ABD Dış Politikası Açısından Kosova’nın Bağımsızlığı

Kosova’nın bağımsızlık sürecini destekleyen ve bağımsızlığın en sıkı savunucularından biri de ABD’dir. ABD, Kosova’nın bağımsızlık kararını tanıdığını açıklayan 2. ülke olarak bu desteğini açıkça göstermiştir.231 ABD’nin Kosova konusu ile bu kadar yakından ilgilenmesi, Arnavut halk üzerinde de olumlu etki yaratmıştır. Kosova halkının büyük bir kesimi, bağımsızlığın ABD ve NATO tarafından getirildiği görüşünü paylaşmaktadır.

Kosova krizinin tırmandığı dönemde ABD, konuyla yakından ilgilenmiş, devrin ABD başkanı Bill Clinton Sırbistan’ın tutumunu açıkça eleştirmiş ve söz konusu durumun devam etmesi halinde ABD ve NATO kuvvetlerinin müdahalede bulunacağı görüşünü dile getirmiştir. Nitekim 1999 yılında düzenlenen Rambouillet Müzakerelerinden de olumlu bir sonuç alınamamasının ardından NATO güçleri 24 Mart 1999 günü Kosova’ya hava müdahalesini gerçekleştirmişlerdir. Clinton çatışmanın ardından yaptığı açıklamada, ABD ve NATO güçlerinin Kosova’nın özerk kurumlarını elinde tutacağını taahhüt etmiştir. Ayrıca, Kosova ve bölgenin yeniden inşası için ABD ve AB’nin birlikte hareket etmesi gerektiğini vurgulamış, AB’nin bu konuda daha çok kaynak sağlaması gerektiğini belirtmiştir.232

ABD’nin denizaşırı en büyük ikinci üssü olan Bondsteel Kampı Kosova’da bulunmaktadır.233 Almanya’daki üslerini kapatan ABD, 1999 yılında Kosova’da kurduğu bu üs ile bölge üzerindeki etkinliğini güçlendirmek istemektedir. Ayrıca bu

231

Kosova’nın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke Kosta Rika’dır. 232

Jule Kim, Steve Woehrel, CRS Report RL31053, Kosovo and US Policy: Background and

Current Issues, s.23, http://www.usembassy.it/pdf/other/RL31053.pdf (12.07.2010) 233

460 bin metrekarelik bir alana sahip kampın yapımında 1000 askeri personel, 7000 Kosovalı Arnavut ve 1500 askeri mühendis çalışmıştır. Avrupa’nın en donanımlı hastanesi Bondsteel Kampı’nda bulunmaktadır. 7000 askeri personel kapasiteli kamp içinde 300 yapı bulunmaktadır. Ayrıca 55 Black Hawk ve Apache helikopteri ile 11 gözlem kulesi bulunan kamp, toplam 25 km’lik yola sahiptir.

sayede, Rusya ve AB’nin bölgeyi ele geçirmesini önleyip enerji boru hatları ile AB’yi denetim altında tutarken Rusya’ya karşı yeni bir çevreleme politikasının bir ayağını gerçekleştirmiş olacaktır. Bunun yanı sıra Balkanlar, ABD’nin Kafkaslar ve Ortadoğu gibi alanlara müdahalesinde bir üs işlevi görecektir.234

ABD Soğuk Savaş sonrasında, enerji kaynaklarını kontrol altına almak ve enerji akışını güvence altına almak için doğuya doğru yayılma stratejisini uygulamaya koymuştur. Bu kapsamda ABD, Eski Varşova Paktı ülkelerini NATO’ya alarak genişleme sürecini başlatırken, küresel bir güç olarak Doğu Avrupa ve Balkanlara nüfuz etmeye başlamıştır. Sırpların Bosna ve Kosova’da giriştiği “etnik temizlik ve soykırım” ve buna karşı AB ülkelerinin pasif kalan yaklaşımları ise, ABD’nin bölgeye yerleşmesine ortam hazırlamıştır.

ABD’nin NATO harekâtından beklediği sonuç; Sırbistan’ın NATO politikalarıyla uyumlu bir çizgiye getirilmesi, Arnavutluk, Kosova ve Makedonya’ya NATO’nun denetiminde istikrar kazandırılması, Yunanistan ve Türkiye arasında işbirliği sağlanması, Balkanları Hazar Denizine bağlayan petrol ve doğal gaz boru hatları projelerine ilişkin olası pürüzlerin giderilmesi olmuştur.235

Balkanlar, petrol ve doğal gaz boru hatları için önemli bir ulaşım yolu ve bu yüzden stratejik bir köprüdür. Bu açıdan Balkanlar, “Batı ve Doğu Avrasya arasında NATO ve ABD için önemli bir güvenlik boyutu taşıyan jeopolitik bir bekçi” olarak değerlendirilmektedir.236

Hazar Denizi petrollerini Karadeniz’den Adriyatik’e taşıyacak olan Burgaz- Vlore Petrol Hattı Anlaşması (Arnavutluk, Bulgaristan ve Makedonya arasında 2007 yılında imzalanan) ile Bulgaristan’ın Burgaz limanı, Makedonya üzerinden Arnavutluk’un Vlore limanına bağlanacaktır. ABD merkezli AMBO firması tarafından yürütülecek olan proje ile 912 kilometrelik boru hattı aracılığıyla yılda 35

234

Halis Ayhan, Kosova’nın Bağımsızlığı Sürecinde Uluslararası Güçlerin ve Türkiye’nin

Tutumu, Avrasya Etüdleri, Sayı 33, Ankara, 2008, s.119.

235

Bilgin Çelik, Avrupa Jeopolitiğinde Arnavutlar, http://kisi.deu.edu.tr/bilgin.celik/Tarih%20.html (12.07.2010).

