Akdeniz Diyeti Uyum Ölçeğ

Martinez-Gonzalez ve arkadaşları (β01β) tarafından geliştirilen Akdeniz diyeti uyum ölçeği β tanesi besin tüketim alışkanlıkları ve 1β tanesi besin tüketim sıklığı ile ilgili olmak üzere toplam 14 maddeden oluşmaktadır. Her madde için verilen puan 0 veya 1’dir. Puanlama aralığı 0-14 puan olarak belirlenmiştir (9). Akdeniz diyeti uyum ölçeğinin (Akdeniz Diyeti Bağlılık Ölçeği) Türkçe geçerliliği ve güvenilirliği çalışması Özkan Pehlivanoğlu ve ark. (β01λ) tarafından yapılmıştır. Alınan toplam puan ≥7 ise Akdeniz diyeti uyum düzeyi kabul edilebilirν ≥9 ise Akdeniz diyetine sıkı uyum olarak değerlendirilmektedir (10).

2.4.Verilerin istatistiksel olarak değerlendirilmesi

Çalışmadan elde edilen bulgular değerlendirilirken istatistiksel analizler IBM SPSS 15.0 (Statistical Package for the Social Sciences-Sosyal Bilimler için İstatistik Programı, SPSS Inc., Chicago, IL, USA) paket programı kullanılarak yapılmıştır. Nicel değişkenlerν ortalama (X ) ±standart sapma (SS), ortanca, interquartile range (IQR) olarak, kategorik veriler iseν sayı ve yüzde (%) olarak verilmiştir. Genel özelliklere göre katılımcıların Akdeniz diyeti uyumunun ortalama puanları arasındaki fark değerlendirilirken veriler normal dağılım göstermediği için grup sayısına göre Mann Whitney U testi veya Kruskal Wallis tek yönlü varyans analizi testi kullanılmıştır. Yaş ve antropometrik ölçümler ile Akdeniz diyeti uyum puanları arasındaki ilişki Spearman korelasyon testi ile değerlendirilmiştir. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir.

3. BULGULAR

Çalışmaya 55’i erkek (%β4), 174’ü kadın (%76) olmak üzere toplam ββλ yetişkin birey katılmıştır. Bireyler, yaş ortalamaları γ1.1β±11.λ8 yıldır. Erkek bireylerin yaş ortalaması γγ.07±1β.71 yıl, kadın bireylerin ise γ0.51±11.71 yıldır. Katılımcıların çoğunluğu bekâr (%5λ.4), lise mezunu (%4λ.8) ve öğrencidir (%44.5) (Tablo 1).

Tablo 1. Katılımcıların genel özellikleri

Erkek Kadın Toplam

Sayı % Sayı % Sayı %

Medeni Durum

Bekar 27 49.1 109 62.6 136 59.4

Evli 28 50.9 65 37.4 93 40.6

Okur-yazar - - 5 2.9 5 2.2 İlköğretim mezunu 3 5.5 16 9.2 19 8.3 Ortaöğretim mezunu 4 7.3 11 6.3 15 6.6 Lise mezunu 24 43.6 90 51.8 114 49.8 Lisans mezunu 22 40.0 50 28.7 72 31.4 Lisansüstü mezunu 2 3.6 2 1.1 4 1.7 Meslek Çalışmıyor 1 1.8 6 3.4 7 3.1 Ev hanımı - - 20 11.5 20 8.7 Öğrenci 19 34.6 83 47.7 102 44.5 Çiftçi 1 1.8 - - 1 0.4 Memur 13 23.6 38 21.8 51 22.3 Sigortalı işçi 10 18.2 18 10.4 28 12.2 Serbest Meslek 6 10.9 7 4.0 13 5.7 Emekli 5 9.1 2 1.2 7 3.1 Toplam 55 100 174 100 229 100

