Aile Görüşmesi

Alanında uzman olan personel (psikolog, sosyal çalışmacı) tarafından aile görüşme odasında çocuğun birinci dereceden yakını ile yapılır. Aileden; çocuk ve aile yaşantılar

91

ile ilgili bilgi alınması, ailenin olaya ilişkin tepkilerinin, tutumları ölçülür. Aile ile duruma ait çözüm yollarının neler olabileceği ile ilgili değerlendirmeler yapılırken diğer taraftanda genel ihtiyaçları belirlenir. İstismar mağduru çocuğun adli görüşme sonunda gerekli ise uygun kurum ve kuruluşlara yönlendirilmesi sağlanır. Ailenin ÇİM’ nden sonra yaşanacak adli süreç ile ilgili bilgilendirilir. Ailenin çocuğa karşı sergileyecekleri tutumlar üzerinde bilgi verilir.

Adli görüşmeler sonrasında yapılacak değerlendirme ve alınacak kararların sağlıklı olabilmesi ve objektif mesleki kararlar alınabilmesi için mutlaka " aile görüşmesi " yapılmalıdır (http://www.hsyk.gov.tr).

Cinsel istismarın tekrarlama çalışmasındaki olguların oranları, 224’ nde (%46,4) şeklindeydi. İstismarın cinsiyete göre dağılımında tekrarlama durumu kızlar için 187 (%55), erkekler içinse 37 (%25, 9) olduğu görülmekteydi. Tekrarlamanın literature geçen değerleri incelendiğinde, ülkemizde söz konusu oran Çengel ve ark. 2007’ de yaptığı çalışmada 51 olgunun 26’ nda (%50.9) olduğu bildirilmiştir (Ballı, 2010). Yapılan başka bir çalışmada ise 1962 olguyu incelemiş 1369’ nda (%69,8), Shaw ve ark. 2000’ nde ise 51 olgunun 33’ nde (%64,8) tekrarlama vakası bildirmiştir (Priebe ve ark.2008; 32:1095–1108).

Ensest vakalarının diğer istismar türlerine göre daha önemli olduğunu bunlardan birincisinin, aile içi cinsel istismarın yaşanıyor olmasının toplumun tabusu olması ve ortyaya çıktığı zaman ailenin parçalanmasıyla sonuçlanacağı korkusu öteki istismar çeşitlerine nazaran ensestin ortaya çıkmasını zorlaştırdığını. İkincisinin, mağdurlarda öteki istismar tiplerine nazaran çok daha ağır ve uzun süreli hasar meydana getirdiğini belirtmişlerdir (akt: Şahin ve Taşar, 2012; 47(1): 152-8). Mağdur çocuk istismarcı tarafından gösterilen sevgi ile sevgi ihtiyacınan karşılandığını hissederken diğer taraftan bunu normalleştirir. Normalleşen bu durum ortaya çıkmayarak gizli kalmasına sebep olur. İstismarcı mağdur çocuğun kendisine karşı direnç göstermesini engellemek ve ensesti devamı için çocuğa bir takım hediyeler verir. Hatta bu durum şiddet kullanmaya veya sevdikleri üzerinden tehdit etmeye kadar gidebilmektedir (Bozbeyoğlu UNFPA, 2009). İstismarcının mağdura verdiği ödüllerile normalleşen vakalar ensestin devamının sağlamasına katkıda bulunur ve uzun süre ortaya çıkmamasını sağlar. Aile içinde gerçekleşen bu istismar türü mağdur çocuğun ailesinin parçalanmasından korkması ile gizli kalmaktadır.

92

Yapılan araştırmalara baktığımızda ensestin yaşandığı ailelerde, baskın baba otoritesinin yanı sıra pasif annenin, yaşanan olayları bazen farkına bile varmadığı bazen farkına varsa da önleyemediği ortaya çıkmaktadır. Annenin çalışıyor olması da çocukların sapkın aile bireyleriyle korumasız bir şekilde başbaşa kalmasına olanak sağlarken, cinsel isteksizlik ya da rahatsızlık durumları da ensest ilişkinin tetikleyici unsurları olduğu ihmal edilmemelidir. Genellikle bu tür sorunlar yaşayan ailelerde toplumdan uzaklaşmak ve içe kapanık bir aile yaşantısı göze çarpan ilk belirtilerden biri olarak görülebilir.

