluk yok Bireysel sorumluluk yok Benzeşik olmama Benzeşiklik Benzeşiklikbelirtilmemiş Paylaşılan liderlik Görevlendirilmiş tek lider Liderlik belirtilmemiş Paylaşılan sorumluluk Sadece kendisinden sorumlu Sadece kendisinden sorumlu Görev ve birliktelik önemli Yalnızca görev önemli Tartışma yapmak önemli Sosyal beceriler doğrudan

öğretilir Sosyal beceriler var sayılır ve göz ardı edilir Sosyal beceriler belirtilmemiş Öğretmen izler, müdahale

eder Öğretmen grup işlevini göz ardı eder. Öğretmen izler,müdahale eder Gruplar etkili şekilde işler Grup süreci yoktur Gruplar etkili şekilde işler Öğrenci grup başarısından

sorumludur.

Grup süreci yoktur Gruplar öğrencilerin tartışarak derste aktif olmaları için vardır.

Akran öğretimi yönteminde her ne kadar gruplar varsa da bu gruplar işbirlikli öğrenme grupları ile birebir örtüşmemektedir. İşbirlikli öğrenme gruplarında sınıf içi grup başarısı önemlidir ve öğrenciler kendi gruplarının başarısını artırmak için diğer gruplarla rekabet içindedirler denebilir ve grup başarıları değerlendirilmektedir. Akran öğretiminde ise gruplar oluşturulmasının sebebi öğrencilerin kavramsal sorular üzerinde tartışmasını sağlamak ve öğrencilerin aktif olarak öğrenmelerini sağlamaktır. Grupların ayrı ayrı başarıları değerlendirmeye alınmamaktadır. Öğretmeni sınıf genelinin kavramsal soruya verdikleri doğru cevap oranı ilgilendirmektedir ve öğrenciler grupta sadece tartışma yapmakta grup başarısından sorumlu tutulmamaktadırlar. Özetle her öğrenci kendi başına aktif olabilmek için grup tartışması yapmakta ve bu grupların özellikleri, işbirlikli öğrenme gruplarının özellikleriyle bire bir örtüşmemektedir. Ayrıca Akran Öğretimi ile işlenen derslerde kavramsal sorularla ilgili tartışmalardan önce öğretmenin konuyu kısa bir süre düz anlatım şeklinde anlatması yer almaktadır ve dersin işlenişindeki bu kısım işbirlikli öğrenmeden ziyade geleneksel öğretime benzemektedir. Bu bağlamda Akran Öğretimi’ni işbirlikli öğrenmenin bir alt tekniği olarak değerlendirmek yanlış olacaktır. İşbirlikli öğrenme ile benzerlikleri olsa da Akran Öğretimi, Aktif Öğrenme Modeli’ne dayalı başlı başına bir öğretim yöntemidir.