Erkek bireylerin ortalama BKİ değeri β4.5β±γ.68 kg/m2, kadın bireylerin ise βγ.78±4.64 kg/m2’dir ve cinsiyetler arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05). Erkek bireylerin bel çevresi ortalaması 86.λβ±1γ.47 cm’dir ve bel çevresi ortalamalarına göre erkekler “vücut ağırlığı ile ilişkili sağlık riski düşük” grubundadırlar. Kadın bireylerin ise bel çevresi ortalaması 8β.γ0±11.87 cm’dir ve kadın bireyler bel çevresi ortalamalarına göre “vücut ağırlığı ile ilişkili sağlık riski yüksek” grubunda yer almıştır. Bel çevresi/boy uzunluğu oranı ortalama değerlerine göre erkekler normal, kadınlar ise riskli grubunda yer almaktadır. Erkek bireylerin bel/kalça çevresi oranının (0.87±0.0λ) kadın bireylere (0.80±0.07) kıyasla daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05). Erkeklerin boyun çevresi ortalaması γ6.β0±γ.7β cm, kadınların ise γγ.07±β.70 cm’dir (Tablo 2).

Tablo 2. Katılımcıların antropometrik ölçüm değerleri

Erkek Kadın Toplam

X ±SS Ortanca (IQR) X±SS Ortanca (IQR) X±SS Ortanca (IQR) BKİ β4.5β±γ.68 24.07 (5.23) βγ.78±4.64 22.67 (5.23) βγ.λ6±4.4γ 22.78 (4.96)

z=-1.817 p=0.069 Bel çevresi (cm) 86.λβ±1γ.47 82.00 (19.00) 8β.γ0±11.8 7 80.00 (12.25) 8γ.41±1β.4 0 80.00 (15.00) z= -2.413 p=0.016* Boyun çevresi (cm) γ6.β0±γ.7β 36.00 (5.00) γγ.07±β.70 33.00 (2.50) γγ.8β±γ.β5 33.00 (4.00) z= -6.072 p=0.000* Bel çevresi/ Boy uzunlu ğu oranı 0.4λ±0.07 0.47 (0.11) 0.50±0.07 0.48 (0.09) 0.50±0.07 0.48 (0.10) z=-0.573 p=0.566 Bel/ Kalça çevresi oranı 0.87±0.0λ 0.86 (0.11) 0.80±0.07 0.79 (0.08) 0.8β±0.08 0.80 (0.10) z=-5.611 p=0.000* *p<0.05

Katılımcıların %65.1’inin Akdeniz diyetine uyumlarının olmadığı, %β4.λ’unun kabul edilebilir düzeyde olduğu ve %10’unun sıkı uyum gösterdiği bulunmuştur. Kadın bireylerin Akdeniz diyetine uyum puan ortalaması (6.04±1.λ5) erkek bireylere kıyasla (4.4λ±1.λ7) istatistiksel açıdan anlamlı olarak daha yüksektir (p<0.05) (Tablo 3). Bekar bireylerin Akdeniz diyetine uyum puan ortalaması 5.50±1.λ5, evli bireylerin ise 5.λ1±β.1λ’dur ve medeni duruma göre gruplar arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır (p>0.05). Katılımcıların eğitim durumu, herhangi bir kronik hastalığının olup olmaması, BKİ sınıflaması, ana öğün atlama ve ara öğün yapma durumlarına göre Akdeniz diyeti uyum puanları ortalamaları istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermemektedir (p>0.05) (Tablo 3).