236

milyon ton petrol taşınacaktır. 2011 yılında bitirilmesi planlanan bu proje Kosova’nın güney sınırının sadece 20 km uzağından geçmektedir.237 Bu nedenle, ABD’nin Kosova’da, yabancı topraklardaki en büyük üssü olan Bondsteel Üssünü kurmuş olması anlamlı bulunmaktadır.238

Avrupa Birliği, Soğuk Savaş sonrası ortaya çıkan siyasal durum gereğince, 1992’den Đtibaren “gerçek bir siyasal birlik” gibi davranmaya karar vermiş ve yaşanan birtakım sorunlara rağmen bu idealinin gerçekleşmesi için çalışmaya başlamıştır. AB’nin gündemine, doğuya doğru genişleme fikri daha 1990’ların başında yerleşmiştir. Avrupa Birliği, genişleme projesini hayata geçirmek için, Doğu Avrupa ve Balkan ülkelerine teknik ve mali yardımlar yapmaya başlamış, ekonomilerini liberal sisteme entegre edebilmeleri için gerekli desteği vermiş ve bölgeye çeşitli uzmanlar da göndererek dönüşümün sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaya çalışmıştır. ABD, Soğuk Savaş müttefiki olan AB’nin, Doğu’ya doğru genişlemesini kendisi de istemiş ve AB’yi teşvik etmiştir. Ancak, 1990’ların başından itibaren AB içinde güçlü bir biçimde artan Amerikan karşıtlığı ABD’yi endişelendirmiştir. Đşte, bu nedenle ABD-Avrupa ilişkilerini geliştirmek ve kuvvetlendirmek Amerikan politikalarının temelini oluşturmaya başlamıştı. Aynı zamanda, eski Sovyet Bölgelerine yayılma isteği de ağır basınca Amerikan dışişleri yeni bir strateji geliştirmiştir. Buna göre, ABD-Avrupa ilişkileri her ne pahasına olursa olsun korunacak ve kopmayacak, ABD AB’ye siyasi gelişiminde yardımcı olacak, Avrupa’nın güvenliğini NATO aracılığıyla sağlamaya devam edecek ayrıca, Doğu Avrupa ve Balkanlar’ın AB’ye dâhil olması için çalışacaktı. Ancak, Doğu Avrupa ve Balkanlar, ABD tarafından sürekli olarak gerek NATO gerekse de diğer vasıtalar tarafından gözetim altında tutulmaya devam edilecekti.239

ABD, Balkanlar'da istikrarın ancak Kosova'nın bağımsızlığı ile sağlanabileceği tezini savunmuştur. Ancak istikrarın arkasındaki hedefleri de görmek

237

http://www.balkanpazar.org/haberler122.asp?id=264 (12.07.2010). 238

Çelik, a.g.e., , http://kisi.deu.edu.tr/bilgin.celik/Tarih%20.html (12.07.2010). 239

Numan Baş, Kosova Sorununun Ortaya Çıkışı ve Balkanlar Üzerine Etkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, 2009, s. 61.

gerekir. Enerji kaynaklarına güvenli ve sürekli ulaşımın sağlanmasında bir üs görevi görmesi haricinde Balkanların istikrarı güneydoğusunda bulunduğu Avrupa'nın güvenliği için de son derece önemlidir. ABD, Kosova'nın bağımsızlığını savunurken Avrupa'nın güvenliğini temel alan bir söylem kullanmıştır. Avrupa ülkelerinin kendilerini tehdit altında hissetmesinin Avrupa Birliğini yarışmacı çizgiden ABD ile işbirliği arayışına yönelttiği de bir gerçektir. ABD açısından da Atlantikçi ittifakı genişletmenin önemi yadsınamaz. Kosova'yı merkez alıp haritaya daha geniş bir açıdan baktığımızda ise, ABD'nin Balkanları Rusya'ya olduğu kadar Avrupa Birliği’ne, özellikle de etkin konumdaki Almanya'ya kaptırmak istemediğini görüyoruz. Balkanlarda açılan yeni ABD üsleri de, aynı stratejinin bir parçası olarak, Avrupa Birliğini haritasının değişmesi şart görülen Ortadoğu’da ve Rusya'nın sınırlandırılmasında işbirliğine çekme planına hizmet etmektedir.240

1990’lara kadar Balkanlarda çok fazla etkin olmayan ABD, bölgedeki aşırı milliyetçiliklerin artması ile bölgeye yerleşmiştir. ABD Avrupa Birliği’nin gücünü kontrol altına almak, Yeni Dünya Düzeni ve Büyük Ortadoğu Projesi gibi uygulamaları için Balkanların uygun bir laboratuar olması, enerji yollarının güvenliğini sağlamak, Rusya’yı kontrol altında bulundurmak, gibi nedenlerle Kosova’ya önem vermekte ve buradaki varlığını sürdürmek istemektedir.

Kosova’nın bağımsızlığının ABD tarafından tanınması, kendi ülkesindeki yönetim tarafından baskıya maruz kalmış, çeşitli haklardan mahrum bırakılmış, ayrılıkçı azınlıklar arasında ABD’nin popülaritesini artırmış ve onlara bağımsızlıklarını elde edebilmeleri için, nasıl bir desteği arkalarına almaları konusunda yol gösterici olmuştur.

ABD ile Kosova arasında karşılıklı bir önem ve çıkar zinciri oluşmuş durumdadır. ABD Kosova’ya büyük önem vermektedir. Kosova’nın siyasi yapısında söz sahibi olmak, bütün Balkanlar’ın siyasi yapısında söz sahibi olmayı kolaylaştırmaktadır.

240