Çocukların cinsel istismara ya da sömürüye uğraması durumunu ele alırken, gözden kaçırılmaması gereken en önemli durumlardan biri de istismarı gerçekleştiren kişi ya da kişilerin çocuk ile olan yakınlığıdır. Özellikle çocuk tarafından tanınan ya da güven duyulan kişilerin gerçekleştirdiği istismar ve sömürüler azımsanamayacak kadar önemli sayıdadır. Aralarında akrabalık bağı bulunan kişler tarafından gerçekleştirilen cinsel istismar ya da cinsel sömürü ensest ilişkinin temel tanımını özetlemektedir. Cinsel istismarda bir başka tekrarlama çalışmasında ise 77 olgunun 69’ nda (%89.6) tekrarlama vakasına rastlamıştır (Edgard ve ark.,1999; 104:1-15. 118).

Ailesi yanında olan, "Çocuğa Yönelik Cinsel Eylem" nedeniyle mağdur olan çocuklarla, aile görüşmesi yapılmadan Adli Görüşme yapılmamalıdır.

Aile görüşmesi merkezde görevli meslek elemanlarınca "olmazsa olmaz" kuralı işletilerek yürütülmelidir.

Mağdur, ÇİM' ne giriş sonrası kayıt odasında gerekli işlemler yapıldıktan sonra: Mağdurla birlikte gönderilen, Cumhuriyet Savcısı talimatı veya resmi / gayriresmi evrakla; üzerinde mağdur ve olay hakkında bilgi alınır.

Ailenin yaşanan olayla ilgili bilgisinin olup olmadığını önceden öğrenilmesi "çocuğun yüksek yararı için " çok önemli olabilmektedir.

Yaşanan olay hakkında gerekli ön bilgiyi ya mağdurun kendisinden (kendisini; tanıtarak ailesi ile görüşeceğini, bu nedenle olay hakkında ailesinin bilgisi olup olmadığını öğrenir iken konunun öneminin kendisi için önemi vurgulanır) ya getiren kolluk görevlilerinden ya da resmi / gayri resmi evraklardan öğrenmeye çalışılır. Merkeze getirilen mağdurlar ile yanında gelen kişilerin, işlemlerin sağlıklı yürütülebilmesi için farklı yerlerde (aile aile görüşme odasına alınırken mağdurda oyun odası veya ergen odasına alınır) kalmalarının sağlanmasının sağlıklı bir yöntem olduğu ve adli görüşmeye pozitif etki sağlayacağı kanısı mevcuttur.

93

Örneğin; Aile ile mağdurun merkezde bulundukları süre içerisinde özellikle adli görüşmenin bitimine kadar ayrı ayrı yerlerde oturtulmasıyla, ailenin çocuk üzerindeki etkisi azaltılarak çocuğu yönlendirilmesinin önüne geçilmiş, böylece çocuğun yaşadığı olayı rahat ve etki altında kalmadan ifade etmesi sağlanmış olmaktadır.

1. Mağdurun yanında ailesi var ise, ailenin yanma giderek kendinizi tanıtılır ve aileyi "AİLEYİ GÖRÜŞME ODASI" na davet edilir.

2. Aile görüşme odasında tekrar aileye kendilerini tanıtarak görüşme yapılacak aile üyesi/ üyeleriyle ( ayrı ayrı veya birlikte ) tanışılmaktadır.

3. Aile görüşmesine başlamadan önce, görüşme yapılan aile bireylerine, ÇİM’ nin temel görev ve işlevini anlatılır ve merkezde yapılacak genel işlemler hakkında önceden aileyi bilgilendirilir.

4. Bu bilgileri vererek ailenin merkezde bulunduğu süre içerisinde stres ve endîşe duymadan rahat olmasını sağlamış olmaktadır, böyleceailenin herhangi bir olumsuz davranış sergilemesini de önlemiş olunmaktadır.

Bu açıklamalardan sonra çocuğun maruz kaldığı eylem biçimine göre; aile ile görüşme yapılacak “görüşme formunu” kullanılmaktadır.

ÇİM’ nde Aile görüşmecisi mağdur ve ailenin, demografik, sosyoekonomik, psikolojik özelliklerini öğrenmeyi amaçlayan çoktan seçmeli anket tarzı görüşme formu ile görüşme ve değerlendirme kısımlarından oluşan çok kapsamlı bir form üzerinden “aile görüşmelerini” gerçekleştirilmektedir (http://www.hsyk.gov.tr). Bu görüşmeler sayesinde, ailenin genel yapısı, sosyo - ekonomik özellikler, aile bireyleri arasındaki ilişki düzeyleri ile ilgili bilgiler alınırken aynı zamanda da ailenin mağdura yönelik eylemle ilgili başlattığı işlemler ile yaşanan olaya ilişkin genel değerlendirmeleri öğrenilmiş olmaktadır. Böylece alınan bilgilerle, çocuğun yararına olacak şekilde sağlıklı karar alınmasında mesleki açıdan objektif değerlendirme yapılmış olunmaktadır.