Tablo 3. Katılımcıların genel özelliklerine göre Akdeniz diyetine uyum puanları Akdeniz diyetine uyum puanı

Genel Özellikler Sayı X±SS Min-Max Ortanca (IQR) p

Cinsiyet

Erkek 55 4.4λ±1.λ7 1-9 4.00 (3.00) 0.000*

Toplam 229 5.66±β.06 0-11 6.00 (3.00) Medeni Durumu Bekar 136 5.50±1.λ5 0-11 5.00 (3.00) 0.116 Evli 93 5.λ1±β.1λ 1-10 6.00 (3.50) Eğitim Durumu Okur-yazar 5 5.60 ±1.14 4-7 6.00 (2.00) 0.528 İlköğretim mezunu 19 6.15 ±1.74 3-10 6.00 (2.00) Ortaöğretim mezunu 15 5.86±β.5γ 3-10 5.00 (5.00) Lise mezunu 114 5.40±1.8λ 0-10 5.00 (3.00) Lisans mezunu 72 5.λγ±β.γ0 1-11 6.00 (3.75) Lisansüstü mezunu 4 5.50±β.γ8 3-8 5.50 (4.50) Hastalık Durumu Var 73 5.8β±β.01 1-10 6.00 (3.00) 0.475 Yok 156 5.5λ±β.08 0-11 6.00 (3.00) BKİ Sınıflama Zayıf 14 6.γ5±1.λ0 4-10 6.00 (2.50) 0.506 Normal ağırlıklı 140 5.6β±β.05 0-10 5.00 (3.00) Fazla kilolu 55 5.50±β.15 1-11 6.00 (3.00) Obez 20 5.λ5±1.λ8 1-9 6.00 (2.00) Ana Öğün Atlama Evet 117 5.55±β.00 1-11 5.00 (3.00) 0.304 Hayır 112 5.78±β.11 0-10 6.00 (2.00) Ara Öğün Yapma Evet 185 5.7β±β.05 0-11 6.00 (3.00) 0.620 Hayır 44 5.4γ±β.10 1-9 6.00 (3.00) *p<0.05

Akdeniz diyeti uyum puanı ile beden kütle indeksi, boyun çevresi, bel çevresi, kalça çevresi, bel çevresi/boy uzunluğu oranı, bel/kalça çevresi oranı arasında anlamlı korelasyon saptanmamıştır (Tablo 4). Ancak yaş ve Akdeniz diyeti uyum puanı arasında pozitif yönlü,

zayıf, anlamlı korelasyon bulunmuştur ((rho=0.17βν p=0.00λ) (Tablo 4). Yani yaş arttıkça bireylerin Akdeniz diyetine uyumlarının arttığı görülmektedir.

Tablo 4. Antropometrik ölçümlerin ve yaşın Akdeniz diyeti uyumu ile ilişkisi Akdeniz Diyeti Uyumu

rho p Yaş 0.172 0.009* BKİ (kg/m2_{) -0.016 0.813} Boyun Çevresi (cm) -0.065 0.328 Bel Çevresi (cm) 0.038 0.566 Kalça Çevresi (cm) 0.102 0.124

Bel/Boy Uzunluğu Oranı 0.088 0.183

Bel/Kalça Çevresi Oranı -0.025 0.710

*p<0.05. rho: Spearman'ın sıralama korelasyon katsayısı

4.TARTIŞMA, SONUÇ ve ÖNERİLER

Yetişkin bireylerin Akdeniz diyetine uyumlarını değerlendirmek amacıyla yapılan bu çalışmada genel olarak (%65.1) katılımcıların Akdeniz diyeti uyum puanlarının düşük olduğu saptanmıştır. Eskişehir’de yapılan bir araştırmada yetişkin katılımcıların %57.75’inin Akdeniz diyetine uyum toplam puanının 7’in altında olduğu bulunmuştur (10). İzmir’de 18-β7 yaş aralığındaki bireylerle yapılan bir çalışmada katılımcıların %γβ.6’sının Akdeniz diyetine uyumlarının zayıf olduğu bulunmuştur (11). Kocaeli’de üniversite öğrencileriyle yapılan bir çalışmada ise katılımcıların %4β.7’sinin Akdeniz diyetine uyumunun zayıf olduğu görülmüştür (12). Türkiye Akdeniz’e kıyısı olan bir ülke olması nedeniyle Akdeniz diyeti bileşenlerine ulaşmak açısından avantajlı görülebilir. Ancak yapılan çalışmalarda Akdeniz diyetine uyum puanlarının çok yüksek olmadığı dikkat çekmektedir. Bu noktada coğrafi farklılıkları göz önünde bulundurmak gerekir. Kronik hastalıkların önlenmesi ile ilişkilendirilen Akdeniz diyetine uyumu arttırmak için gerekli beslenme eğitimlerinin verilmesi, bireylerin sağlığının korunması ve geliştirilmesi açısından yararlı olacaktır.

Bu çalışmada, BKİ, boyun çevresi, bel çevresi, kalça çevresi, bel çevresi/boy uzunluğu oranı, bel/kalça çevresi oranı ile Akdeniz diyeti uyum ölçeği puanı arasında anlamlı ilişki olmadığı saptanmıştır (p>0.05). Yetişkin bireylerle yapılan bir araştırmada Akdeniz diyetinin kısa dönemde bel çevresi üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı bulunmuştur (13). Başka bir çalışmada Akdeniz diyeti özelliklerine uyumun BKİ ve bel/kalça çevresi oranı ile ilişkili olmadığı saptanmıştır (14). Ancak literatürde Akdeniz diyetinin, vücut ağırlığının ve abdominal obezitenin azaltılması yönünde etkilerini gösteren çalışmalara daha sık rastlanmaktadır. Örneğin yapılan müdahale çalışmalarının bir sistematik derlemesinde, Akdeniz diyetinin abdominal obeziteyi azaltabileceği saptanmıştır (15). Bir metanaliz çalışmasında da Akdeniz diyetinin vücut ağırlığının azaltılmasında yararlı olabileceği belirtilmiştir (16). Ortalama 12 yıllık takip süresine sahip bir araştırmada, Akdeniz diyetine uyumunun yüksek olmasının obezite ve abdominal obezite riskini azalttığı bulunmuştur (17).

Sağlık üzerine yararlı etkileri kanıtlanan Akdeniz diyetine uyumun artırılması amacıyla belirli aralıklarla sağlıklı beslenme eğitimlerinin verilmesi ve bu konuda sorumlu tüm paydaşların iş birliği içerisinde olmaları gerekmektedir.

KAYNAKLAR

1. Bach-Faig A, Berry EM, Lairon D, Reguant J, Trichopoulou A, Dernini S, et al. Mediterranean diet pyramid today. Science and cultural updates. Public Health Nutr. 2011;14(12A):2274-84.

2. Panico S, Mattiello A, Panico C, Chiodini P. Mediterranean dietary pattern and chronic diseases. Cancer Treat Res. 2014;159:69-81.

3. Dinu M, Pagliai G, Casini A, Sofi F. Mediterranean diet and multiple health outcomes: an umbrella review of meta-analyses of observational studies and randomised trials. Eur J Clin Nutr. 2018;72(1):30-43.

4. Widmer RJ, Flammer AJ, Lerman LO, Lerman A. The Mediterranean diet, its components, and cardiovascular disease. Am J Med. 2015;128(3):229-38.

5. Georgoulis M, Kontogianni MD, Yiannakouris N. Mediterranean diet and diabetes: prevention and treatment. Nutrients. 2014;6(4):1406-23.

6. Godos J, Zappala G, Bernardini S, Giambini I, Bes-Rastrollo M, Martinez-Gonzalez M. Adherence to the Mediterranean diet is inversely associated with metabolic syndrome occurrence: a meta-analysis of observational studies. Int J Food Sci Nutr. 2017;68(2):138-48. 7. “Türkiye Beslenme Rehberi TÜBER β015”, “T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın Noμ 10γ1, Ankara β016.”

8. World Health Organization-WHO [Internet]. Body mass index – BMI. [cited 2019 November 7]. Available from: http://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/a-

healthy-lifestyle/body-mass-index-bmi.