İstismar mağduru çocuk ve aile ile ilgili sağlıklı bir çalışmanın yapılabilmesi için çocukların getirildiği mahallelerin, sokakların yani olayın yaşandığı suç mahallinin sosyo - ekonomik yapısının net bir şekilde incelenmesi gerekir (SHU 1, 2016). Özellikle aile içi ensest vakalarında ve boşanma aşamasında olan ailelerde çocuk velayet ve nafaka konularında ise kişi kendi lehine karar çıkması için daha önceden bazı şeylerin anlatılması için yönlendirilmiş olabilir. Bunun için aile içi iletişim ve ilişki düzeylerinin çok iyi öğrenilmesi ve ebeveynler arasındaki cinsel birlikteliğe ait bilgilerin detaylı olarak alınması önemli konulardır.

94

Cinsel istismar mağduru çocuğun ailesine yaklaşım çok önemlidir. Merkezde yapılması gereken işlemler tamamlandıktan sonra aileye verilen mağdur çocuğa karşı suçlama yapmadan davranılması için ailenin eğitilmesi gerekmektedir. Ayrıca ailenin cinsel istismar olayı ile yüzleşmesinin yanısıra aile içi dinamikler tartışılmalı ve cinsel istismar olayını hazırlayan unsurlarını değerlendirilmelidir. Bütün bunlar konuşulurken aslında gelecekte muhtemel istismar olaylarının mağdur çocuk ve diğer kardeşlerin yaşamaması için farkındalık çalışmasıdır (Wyszynski, 2000; 4: 76-82). Aile görüşmesinde ailenin durumuna göre karşılaşılan bazı durumlar bulunmaktadır. Evlilik devam ediyor ise anne ve baba çocuğun velayetini birlikte kullanırken boşanma hallerinde ise mahkeme kararı ile çocuğun velayeti eşlerden birine verilir. Çocuğun yüksek yararı her zaman ön plandadır. Asıl olan çocuğun maddi ve manevi ihtiyaçlarının karşılanabileceği fiziksel gelişimi ve ruhsal yapısı bozulmayacak şekilde tamamlayabilmesidir. Aile görüşmeleri sonrasında; aile hakkında detaylı ve sağlıklı bilgilerin alınması, aileye ayni nakdi yardım sağlanması, verilecek hizmet modelinin tespiti amacıyla Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğünden ÇİM’ nde görevlendirilen Sosyal Hizmet Uzmanı tarafından " Sosyal İnceleme " yapılmasını isteyebilmektedir (http://www.hsyk.gov.tr).

ÇİM’ nde aile değerlendirmesinin önemi istismar mağduru çocuğun geleceği için önemlidir. Ailenen yaşadığı kültür kapsamında değerlendirmek, çocuk ebeveyn ilişksinin anlaşılması, güçlü ve zayıf yönlerinin tespit edilmesi, çevresel faktörleri, çocuğun içinde olduğu risk faktörlerini görebilmesi uzmanın Türk toplumunun farklı yöresel özelliklerini bilmesi ve sosyo-kültürel yapıyı iyi analiz edebilmesi aile ve çocuk için oldukça önemlidir. Unutulmaması gereken en önemli şeyin çocuğun aile için tek ve biricik olduğu kadar aileninde çocuk için biricik olduğudur.

ÇİM’ nin tek başına yeterli olmadığını ve sonraki adımda düşünülen diğer merkezlerin aktif hale getirilmesi durumunda belki adli ve sağlık kontrollerinin dışında sonraki adımların da atılabilmesine olanak sağlayacaktır. Öte yandan bu yapılan destek aslında bir sosyal hizmet müdahalesi olarak tanımlanamaz. Sosyal hizmet kurumlarında çocuk alınıp yerleştirildiğinde uzmanlar sürekli çocuğu gözlem altında tutabilirler. Ancak bunlar ÇİM’ ne raporlanmazlar. Bu durumda ÇİM söz konusu hizmet zinciri içerisinde bir ara istasyon görevini üstlenmiştir. Bütün bunların yanında tek bir merkezde sürecin ele alınması, çocuğun sağlık kontrollerinin ve adli soruşturma aşamasının uzmanlar eşliğinde bir defada yapılıyor olması ihmal edilemeyecek kadar önemli bir hizmettir.

95

Ancak bu durum ÇİM bir ara istasyon konumundan çıkarmaya yetecek kadar değildir (SHU 1, 2016).

Aile bireylerinin nasıl etkilendiklerinin saptanması ve çocuğun korunmasına ilişkin ana babanın planlarının değerlendirilmesi önemlidir.

4.9 Ön Görüşme (Tanışma, İlişki Kurma, Güven Ortamının Oluşturulması)