9. Martinez-Gonzalez MA, Garcia-Arellano A, Toledo E, Salas-Salvado J, Buil-Cosiales P, Corella D, et al. A 14-item Mediterranean diet assessment tool and obesity indexes among high- risk subjects: the PREDIMED trial. PLoS One. 2012;7(8):e43134.

10. Özkan Pehlivanoğlu E , Balcıoğlu H , Ünlüoğlu İ . Akdeniz Diyeti Bağlılık Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlanması Geçerlilik ve Güvenilirliği. Osmangazi Tıp Dergisi. β01λ.

11. Genc M, Genc S. Mediterranean Diet adherence in emerging adults in Izmir. British Food Journal. 2019.

12. Baydemir C, Ozgur EG, Balci S. Evaluation of adherence to Mediterranean diet in medical students at Kocaeli University, Turkey. J Int Med Res. 2018;46(4):1585–1594.

13. Bos MB, de Vries JH, Feskens EJ, van Dijk SJ, Hoelen DW, Siebelink E, et al. Effect of a high monounsaturated fatty acids diet and a Mediterranean diet on serum lipids and insulin sensitivity in adults with mild abdominal obesity. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2010;20(8):591- 8.

14. Rossi M, Negri E, Bosetti C, Dal Maso L, Talamini R, Giacosa A, et al. Mediterranean diet in relation to body mass index and waist-to-hip ratio. Public Health Nutr. 2008;11(2):214-7. 15. Bendall CL, Mayr HL, Opie RS, Bes-Rastrollo M, Itsiopoulos C, Thomas CJ. Central obesity and the Mediterranean diet: A systematic review of intervention trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2018;58(18):3070-84.

16. Esposito K, Kastorini CM, Panagiotakos DB, Giugliano D. Mediterranean diet and weight loss: meta-analysis of randomized controlled trials. Metab Syndr Relat Disord. 2011;9(1):1-12. 17. Agnoli C, Sieri S, Ricceri F, Giraudo MT, Masala G, Assedi M, et al. Adherence to a Mediterranean diet and long-term changes in weight and waist circumference in the EPIC-Italy cohort. Nutr Diabetes. 2018;8(1):22.

GENDER RELATED CHANGES OF CHIN TYPES IN HEALTHY TURKISH POPULATION

Arş. Gör. Dr. Ayşe Gül KABAKCI Cukurova University Dr. Sema POLAT Cukurova University Dr. Yiğit ÇEVİK Cukurova University Prof. Dr. Ahmet Hilmi YÜCEL Cukurova University

ABSTRACT

Aim: This study was undertaken to determine the morphometry of chin types in Turkish population aged between 18-25 years.

Material and Methods: Two hundred (100 females; 100 males) subjects aged between 18 and 25 years were included in this study. Chin types were measured according to mandible position. Based on the mandible position, the chin types were classified as: regressed or retrognathic mandible; normal or orthognathic mandible; and protruding or prognathic mandible. Also, the face shape was determined according to golden ratio. Statistical analysis were done by SPSS 22.00 package programme. Chi-Square Test was used to determine the differences between gender. The p<0.05 value was considered as significant.

Results: In females, the most seen chin type was orthognathic mandible (59%); followed by retrognathic mandible (31%), and prognathic mandible (10%), respectively. In males, the most seen chin type was orthognathic mandible (50%), followed by retrognathic mandible (32%), and prognathic mandible (18%), respectively. Also, there was no significance difference in chin types according to gender (p=0.218).

Conclusion: we think that in anatomical assessment of chin types, an important knowledge will provide for determine of the skeletal profile in aesthetic and facial surgery.

Key words: Gender related changes, Chin types, regrognathic mandible, orthognathic mandible, prognathic mandible

18-25 YAŞ ARASI SAĞLIKLI TÜRK POPULASYONUNDA ÇENE TİPLERİNİN